Қазақстан республикасы білім
§ 5.3 Меридиандардың жақындасу бұрышы
жүктеу/скачать 2.69 Mb.
|
§ 5.3 Меридиандардың жақындасу бұрышыҚұрылыс алаңдарында инженерлік-геодезиялық жұмыстарды жүргізуде астрономиялық координаталарды көп қолданбайды, себебі оларды есептеу күрделі болып келеді. Сондықтан іс жүзінде құрылыс алаңдарында қадағау жұмыстарын жүргізуде, кəдімгі тік бұрышты координаталар жүйесін қолданады, оның үстіне оны шартты координаталар жүйесінде атқарады. Координаталар басы ретінде құрылыс алаңының оңтүстік-батыс бұрышын қабылдайды, себебі бұл жағдайда абсцисса жəне ордината осьтерінің мəндері оң болып келеді. Немесе Гаусс-Крюгердің жазық тік бұрышты координаталарын қолданады. Ол үшін жер сфероидын бойлық бойымен əр 60 немесе 30 бөлікке бөледі де, оны зоналар деп атай- ды. Зоналардың басы Гринвич меридианнан бастап есептеледі. Əр зонаның ортасынан өтетін меридианды осьтік меридиан дейді (28-сурет). Əр зонаның ішінде Жер беті жазықтыққа сəулеленеді (про- екцияланады). Əр зонаның өзіндік координаталар жүйесі бола- ды. 28-суреттедегідей РсРо осьтік меридианы – абсцисса осі, ал АВ экватор сызығы – ординат осі. Осьтік меридиан мен эква- тор сызығының қиылысу О нүктесі координаталар басы болып есептеледі. Абсциссаның оң мəндері экватордан солтүстікке қарай, ал теріс мəндері экватордан оңтүстікке қарай есептеледі. Осьтік меридианнан шығысқа қарай ординат мəні оң, батысқа қарай теріс мəнді болады. ТМД елдері үшін абсцисса мəндері ылғи да оң болады. Ор- динат мəндерін есептеу ыңғайлы болу үшін, О нүктесін, яғни ко- ординаталар басын нөлге емес, 500 шқ тең деп алады (500 шақы- рымға шығысқа қарай жылжытады). Мұндай ординаталар қайта құрылған деп аталады. Егер А жəне В нүктелері арқылы осьтік мериданға параллель түзу жүргізссек, онда +g жəне -g бұрыштары меридиандардың жақындасу бұрышы деп аталады (28-сурет). 28-сурет. Меридиандардың жақындасуы Меридиандардың жақындасу бұрышы жобамен (44) жəне (45) формулармен анықталады, γ = Dλ ×sin , (44) немесе g = 0.54 d×tg , (45) мұндағы, ∆λ – екі нүктенің бойлықтарының айырмасы; – берілген нүктенің ендігі; d – параллель доғасының ұзындығы. Яғни, ендік жəне бойлық айырмасы үлкейген сайын, мери- диандардың жақындасу бұрышы өсе береді. d параллель доғасының ұзындығын, сондағы меридиандардың жақындасу бұрышы анықталатын нүктенің У ординатымен алмастыруға болады. Егер берілген нүкте осьтік меридианнан шығысқа қарай орналасса, онда ол оң мəнді, ал осьтік меридиан- нан батысқа қарай теріс мəнді болып келеді. Мысал. Бойлығы 55030/; У =+120 шқ нүктедегі меридиандар- дың жақындасу бұрышын анықтау керек. (45) формула арқылы, λ= 0.54×120×tg55030/ = 0.54×120×1.455 = 93.9/ = 1033.9/. жүктеу/скачать 2.69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|