Қазақстан республикасы білім

h₁ = h₂
= h +
^a n  4  (6 ^{ּ 0.04) = 4.24 м;}

2

h₃ = h₄
= h -
^a _{n } 4-(6 ּ 0,04)= 3,76 м.

2

128. 
     сурет. Шұңқыр бойынша жер көлемін есептеу тəсімі
     

Жалпы көлемді анықтау үшін, шұңқырды бірнеше бөлікке бөледі, олардың көлемдері v₁, v₂, v₃ …. v₁₀.
Шұңқырдың ұзынабойлық көлбеулігі болмағандықтан,
көлденең көлбеулігін есепке ала отырып, кемердің төрт салындысын С₁, С₂, С₃ жəне С₄ формула арқылы анықтайды:

С = ^h1
_ mh_{1 ;}


С = ^h1 = mh ; ^

¹ 1 _{ n} m
1  mn
2 ₁ 1 _
m _


С = ^h3
_ mh_3
; С = ^h4 _{ mh} . ^ (189)


³ 1

n

m
1  mn
⁴ 1 ⁴ _
m ^_

v₃ =


v =
h₁C_{1 b } 4.24  2.92 _{60  371м3;}

2 2

^h₃^C_{3 b } 3.76  2.46 _{60  278 м3.}

⁴ 2 2
Шұңқыр кемерінің көлденең қабырғалары жағындағы v₅, v₆ көлемдерін қиылған үшбұрышты призмалардың формуласымен есептейді:
_{v = v =} ^{ h1C2} _ ^h₃^C₄ ^{ a} _  ^{4.24  2.84} _ ^{3.76  2.52}  _{6  65 м3.}

5 6 ^_

2 2 ^_ 2 ^_

2 2 ^_

Шұңқыр бұрыштарында орналасқан v₇ ,...,v₁₀ көлемдерін
төртбұрышты пирамида формуласымен есептейді:

v₇ = v_8
= ^C₃^C₄ ^h_{3 } 2.46  2.52  3.76 _{ 8 м3;}
3 3

v₉ = v₁₀ =
C₁C₂ h_{1 } 2.92  2.84  4.24 _{ 12 м3.}
3 3

Көрініп тұрғандай v₇,...,v₁₀ көлемдері іс жүзінде өте аз, сондықтан оларды есепке аламаса да болады (жалпы көлемнің 1% аспайды).
Сонымен шұңқырдан қазып алынған жер массасының көлемі мынаған тең болады:

Топырақ көлемін есептеу журналы
3.3-кесте.

Бекет- тер	Жұмыс биіктік- тері, h, м	Орташа жұмыс биіктіктері hор , м	Орташа аудан, Ғор, м2	Түзетулер, δ, м2	Ғр ,м2	ν, м3
11	3,5	3,42	14,67	-	14,67	1467
12	3,35	3,73	16,86	0,04	16,9	1690
13	4,1	4,05	19,28	-	19,28	1928
14	4	4,25	20,87	0,02	20,89	2089
15	4,5	4,4	22,09	-	22,69	2209
16	4,3	4,4	22,09	-	22,09	2209
17	4,5	4,25	20,87	0,02	20,89	2089
18	4	3,3	13,86	0,12	13,98	1398
19	2,6	2,87	11,11	0,03	11,14	1114
20	3,15	3,38	14,4	0,01	14,41	1441
21	3,6	-	-	-	-	-

БАРЛЫҒЫ 17 634
Мысал. Канализациондық коллектор орналасатын траншеяны қазудағы жер көлемін анықтау керек. Коллектор темірбетоннан жасалған, диаметрі d = 720 мм; қабырғаларының қалыңдығы t = 60 мм; құдықтың сыртқы диаметрі d = 1410 мм; коллектордың ұзындығы L = 1000 м; құдықтардың арасы 100 м. Траншея қабыр- ғалары бекітілмейді, одан алынған топырақ бірден үймеге тасы- лады. Топырақ суглиноктан тұрады. Тапсырманы орындау үшін, траншеяның ұзынабойлық профилін салады (133-сурет).
h_ор орташа биіктік төмендегі формуламен есептелген:

^hор ^{=
h1  h2} ; (190)

2

əр бекеттегі қөлденең қималардың орташа ауданы
Ғ_ор= (b + mh) h, (191)

16–589
241

_{V =} V  V_m  V_k
0 _K
, (195)

p
мұндағы, V – траншеядан экскаватормен қазылып алынатын жал- пы көлем;
V_к , V_т – ретімен, құдық пен құбыр орындарының топырақтары;
V_т көлемі барлық L ұзындықты участок үшін төмендегі фор- муламен есептелуі мүмкін:

V_т =
d ²
4
^{L  ndk}  ^{Kp , (196)}

мұндағы, d – коллектор құбырының диаметрі (720 мм);
d_к – құдықтар арасындағы интервал;
n – құдықтар арасындағы интервал саны;
К_р – құбырларды жалғау, бұру тұстарындағы кеңейтуде қолданылатын коэффициент К_р = 1,05.

196. 
     формуласына мəндерін қойып алатынымыз:
     

_т  ^{ }  ^{ 3}
3,14  0,72²

V = ^{1000 10 1,41 1,05} 422 м .

4

Құдықтың мойнын есепке ала отырып, оның алатын орнынан шығатын топырақ көлемі, биіктігі h_г = 0,9 м жəне сыртқы диаметрі d_k = 0.84 м төмендегі формуламен есептеледі:

d ^{2
 d} 2 ^ ^  ^  ^  ^{ }  ^ ^

V_т =
^H h n
4
_{4 } h₁ h₂ h₂ h₂ ... h₁₁ h_2
 , (197)

мұндағы, h₁, h₂,…,h₁₁ – құдықтар орналасқан тұстың биіктік шамалары;
n – құдықтар саны.

196. 
     формуласына мəндерін қойып табатынымыз:
     

V_т = 55 м³
Сонда (195) формуласына сəйкес, кері жабу үшін керек топырақ көлемі:
_V0 ₌ 17634  422  55 _{ 16 340 м3}
1,05