Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі т. М. Мендебаев, Е. С. Асқаров

182 
5 
2,02 
2,57 
3,37 
4,03 
6,86 
6 
1,94 
2,45 
3,14 
3,70 
5,96 
7 
1,90 
2,37 
3,00 
3,50 
5,40 
8 
1,86 
2,30 
2,90 
3,36 
5,04 
9 
1,83 
2,26 
2,82 
3,25 
4,78 
10 
1,81 
2,23 
2,76 
3,17 
4,59 
11 
1,80 
2,20 
2,72 
3,11 
4,49 
12 
1,78 
2,18 
2,68 
3,06
4,32 
13 
1,77 
2,18 
2,65 
3,06 
4,14 
14 
1,76 
2,14 
2,62 
2,98 
4,12 
15 
1,75 
2,13 
2,60 
2,95 
4,07 
16 
1,75 
2,12 
2,58 
2,92 
4,02 
17 
1,74 
2,11 
2,57 
2,90 
3,97 
18 
1,73 
2,10 
2,55 
2,88 
3,92 
19 
1,73 
2,09 
2,54 
2,86 
3,88 
20 
1,72 
2,09 
2,53 
2,85 
3,85 
21 
1,72 
2,08 
2,52 
2,83 
3,82 
22 
1,72 
2,07 
2,51 
2,82 
3,79 
23 
1,71 
2,07 
2,50 
2,81 
3,77 
24 
1,71 
2,06 
2,49 
2,80 
3,75 
25 
1,71 
2,06 
2,49 
2,79 
3,72 
26 
1,71 
2,06 
2,48 
2,78 
3,71 
27 
1,70 
2,05 
2,47 
2,77 
3,69 
28 
1,70 
2,05 
2,47 
2,76 
3,67 
29 
1,70 
2,05 
2,46 
2,76
3,66 
30 
1,70 
2,04 
2,46 
2,75 
3,65 
40 
1,68 
2,02 
2,42 
2,70 
3,55 
60 
1,67 
2,00 
2,39 
2,66 
3,37 
120 
1,66 
1,98 
2,36 
2,62 
3,36 

1,65 
1,96 
2,33 
2,58 
3,29 
n мәні ҥлкен болған жағдайда Стъюдент таралуы стандартық қалыпты 
таралуға асимптоталы жақындайды. Практика ҥшін қабылданған дәлдікпен n 
≥ 30 кезінде Стъюдент таралуы (t-таралу) қалыпты апроксимацияланады. 
t-таралу параметрлері қалыпты таралу параметрлерімен бірдей болады.
Олар: орта арифметикалық мән Х
орт
, орта 
квадраттық ауытқу σ және орташа квадраттық мәні 
S. Х
орт
(7.1.)-формуласымен анықталады, S (7.4)- 
формуласымен анықталады, ал σ мына формуламен 
анықталады: 
1
)
(
1
2





n
X
X
n
i
cp
i

(7.6.) 
 
Y

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
0
 
Гаусс 
ќисыѓы 
Стьюдент ќисыѓы 
 
7.2 - сурет 

183 
7.3. Дәлдікті бақылау 
 
Кездейсоқ шаманың таралуы белгілі болған жағдайда берілген бҧйым 
партиясының барлық ерекшеліктерін, орта мәнді, дисперсияны және т.б. білу-
ге болады. Бірақ ӛнеркәсіптік партия бҧйымдарының статистикалық мәлімет-
тердің толық жиынтығы анықталмайды, яғни ықтималдықтардың таралу заңы 
тек партияның барлық бҧйымдары дайындалғаннан кейін ғана белгілі болады.
Практикада бҧйымның барлық жиынтығының таралу заңы әдетте, барлық 
уақытта белгісіз болады, жалғыз ақпарат кӛзі аз кӛлемді таңдама болып табы-
лады. Таңдамалық мәліметтердің бойынша есептелген әрбір сандық сипаттама, 
мысалы, орта арифметикалық немесе дисперсия бір таңдамадан екінші таңда-
маға қарай әртҥрлі мән қабылдайтын кездейсоқ шаманың қолданылуы (реали-
зациясы) болып табылады. Бақылау мәселесі кездейсоқ мәннің берілген шама-
дан айырмашылықтағы дәл мәнін талап етпеуінен жеңілдейді. Тек қана бақы-
ланатын мәндер шақтама шамасымен анықталатын шақтамалық қателік шама-
сынан қаншалықты айырмашылықта болатынын білу жеткілікті. Таңдамалық 
мәліметтер бойынша жасалған бағалардың басты жиынтығының таралуы тек 
кейбір ықтималдықпен Р (t) жҥзеге асырылады. Осылайша, басты жиынтық 
қасиеттері туралы талқылау әрқашан ықтималдық сипатта болады және 
тәуекелділік элементінен тҧрады. Қорытынды таңдамалық мәліметтер 
бойынша, яғни ақпарат кӛлемі шекті болған кезде жасалатындықтан, бірінші 
және екінші текті қателіктер туындауы мҥмкін.
Бірінші текті қате жіберу ықтималдығы маңыздылық деңгейі деп 
аталады және а әрпімен белгіленеді.  а ықтималдығына жауап беретін аймақ 
критикалық деп, ал оны толықтыратын тҥсу ықтималдығы 1-а тең аймақты 
жіберілетін деп атайды. 
Екінші текті қате жіберу ықтималдығы β әрпімен белгіленеді, ал 1-β
шамасы критерий қуаты деп аталады.

жүктеу/скачать 3.11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: