Технологиялық қҧжаттардың метрологиялық сараптамасы

160 
– Ӛлшеу дәлдігінің кӛрсеткіштерін технологиялық процестің оптималды 
режімдеріне сәйкестеп қҧру; 
– Қҧралдарды таңдау дҧрыстығы мен ӛлшеу әдістемесін бағалау; 
– Ӛлшеудің берілген дәлдігі мен қажет жоғары нәтижелікті алуды 
қамтамасыз ететін автоматтандырылған, жҥйеленген ӚҚ қолдану мҥмкіндігін 
қарастыру; 
– Ӛлшеу қҧралдарының - минималды еңбек сыйымдылық пен ӛзіндік қҧн 
қамтамасыз ететінін бағалау; 
– Стандартталған және бірыңғайландырылған ӛлшеу әдістерін қолдану 
мҥмкіндігін пайдалану; 
– Технологиялық қҧрылғылардың нәтижелігінің ӚҚ нәтижелігімен 
сәйкестігін бағалау; 
– Ӛлшеуден алынған мәліметтерді автоматтандырылған ӛңдеулерге
тҥсіріп анықтау; 
– Аттары мен физикалық ӛлшем атауларының, олардың бірліктерінің 
дҧрыстығын, мекеме бойынша нҧсқаулар мен еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз 
ету ҥшін ӛлшеу жҥргізуді пайдалану. 
Технологиялық қҧжаттар қҧрамына: эскиздер картасы, маршруттық, 
технологиялық, операциялық ҥрдістер, типті операциялық, техникалық нҧсқау, 
техникалық қҧжаттардың ӛзгешеліктері кіреді. 
Жобалау және жҧмыс технологиялық қҧжаттарының сараптамасы оның 
ішіндегі 
дәлдік 
нормалары 
мен 
бақылау 
әдістерін 
тексерумен 
қорытындыланады. 
Метрологиялық сараптама жҥргізудегі дәлдік нормалары: 
– Ӛлшем шақтамасының  ӛзара ҥйлесімі, пішін ауытқуы, беттердің ӛзара
орналасуы мен беттердің кедір-бҧдырлығы; 
– Станоктан бӛлшекті алып немесе алмай бақылау жарамдылығы. 
Метрологиялық сараптама кезінде бақылау әдістерін олардың дҧрыстығы 
мен жеткіліктігіне технологиялық қҧрылғының нәтижелігі мен әдістері, 
сонымен қоса таңдалынған әдістің ҥнемділігі мен бақылау операциясының 
сипаттау толықтығы мен таңдаулы бақылау әдісінің ҥнемділігі, мекеме 
бойынша нҧсқаулар болуы және еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету ҥшін ӛлшеу 
ӛткізу, терминологияның, физикалық ӛлшемдер атауларының белгіленуінің 
дҧрыстығы сәйкестендіріледі. 
Сараптама кезінде бақылау әдістерін сипаттау анықтығын тексерудің 
маңызды мәні бар, ол терминдерді әр мағынада тҥсіндіруді болдырмауға тиіс. 
Технологиялық қҧжаттардың кейбір тҥрлерін сараптауда: 
– бағдарлау картасы – дәлдік нормаларының тексерілуге жарамдылығы, 
дҧрыстығы және жеткіліктігі, сипатталу толықтығы және таңдалған бақылау 
әдісінің ҥнемділігі, ӛлшеуді жҥргізу мен ҧйымдастыру бойынша еңбек 
қауіпсіздігін қамтамасыз ету ҥшін нҧсқаулардың болуы, терминологияның, 
атаулардың және физикалық шамалардың белгілену дҧрыстығы;
– эскиздер картасы – ӛлшемдер, шектік ауытқулар, кедір-бҧдырлық 
белгіленуі, ӛнімге қойылатын техникалық талаптар, шақтаманың ӛзара ҥйлесуі, 
дәлдік нормаларының бақылауға жарамдылығы; 

161 
– технологиялық нҧсқаулар – сипаттаманың дҧрыстығы мен жеткіліктігі, 
толықтығы мен анықтығы, еңбек ӛнімділігінің сәйкестігі, таңдалған бақылау 
әдісінің ҥнемділігі, ӛлшеуді жҥргізу мен ҧйымдастыру бойынша еңбек 
қауіпсіздігін қамтамасыз ету ҥшін нҧсқаулардың болуы, терминологияның, 
атаулардың және физикалық шамалардың белгілену дҧрыстығы; 
– жабдық ведомосі – сипаттамамен қарастырылған ӚҚ белгіленуінің 
дҧрыстығы; 
– технологиялық қҧжаттардың сипаттізімі – бақылау әдістерінің 
сипаттама толықтығына сәйкес келмейтін эксперименттік ҥрдістерге 
технологиялық нҧсқаулардың болуы;
– технологиялық ҥрдіс пен типтік технологиялық ҥрдістер картасы – 
дәлдік нормаларды бақылау жарамдылығы мен шақтаманың ӛзара 
ҥйлесімдігі, сипаттаманың дҧрыстығы, жеткіліктігі, толықтығы мен анықтығы, 
таңдалған бақылау әдісінің ҥнемділігі, ӛлшеуді жҥргізу мен ҧйымдастыру 
бойынша еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету ҥшін нҧсқаулардың болуы, 
терминологияның, атаулардың және физикалық шамалардың белгілену 
дҧрыстығы; 
– сипаты бойынша технологиялық карталарға ҧқсас операциялық және
типтік операциялық карталар тексеріледі.
Мысал. 
Метрологиялық 
сараптамаға 
гидробаспақтың 
тӛлкесін 
механикалық ӛңдеу технологиялық ҥрдісінің операциялық картасын 
сараптаудан ӛткізу. №4 операция – жону операциясы (6.1.-кесте). 
Картада шақтамамен шектелген ӛлшемдер қарастырылған: сыртқы 
ӛлшем 22
-0,3
, ішкі ӛлшем 4+0,1, паралельді беттер арасындағы ӛлшем 11,2+ 0,1,
ішкі диаметрлер 33,57
+0,1
, 33,87
+0,1
, 35
+0,5
(беттің диаметрі). Кедір-бҧдырлыққа 
қойылатын талап: R
z
=80 мкм. 
Дәлдік нормаларын талдап отырып, А ӛткізгіші бойынша бӛлшек 
қҧрылысына дәлдігіне талаптар ескерілмеген, оны тексеру ҥшін сағат типті 
индикатор қолданылуы қарастырылған, ол штативте магнитті негіздемемен 
орнатылған. Сонымен қатар, индикатордың ҥлгісі немесе типі кӛрсетілмеген, ал 
магнитті негіздемемен штатив индикаторлы тҧрақ деп қате аталған.
Дәлдік нормаларының бақылау жарамдылығы кҥмән келтірмейді. 
Бақылаудың ҧсынылған әдістерін талдаймыз. Шақтамамен шектелген 
ӛлшемдер бақылауы ҥшін штангенциркуль ШЦ-П 0-200 қолдану 
қарастырылған (нониус бойынша санау ӛлшемін кӛрсетусіз). 
Ҧсынылған әдіс ешбір ӛлшемге қанағаттандырарлық емес: 22
-0,3,
33,57
+0,1
, 
33,87
+0,1 
ӛлшемдері ҥшін 
– дәлдіктің жеткіліксіздігінен, 11,2+0,1, 4+0,1, 35
+0,5
ӛлшемдері ҥшін – бақыланатын беттерге рҧқсаттың болмауынан. 
Ескертулер мен ҧсыныстар тізімін қҧрастырамыз: 
А ӛткізгіші бойынша: 
– патрондағы бӛлшек орнату дәлдігіне талаптар бекіту; 
– индикатор белгілеуін кӛрсету (мысалы, ИЧ-10), индикатор тҧрағының 
магнитті негіздемесінің орнына магнитті негіздемемен штатив пен оны белгілеу 
(мысалы, ШМ-11 Н); 

162 
– индикатор мен штатив таңдауын байланыстыру талабымен бӛлшекті 
орнату дәлдігіне. 
1-4 ӛткізгіштері бойынша: 
– МСТ 6507 бойынша МК 0-25 микрометрінің 22 
-0,3
ӛлшемін бақылау 
ҥшін қолдану (штангенциркульді 0,4 мм және одан жуан рҧқсат етілген 
ӛлшемдері ҥшін ғана қолдануға болады); 
– диаметрлері Ø33,57
+0,1
, Ø33,87
+0,1
тесіктерін тексеру ҥшін нутромер 
қҧралым (МСТ – 868) қолдану қажет. Оны ӛлшемге МК-25-50 микрометрімен 
келтіру керек.
– диаметрі Ø35
+0,5 
тесікті ӛлшейтін стандартты қҧрал жӛң. Оның 
шақтамасын 0,75мм-ге дейін ҥлкейтіп стандартты штангенциркуль ШЦ-П,О 
÷200 қолдану керек. 
– 11,2 0,1, 4±0,1 ӛлшемедерін калибрлер немесе арнайы индикаторлық 
қҧрылғылар пайдалану керек. 
– осы операцияларды ӛңдейтін беттерге кедір-бҧдырлық талаптарын қою 
керек. 
6.1.-кесте. 
Тӛлкені механикалық ӛңдеу технологиялық ҥрдісінің 
операциялық картасы 

Әрекеттер мазмҧны 
Аспаптар 
Ӛлшеу 
аспаптар 
Ӛлшем 
диаметр 
ҧзындығы 
А 
Детальды 
орнату, 
бекіту және тҥсіру 
Индикатор 
МСТ577, ин-
дикат. С маг. 
негіз 
МСТ10197 
1 
Тҥп бетті 22 
ӛлшеміне шырпу – 
тазалай 
Кескіш 
Т15К6 
2103 - 0007 
Штанген-
циркуль ШЦ-
П 0-200 
50,5 
28,5 
2 
Кеулеу 
– 
тесікті 
33,57
+0,1
ӛлшеміне 
дейін тҥбіне дейін 
Кескіш 
Т15К6 
2141-0010 
33,57 
11,2-3 
3 
Тесікті 
кеулеу 
33,57
+0,1
мм 
33,87
+0,1
терекдігі 
11,2±0,1 
Кескіш 
Т15К6 
2141-0010 
33,87 
11,2-3 
Техникалық шарттар 
технологиямен 
қамтылады 
4 
Ойықты жону 35 
+0,5
, 
ӛлшемдері 11,2+0,1, 
ӛлшем 4 +0,1 
кескіш 
Т15К6 
2128-0004 
Штанген-
циркуль ШЦ-
П 0-200 
35 
0,5-3 
5 
Ӛткір, 
ернеулерді 
мҧқалт 
кескішТ15
К6 
2103-0003 
Тексеру ОТК – 
ӛлшемдерді тексер
Штанген-
циркуль 

163 
22
-0,3,
11,2+0,1, 4+0,1, 
33,57
+0,1
, 33,87
+0,1
, 35 
+0,5
ШЦ-П
0-200 
ГОСТ 166 

жүктеу/скачать 3.11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: