Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі

67
51 сурет. Қажақты құралдардың құрылымы
Абразивті  құралдар.
Абразивті  құралдардың  қаттылығы. Бұл
біріктірменің  сыртқы  күштердің  əсерінен  құралдың  абразивті  түйіршіктерін
ұстау қабылеті. Сондықтан құрал қаттылығы құралға қосқан біріктірменің саны
мен  қасиетімен  анықталады. Біріктірменің 1,5% көтерілуі  құралдың
қаттылығын  бір  табан  көтереді. Біріктірме  көлемі  сəйкес  саңылау  көлемінің
кішірейуіне  қарай  өседі. Түйіршіктер  арақашықтығы  бірқалыпты  болып
қалады.Қаттылық құралдың кесу қасиеті мен құрал жиегінің төзімділігіне, кесу
процесіндегі  оның  тозу  сипатына  əсер  етеді. Егер  құрал  түйіршіктерінің
орналасу  беріктігі  абразив  түйіршігінің  беріктігінен  кем  болса, тозу  түйіршік
қиқымдалуы  есебінен  болады, ал  құрал  өзін-өзі  қайрау  режимінде  жұмыс
жасайды.
52 сурет. Жалпақ беттерді ажарлау
Ал  егерде  түйіршек  беріктігі  оның  құралда  орналасу  беріктігінен  кем
болса, онда  тозу  бір  жағынан  морттық  қирау  есебінен, түйіршектердің  сынуы

68
жəне  екінші  жағынан  түйіршектегі  тозу  алаңшықтарының  пайда  болуымен
болатын қажалау есебінен болады. Абразивті  құралдар  қаттылығы  жағынан
мынандай болып бөлінеді: жұмсақ (М)-М1, М2, М3; орташа жұмсақ (СМ)-СМ1,
СМ2; орташа (С)-С1, С2; орташа қатты (СТ)-СТ1, СТ2, СТ3; қатты (Т)-Т1, Т2;
толық қатты (ВТ)-ВТ1, ВТ2; төтенше қатты (ЧТ)-ЧТ1, ЧТ2.
Абразивті құралдың құрылымы (САИ). САИ абразив түйіршігі, біріктірме
жəне  саңылау  көлемдерінің  қатынасымен  сипатталады. Құрылымды  реттеу
жүйесі v
3
:v
с
:v
n
=100% теңдігінің  сақталуына  негізделген. Құрылымның
анықтаушысы көлемі -  v
3
. Құрылымның бір нөмірге өсуі v
3
 түйіршік арасының
жəне  кейбір  саңылаудың  размерінің 2%өсуіне  əкеледі, бірақта  құралдың
бірқалыпты қаттылығын сақтау үшін біріктірме көлеміде
v
с
 2% өседі, сонымен
қатар саңылау көлемі v
n
 бірқалыпты болып қалады.
Ажарлаудағы  кесу  процесі.  Ажарлау  процесі  абразивтік  түйіршіктер
санымен  іске  асады. Абразив  түйіршіктері  өздерінің  радиусы ρ  төбелерімен
өңделетін  бетке  байланысты  қозғалу  кезінде, қиынды  қалыңдығының
а
радиусқа ρ қатынасына байланысты: түйіршіктің өңделетін бетпен сырғуы (a
£
ρ
болғанда); илемді  ығыстыру (a<ρ); кесу – тырнау (a
³
ρ). Жону  кезінде
ажарлаудың  бойлап  жəне  қарама қарсы  түрлерін ажыратамыз. Кесілетін  қабат
геометриясы  ажарлау  кезінде  түйіршіктің  пішімі  мен  өзара  орналасуы, ену
тереңдігі  мен  кесу  кезіндегі  қозғалыс  траекториясына  байланысты.
Шарықтастың  жұмыс  бетінде  орналасқан  түйіршіктер, пішімі  мен  размері  бір
біріне  ұқсамайтын  материал  қабатын. Түйіршіктермен  кесілетін  жоңқа
қалыңдығы  өте  аз (10
-2
…10
-4
мм), ал  уақыт  бірлігінде  өте  көп  жоңқа  саны
алынады (бірнеше мың/мин).
53 сурет. Жоңқаның жалғыз түйіршікпен пайда болу сұлбасы
Ажарлау  кезінде  жоңқаның  пайда  болуының  жүзді  құралдармен  өңдеу
процестерінен 
түбегейлі 
айырмашылықтары 
жоқ, бірақта 
алдыңғы
бұрыштарының  үлкен  теріс  мəндерімен, кішкентай  қиынды  қалыңдығымен
жəне  дайындама  мен  түйіршік  төбесінің  түйісулері  аз  уақыт  болғандығынан

69
өздерінің ерекшеліктері болады. Бұл ерекшеліктер процесске өзінің түзетулерін
қосады, ажарлаудың динамикалық жəне жылулық жақтарын өзгертеді.
 53 суретте  жоңқаның  пайда  болу  сұлбасы (53, а  сур.) жəне  жалғыз
түйіршіктің импульстік кесу күшінің Р пішімі (53, б сур.) көрсетілген.
54 сурет. Ішкі бетті ажарлау
55 сурет. Ажарлау түрлері
А Ж А Р Л А У   Т Ү Р Л Е Р І
         ДӨҢГЕЛЕК
Сыртқы
Ішкі
Бойлық
өтпемен
ажарлау
Айналмалы
дайын
дамамен
Тереңдікке
бойлай
Қозғалмай
тын дайын
дамамен
Кірме
ажарлау
    ЖАЛПАҚ
            ЦЕНТРСІЗ
Шарықтас
түпбетімен
Шарықтас
шетімен
Сыртқы
Бойлық
өтпемен
ажарлау
Кірме
ажарлау
Таянышқа
дейін
Ішкі бетті
Бойлық
өтпемен
ажарлау
Кірме
ажарлау

70
Егерде  ығысу  бұрышы  белгілі  болса
)
20
...
10
(
0
0
0
=
b
b
жəне  ығысу
зонасының  қалыңдығы
)
5
...
1
(
мкм
a
a
=
D
D
, онда  деформация  жылдамдығын  мына
формуламен анықтауға болады:
(
)
g
b
g
u
e
k
-
×
D
×
=
cos
cos
0
a
&
Ажарлаудың  жай  жылдамдығында
k
u
деформация  жылдамдығы 10
7
с
-1
жетеді.
Қиындының максималды қабатының есептеу мəндері
)
1
1
(
2
60
2
max
d
d
t
В
s
a
cp
+
×
×
×
¶
±
¶
=
k
k
u
u
u
l
,
бұл жерде
В
s /
- бойлық өтпе берілісінің əсерін ескеретін қатынасы.
Келтірілген  формулалар  əртүрлі  параметрлердің
cp
a
жəне
max
a
  əсерін
сапалы 
сипаттай 
алады, бірақта 
технологиялық 
жүйенің 
илемді
деформацияларының  əсерін  ескермейді. Шарықтастағы  түйіршіктер  қалай
болса, солай  орналасқандықтан, көбіне  көрші  түйіршіктер  жұмысы  əртүрлі
жазықтықта болады.
Ажарлау  түрлері. Ажарлау  абразивті  өңдеудің  кеңінен  тараған  түрі,
=
a
R
0,3…1,6мкм  кедір-бұдырлықты  жəне 6…8-ші  квалитеттер  дəлдігін
қамтамасыз етеді.
56 сурет. Сыртқы беттерді центрлерде ажарлау

71
Ажарлау  кезіндегі  негізгі  қозғалыс – шарықтастың  шеңберлік
жылдамдығы, м/с:
4
10
6
×
×
=
k
k
k
p
u
n
d
p
.
<
k
u
35м/с 
жылдамдығындағы 
қарапайым 
ажарлау,
=
k
u
35…60м/с
жылдамдықты,
>
k
u
60м/с жоғары жылдамдықты. Беріліс əртүрлі болуы мүмкін:
бойлық өтпемен
пр
s
, көлденең
пп
s
, тік вертикалды
В
s
жəне т.б.
Ажарлаудың негізгі түрлері сұлбасы (55 сурет).
Нег.: 2
[ 94-98, 134-141]
Бақылау сұрақтары:
1. Абразивтік материалдар,құралдар жəне олардың сипаттамалары.
2. Абразивтік құралдың құрылымы (САИ).
3. Құрал біріктірмесі.
4. Ажарлау кезіндегі кесу процесі.

жүктеу/скачать 1.58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: