Ќазаќстан Республикасы Білім жєне ѓылым министрлігі
жүктеу/скачать 2.82 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4.1.4. Трансформация - құбылысы жөнінде бұдан бұрынғы тарауда сөз
қозғалған. Онда біз пневмококктар колонияларының диссоциацияға душар болатынын, яғни олардың қасиеттерінің өзгеретінін байқадық S формалы пневмококктар жасушалары өте жұқпалы (өкпе қабынуының типті формасын туғызады). Олар әдетте жұп жасушалар бүркейтін кілегейлі капсулалар түзеді. Бұл капсулалар күрделі полисахаридтен тұрады. Керісінше 5 формасының өзгеруі нәтижесінде пайда болған R формалы пневмококктар жұқпалы емес, капсулалар түзбейді және жұптасып орналаспайды. Бұл айырмашылықтар жануарларға жасалған тәжірибелер кезінде (жұқпалығын айыру), микроскоппен зерттегенде және қоректік ортада - агарда өсіргенде колониялардың формасы мен түсінен байқалады. 1928 жылы ағылшын бактериологы Ф. Гриффит осы микроорганизмдердің трансформациялық құбылысын (бір түрден екінші түрге айналу) ашты. Гриффит жұқпалы емес R-писимококктарлық әсерін тышқандарға тәжірибе жасап зерттеді. Миллиондаған R типі жасушаларды еккен тышқандар өліп кетті. Осы бактерияларды іздестіру мақсатымен өлген тышқандардың 66 мүшелерін зерттей отырып, ғалым күтпеген жерден мынадай ақиқатқа (фактіге) тап болды: капсуласынан айырылған R типі пневмококктардың орнында тек қана капсуласы бар жұпыны S типті пневмококктар болған. Гриффит мынадай пікірге келді: жасушалардың бір бөлігі құри отырып, әйтеуір бір зат бөліп шығарады, бұл зат тірі қалған жасушаларды R капсулалар түзуге мәжбүр етеді. Ғалым бұл пікірді мынадай тәжірибе арқылы зерттеуді ұйғарды. Тышқан ағзасына жоғары температурамен өлтірілген көп S жасушаларымен бірге R жасушаларының шағын мөлшерін енгізді. S жасушалар І-типтіге жатқызылады. Кейінірек Грифиттің күткеніндей, тышқандардан тірі R жасушалар бөліп алынды. Екінші тәжірибеде І-типті тірі R жасушаларын және II-типті өлген S жасушаларын алды. Бұдан мынадай түсінік шығады: ІІ-типті өлген S жасушалардан "белгісіз зат" олардың туыстарына капсуласынан айрылған І-типті R жасушаларды ІІ-типті капсуланы түзуге қабілетті келетін жұқпалы S жасушаларға айналдырады (трансформациялайды). Трансформацияны туғызатын осы "белгісіз зат" деп отырғанымызды Гриффит трансформациялайтын бастам деп атады. Транформациялайтын бастамның S жасушаларында ДНҚ болғанын 1944 жылы К.Т. Эйвери, К.М. Маклеол және М. Маккарти толық дәлелдеді. Сөйтіп, ДНҚ-ның генетикалық рөлі ең бірінші рет анықталып дәлелденді. Трансформация құбылысы ДНҚ-ның тұқым қуалау ақпаратын сақтаушы ретіндегі рөлін анықтайтын негізгі дәлелдердің бірі болды. жүктеу/скачать 2.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|