Ќазаќстан Республикасы Білім єылым министрлігі
жүктеу/скачать 1.2 Mb.
|
| Тыныстық гипоксия қанның өкпеде отгегімен толық қанықпауыньщ садцарьшан туьщцайдьі. Оған тыныс ауасында отгегінің жетіспеуі, өкпенің қабьшуы, тынысты реттеу тетіктерінің бүзылуы себеп болады.
Айналымдық гипоксия жеке ағзалар мен үлпалардағы қан айналы-мы бүзылған жағдайда байқалады. Гипоксияның бүл түрі жүрек пен тамыр ауруларының салдарынан капиллярлардағы қан айналымы бүзылғанца қатыптасады. А немиялық гипоксия эритроциттер саны азайғанда, қандағы гемоглобиннің мөлшері төмеңцегенде байқалац Гистотоксикалық гипоксия үлпалар мен торшалардың отгегіні сіңіру қабілеті төмендегеңце, мысалы, цианидтермен уланғаңца туындайды. Қүстардың тыныс мүшелеріне көптеген қүрылымдық және функ-ционалдық ерекшеліктер төн. Олардың тыныс жүйесі мүрын қуысы-нан, жоғарғы және төменгі көмекейлерден, кеңірдектен, бронхылар-дан, өкпе мен ауа қапшықтарынан түрады. Тыныс жолдарының күрделілігімен байланысты олардың тыныс жүйесінің жалпы сиым-дылығы салмағы жағьшан өздерімен шамалас сүт көректілер жүйесінің салмағынан 3 еседей көп. Қүс өкпесінде альвеола болмайды, газ ал-масу процесі ауа капиллярлары мен қан капиллярлары арасыңца жүреці. Өкпе эктобронхылар кілегей қабығының өсінділері болып табылатын ауа қапшықтарымен жалғасады. Қүстар- да 9 ауа қапшығы болады (4 жүп, бір тақ қапшықтар). Олар алдыңғы және артқы қапшықтар болып жіктеледі. Қүстарда көк ет (диафрагма) және плевра-аралық қуыс болмайды, -өкпе қабырғаларға жабысаорналасады. Қүстар цем алғанда ауа өкпе арқылы артқы қапшықтарға өтеді, алдыңғы қапшықтарға бармайды. Дем шығарылған кезде артқы қапшықтардағы ауа өкпеге ығысады. Келесі дем алу кезіңце өкпедегі ауа адцыңғы қапшықтарға өтіп, одан кейінгі дем шьвга-ру кезеңіңце алдыңғы қагалықтардан сыртқа шығады. Демек, ауа тыныс агшаратынан өтіп шығу үшін екі тыныс айналымы қажет. Осыдан ауа өкпе арқылы дем алу кезіңце де, дем шьвгару кезінде де өтіп отырады. Қүстардың өкпесінде газ алмасу процесі сүт қоректілермен салы-стырғанда қарқьшдырақ жүреці. Оған өкпеде қан мен ауа ағынының бір-біріне қарама-қарсы бағытта жүруі мүмкіндік туғызады (18-су-рет). Осьшың нәтижесінде капиллярлардьщ жанасу беткейінің үзьша бойыңца газдардың үлес қысымының айырмасы сақтальш, оттегі қанға, ал көмір қышқыл газ - өкпеге толассыз өтіп отырады.организмді қуатпен қамтамасыз ететін екі түрлі процесс екі түрлі мүшеде атқарылады, сондықтан ол мүшелер арасында көміртегінің көзі үшін бесекелестік байқалмайды (А.А.Алиев). Сонымен қатар күйіс мальшда алмастырылмайтьш май қышқылдарьшың тапшылығы байқалмайды және де липидтер алмасуының гормоңдық реттеу тетігі нашарырақ дамыған. Әр түрлі организмдер торшасының өзіне тән өзгешеліктері болға-нымен, олар қүрамындағы химиялық элементтер сипаты жағынан үқсас келеді. Жалпы торша қүрамында Д.И.Менделеев таблицасы-ның 70 элементі кездескенімен, тірі организмдерде олардьщ 24 түрақты түрде үшырасады. Торша қүрамында 62% шамасыңда оттегі, 20% шамасында көміртегі, 10% шамасында сутегі және 3% шамасында азот болады. Оттегі мен сутегі су мен органикалық заттар қүрамына енсе, көміртегі - органикалық заттар негізін қүрайды. Азот амин қышқылдарының, белоктардың, нуклеин қышқылдарының, АТФ-ның, гемоглобиннің, көптеген ферменттер мен дөрмендөрілердің қүрамына енеді. Торша қүрамында 2,5% шамасында кальций, 1% шамасында фосфор кездеседі. Кальций сүйек үлпасы мен тіс кіреукесінің қүра-мына енеді, қанның үю процесін, ет талшықтарының жиырылуын жандандырады, торша мембранасының отімділігін реттейді. Фосфор да сүйек үлпасы мен тіс кіреукесінің, нуклеин қышқылдарының АТФ-тың, кейбір ферменттердің қүрамына енеді. Кальций - үлпалық сүйық, қан қүрамында болады, оның ионда-ры коптеген ферменттік процестердің жүруін қамтамасыз етеді, бүлшық ет пен нерв жүйесінің қозғыштығын төмендетіп, торша мембранасының отімділігін азайтады, жүрек қызметін реттеуде ма-ңызды қызмет атқарады. Фосфор - аралық зат алмасу процесінде маңызды рол атқарады. Оның қатысуымен комірсулардың фосфорлану процесі жүреді, қан-ның қышқыл-сілтілік тепе-теңдігі қамтамасыз етіледі, бүлшық еттің жиырылуын қуаттандыратын биохимиялық процестер атқарылады. Кукірт (мөлшері 0,25% шамасында) - цистеин, цистин, метионин амин қышқылдарының, В^ дәрмендөрісі мен кейбір ферменттердің қүрамына енеді. Организмде ол креатин, муцин, глютатион, инсу-лин, питуитрин, кофермент А, таурин мен оның туындылары қүра-мында кездеседі. Бүл элемент жүннің, мүйіздің, қүс қауырсыны мен мамығъшың қүрамьшда көп мелшерде кездеседі. Ол организмде күкірт қышқылын түзіп, тоқ ішекте түзілетін уытты заттарды залалсыздан-дыруда маңызды қызмет атқарады. Торша қүрамында калий да ион түрінде едәуір молшерде кездеседі (0,25%). Ол белок синтезін қамтамасыз ететін ферменттердің әрекетін жандандырады, жүрек жүмысын реттеуге қатысады, нерв жүйесі мен бүлшық еттің қозғыштығын томендетеді, қозу толқынын таратуда, ацетилхолин медиаторын түзуде маңызды рөл атқарады. жүктеу/скачать 1.2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|