Қазақстан Республикасы Ғылым Академиясы М. О.Әуезов атындағы Әдебиет және Өнер Институты



бет14/15
Дата09.06.2016
өлшемі1.11 Mb.
#123858
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15

Сырым батыр сонда:

Ешкісі семіз қойы арық —


Мал сорлы
сы сонда екен.
Жері сортаң, суы ащы,


Жер сорлысы сонда екен.

Қатыны семіз, ері арық —

Ел сорлысы сонда екен,—

деп барамыз да, өтірік айтар дейсіз бе?— деген екен.

МОЛДА МЕН СЫРЫМ

Сырым жол жүріп қеле жатьш бір мешітке кез болып, намаз оқуға мешітке кіреді. Сырымнын жеңінің ұзындығы етегімен бірдей екен. Мешітке кіріп иамаз оқығанда жеңін - түрмей, қолын жеңінен шығармай оқиды екен. Молда Сырымның бұл қылығына наразы болып, шариғат кітабын қолға алып, намаз оқығанда қолды шығарып оқу керек деп ескертеді.

  • Қолды жеңнен щығармай оқудың қандай зияны бар?—деп сұрайды Сырым

  • Қолыңды шығарып оқысаң, қолға^ нұр құйылады, алақаныңмен бет сипағанда сол нүр бетіңе жағылады,— дейді молда.

- Ол нұр қайдан келеді?— деп сұрайды Сырым.

Көктен қеледі — дейді молда.



  • Япырауу молдеке мен бұл шариғатыңызға түсіне алмадым. Сіздің айтуыңызша, жеті қат көктен, үш кабат мещіттің төбесінен өткен нұр менің жалаң қабат шекпенімнің жеңінен өте алмас дейсің бе?— депті.

Молда қысылып, жауапқа сөз таба алмай қалыпты.

СЫРЫМ МЕН ИШАН

Сырым батыр бір жолы Бұхарға барады. Сол күні молдалар мешіттё жұма намаз оқып жатьф екен. Сырым мешіт жанынан өгіп бдра жатса бір молда жанына келіп:

  • Ей. қазақ, намазға жүрі—деп, Сырымдм ертіп апарып ишанның артына тұрғызып қояды. Батыр неден бастарын білмей, аузына тускенін айта береді. «Көндірмеске көндірген қудай көрінгеннің артына төндірген құдай!..» дей бергенде, артта тұрған молда естіп, Сырымды желкеден нұқып калады. Сырым да алдындағы ишанды желкеден бір түртіп қояды. Ишан намазын бұзбай оқи береді. Намаз оқылып болған сон ишан:



  • Мені ұрған кім?—дейді.

  • Мен, - дейді Сырым.

  • Ә, неге ұрдың?—дейді.

  • Мен сахарада сркін өскен қазак едім. Мына кісі мені әкеліп намазға тұрғызып қойды. Не дерімді білмей аузымды күбірлетіп тұр едім, артымнан түртіп қалды. Намаз кезінде алдыңгысын артымдағы кісі түртіп түратын әдеті екен ғой деп, менде сізді бір түйіп қалдым, -дейді Сырым.

-- Сахара қазағын әкеліп намазға тұрғызған акымак,
деп ишаи молғаға дүре-салғызыіпты.


ХИУА ХАНЫ МЕН СЫРЫМ

3-нүсқа

Сырым батырды Хиуа ханы қайта-қайта қонаққа шақырып қоймайды. Бөкен би Сырымға: «Хан тұқымы қара ниет болады, барма» дейді. «Батыр аңқау, ер көдек» деген емес пе, Сырым «неде болса, бір барып қайтайыншы, не қылар дейсің?»—деп баруға бел байлап, бет алады.

  • Барсаң — бар, қасыңа Таумұратты ал, өзіңдей ер көңілді, жарлының жайсаңы ғой, жауға жалғыз тастамас, дұщпаныңа таба қылмас. Бірақ жат жерде жалғыз жүрме, алдымен иесі ауыз тимей, асын ішпе, жазым боласың,— дейді Бөкен би.

Сырым батырдың келе жатқанын естіген хан алдынан үй тіккізіп, құрмет көрсетіп, алдап қолға түсіруді ойлайды. Ең болмаса елге күлкі ғып, абыройын түсіріп жібергісі келеді.

Сырым хан ордасынынң табалдырығын аттай бергенде хан:

  • Батыр, аяғыңызда нәжіс бар ғой!— дейді.

  • Тақсыр, ордаңыз дін ашылған жер екен десем, боқ басылған жер ме еді!— деп аяғын кілемнің шетіне сүртіп өрлеп келіп отырады.

Хан амандасқаннан кейін:

  • Батыр әр түрлі қызық тамашамыз бар. Сізді соның ішінде болсын деп шақыртып едім. Балуанға түсетін жігітіңіз, бәйгеге шабатын жүйрігіңіз, айтысатын шешеніңіз бар ма?— дейді.

  • Хан, хабарсызбыз, қамданып келгеніміз жоқ. Сөйтсе де ат асіымызда, жігіт қасымызда, хөз аузымызда, ақыл-дасып көрерміз,— дейді Сырым.

Хан ертеңіне жүйрік аттарың, палуан жігіттерін, шешен билерін жинай бастайды.

Сырым жолдасына ақылдасқанда, Таумұрат былай дейді:

  • Кісі белін ұстап көрсен пенде емёспін, бірақ шөл-дегенде жыңғылдың бұтағын бұрап, суын сығып сусындай беретін едім. Атым ?да бұрын бәйгеге қосылған емес, бірақ күніне қырық киік соққанда да шабысынан танып көрген емес. Күрес десең күресем, шап десең шабамын. Жалғыз-ақ күресетін кісінің белбеуі мықты болсын, ат ай-дайтын жер алыс болсын. Тақрбас деген палуанмен күресіп, қабырғасын сындырады. Таумұраттың жирені үш күншілік жерден күн жарым бұрын келеді. Ат бәйгесі мен палуан күресінен жеңілген хан ең болмаса сөзден сүріндірейін деп Сырымға үш сұрақь береді:

Сырым палуан күрестен де, ат жарыстан да, ақыры айтыстан да жеңіп, бас бәйге алып, еліне абыроймен қайтады. Жат жерде жалғыз жүрмей, алдымен иесі ауыз тимеген асты ішпей, аман-есен келе жатқанда, ханның жансызы бір мыстан кемпір «қош, балам» деп қу шыбықтың ұшымен батырдың үзеңгісін түртеді. Ауылдан шыға бере батыр атқа отьфа алмай: «Уландым, Таумұрат елге хабарла!»— дейді.

Бөкен би: «Аяғынан уланған екен, маңдайынан жақ» деп шапқыншыға нар күміс деген дәрі береді. Бірақ дәрі алып Таумұрат жеткенше, Сырым батыр қайтыс болады.

СЫРЫМНЬЩ ХИУА ХАНЫН СӨЗДЕН ЖЕҢУІ

(2-нүсқа)

Сырым елдің барымтада кеткен малын даулауға Хиуа
хаңдығына бармақшы бопты. Кіші жүздің атақты билері:
Қоске, Көсеу, Бөкен, Малайсары: «Барма, малды бермес,
өзіңе бір қатер қылар» депті. Бұларға болмай, қасына
Дәуқараның баласы жас жігіт Есқара батьфды ертіп,
Қоңырат барыпты.
а .,

Қоңьфаттың ханы: «Малың жоқ шығар, болса берер-міз»—. дегей сөзбен жұбатып көп жүрген. Осы көп жүрген уакдэітта хан Сьфымды қайткенде де тне істен, не сөзден мүқатуға әрекет жасай беріпті.

Бір жиында көгіпен бірге мешіт намазына хан Сырымды да шақырыпты. Үйге кірерде Сырымның жольша сиырдың жас жапасы» тастатыпты. Сырым жапаны абайламай басып, үйге кіріп келгенде, хан «қонақ, аяғыңда нәжіс бар екен» дейді.

Сырым: «Хиуа, Бұхар шариғаттың ашылған жері екен десек, боқтың шашылған жері екен ғой!»—депті.

Намаздың батасын Сырым қолын жеңінен шығармай істепті. Сонда хан: «Қазақ қонақі Жеңіңізбен бата еткеніңіз қалай? Ол шариғатқа келмейтін нәрсе емес пе?»— дегенде Сырым батыр:

  • Жеті қат көктен өтіп тұрған құдайдың рақымы — менің шүберек жеңімнен өтпесе амалым қанша?—депті.

Хан тағы да бір улкен жиын-той жасайын деп Сырымға:

  • Қазақтың «ас-мас», «ат-мат», «жігіт-мігіт» деген сөздері бар, сол не деген сөз?— деп сұрайды.

  • Сұрағыңызға тойдан кейін жауап берейін,— дейді

Сырым.

Сырым ер қосшысы Есқара батырдан «Атың бәйгеге қосуға жарай ма?»— дейді.

Есқара: «Қайдан білейін, тарланым екі киік қуғанда болдырмай соғатын. Мұны қоссаңыз ат қосатын жерді алыстан сұраңыз, ұзаққа шабатын»— депті. Ат алыстан жіберіліп, тарлан алдымен келіпті..

Бәйгеден кейін балуан шығарғанда Сырым Есқараға:

Күшің қалай, күресіп көріп пе едің?— депті.



  • Үш жылғы қу тобылғыны бұрағанымда майы тама-тын еді, күресіп қарайын,— депті Есқара.

Ханның палуанын Есқара белбеуінен ырғап-ырғап тарт-қанда палуан отыра кетіпті.

Тойдың ойын-қызығы бітіп, табақ тартылғанда, Сырым ханға: «Сұрау ыңыздың шешуін айтуға' рұқсат етіңіз»— депті. Рұқсат етілген соң батыр: _

  • Біздің қазақ той жасағанда, қой сойып — құйрық, жылқы сойып — қазы тартады. Сусынға қымыз береді, мұны «ас» дейді. Сіздің табаққа салып тартқан жеміеіңізді, суеынға берген шайыңызды —<мас» дейді. Жылқыны сы-найтын ұлы бәйгеден шауып озған атты «ат» дейді. кейін тезек теріп қалған атты —«мат» дейді. Алқа топтан палуанға шыққанда алып ұрып жыққанды «жігіт» дейді, жер қауып жығылғанда «мігіт» дейді. Қазақтың «ас-мас», «ат-мат», <<жігіт-мігіт» деитіні осы еді, хан!— депті.

Содан кейін Хиуа ханы Сырым мен Есқара туралы «Адамның қызыл-қайың желі мен сьфттаны екен. Бүл екеуінің ел шабу қолынан келеді екен» деп қалай да

өлтіруді ойлапты.

Хиуаға кетерде Малайсары бидің Сырымға айтқан

ақылының бірі: -

Асын үй иесі өзі бастамай, сей ішпе!—дегён екен.



Сырым, Есқара екеуі ыссыда келе жатып, бір ауылдың үстіне келгенде, бір кемпір:

  • Ернің бозарып, таңдайың кеуіп келе жатыр екең, балам, мына сусыңды іше ғой!— деп ұсынғанда Есқара:

  • Сыреке, Малайсарының ақылы қайда?— дейді.

  • Ой, осы шешем алдап тұр дейсің бе?—деп Сырым сусынды ішіп жіберіпті. Ішінде у араласқан қымыз екен. Сырым содан өліпті.


СЫРЫМ БАТЫРДЫҢ ҚАЙТЫС БОЛУЫ

Сырым батыр Малайсары биден бата сұрап барыпты. Малайсары батасын былай деп беріпті.

Менің батам жеті атаңа жететін болсын, үйіңнің сыртынан дүбір кетпесін, құлағыңнан сыбыр кетпесін. Одан соң мына үш сиыққа зияның тимесін, бұл үш сиықта үш қасиетті адам бар. Соларға жолай көрме! Олар: бірінші — тана Қоске би, екінші — Әлім Көсеу би, үшінші — Есен-темір Бөкен би.



Сырым өзіне өзі жетіп болған соң: «Малайсары маған осыларға барма деді, басқадан бұлардың несін бөліп алды, неде болса барайын»—деп ойлайды. Сөйтіп, Қоске биге келеді. Сонда Қоске би айтады:

Ай, Сырым, атаң сенің Дат еді,



Дат деген бір қоя салған ат еді.

Саған жолбасшылық еткен бір бата еді,

Бата беру де бір қате еді.

Әлім Көсеу биге барады. Көсеудің ұлы жоқ, екі қызы бар екен. Қыздары батырды әбдең сыйлайды. Жатарда далаға төсек салып:

Қонақтар, тысқа жатыңдар. Сырым үйге жатсын,— дейді. Сырым үйге келсе, қьіздар кереуетке төсек салып қойыпты. Қыздар «мұнда жатыңыз» дейді. Сырым барып жатқан соң, қыздар жанына барып, бірге жатып:

Ақылы бар адал кісі тек жатады,

Ақылы жоқ арам кісі бір нәрсе деп жатады.

Деп жатқанда таң атады.

Соның мырза қайсысын аласың?—

Сырым ұялып тек жатуды алады. Сырым ішінен «Көсеудің қызы мұндай, өзі қаңдай білгір екен?» деп аттаныпты.

Сырым Бөкен биге барыпты.


  • Үш сиықтың баласы көше ауғанда, Хиуада ақтылы жылқы, аяқты малы көп қальш еді, соған барайын деп шықтым,— дейді Сырым. Оған Бөқен би разы болмапты.

  • Хиуа хандығы қастандық қылар, барма,—дейді Бөкен.

  • Жоқ, бет алып қалдым, барып қайтамын,— деп Сырым жүріп кетеді.

Есқара батырды жолдастыққа алады. Барған соң Хиуаның ханы Сырымды алдап:

  • Оның дұрыс, бір жылға мұрсат бер, еліммен сөйлесейін,"келер жылы кел,— деп қайырып, аттанарда үзең-гісіне у жағып жібереді. Шыға бере Сырьшның аяғы іседі.

  • Есқара, аяғымды кес,— дейді Сырым батыр.

  • Жоқ, аяғынды кеспеймін, Бөкеннің тілін алмадың,— дейді Есқара. Ақыры Сырым содан қайтыс болыпты.



СЫРЫМНЫҢ ӨЛІМІН ЕСТІРТУ

Сырым Хиуада жүріп қайтыс болады. Ел жиналып бала-шағасына естірту үшін Жетірудың шетінен ¥рышта деген биді алдырады. Ұрышта келген соң халық қабарды айтып, Сізді Сырымның өлімін қатын-баласына естірту үшін алдырдық. Енді солай баралық, барып естіртелік, сөзді сіз бастаңыз,— дейді.

Сырымнаң аулына барып, бір-екі күн қонақ болғасын Ұрышта би:

Шырағым, Қазыжан!



Қарт атаң сенің Дат еді-ау.

Есіміне жесімі лайық емес,

Тек бір қоя салған ат еді-ау!

Өз есімің Қазы еді-ау,

Қысың да сенің жаз еді-ау!

Әкең сенің Сырымды,

Кебеже қарын, кең құрсақ

Іші толған білімді.

Бір ғана қазақ жұрты емес,

Билегендей ер еді-ау,

Қытай менен Қырымды.

Әкең Сырым аман келсе,

Сүйіншіге берер ме едің

Олжатай мен Сүгірді.

Сол секілді Сырекемнің

Арғымақ аты сүрінді,—

деген екен.

ХАН МЕН ҚАЗЫ
Бір хан Сырым батырдың Қазы деген баласын тұт-қынға алып: «бес сұрақ беремін, соған жауап берсең боса-тамын:

  • Қатын деген не?

Бала деген не?

Қыз деген не?

Мал деген не?

Инабат деген не?—

дейді.

Сонда Қазы былай деп жауап қайырған екен:

  • Қатын — тұрақ емес пе?

  • Бала — шырақ емес пе,

  • Қыз — өріс емес пе,

  • Мал — керіс емес пе?

  • Инабат ердің азығы емес пе,

  • Инабатты ер — елдің қазығы емес пе?

Хан Қазыны осы сөзінен кейін тұтқыннан босатыпты.

ҚАЗЫНЫҢ ТӨРЕЛЕРГЕ ҚАЙТАРҒАН ЖАУАБЫ
Сырым батырдың баласы Қазы бір күні бір үйде отырған төрелердің үстіне кіріп келеді. Сонда төрде отырған төрелердің біреуі:

  • Амансың ба Қазы би,

Шекесі жалтыр тазы би?—

дейді.

Сонда Қазы отырмастан:

  • Аманшылық төрелер!

Ат жақсысы боз болар,

Құс жақсысы қаз болар.

Жер жақсысы саз болар,

Ер жақсысы таз болар,

Тазға тауып тидім деп,

Кейбір тентек мәз болар.

Отқа күйген таңлақты.

Төрелер таз деп күлгенің

Аталарың Нұралыны

Атам Сырым шапканнан

Жүректеріңде жүрген наз болар,—-

деп жауап қайырады. Сөзден ұтылған төрелер сонда:

Төрлет, Қазы, төрлет! - деп ығысып орталарынан орын берген екен.



ҚАЗЫНЫҢ ШЕКТІНІҢ ШАЛЫНАН ЖЕҢІЛУІ

Сырымның баласы Қазы би Баймағамбет еұлтанға еріп, Әлім үлынын еліне барыпгы. Баймағамбет Қазыға:

Мына жиналған жұртқа угіт айт, сенің Қазы деген атың көпке мәлім ғой,— депті.



Қазы көпке біраз үгіт айта келіп, сөзінің аяғында:

Аухал ханға қарсы, бите ерсі болмаңдар! — депті.



Сонда Шектінің бір шалы:

Ай. Қазыжан-ау, мынау сөзің атаң Сырым айтар үгіт екен, ол күнде ат жалын тартып міне алмай атаңнан жас қалып, енді мұны бізге айтып тұрсың-ау?— дегенде, Қазы би жер шұқып отырып калыпты.



ШОҚАЙ MEН ҚАЗЫНЫҢ ӘЗІЛІ

Бір жылы шаруасы шақталып, қоныс аударып елінен Шоқай көшіп кетеді, үш-төрт жылдан кейін ел caғынып, салт қыдырып елге келеді.

Сөйтіп жүріп Баймағамбет ханнын, үйіне түседі. Келсе, ханның үйінде Қазы би отырады. Оғаи аман-саудан кейін Қазы:

  • Иә, Шөке, құс Жәнекеге қыстайды, қысы жақсы болса, түлен үшады, қыс жаман болса, жүдеп ұшады деуиіі еді, барған жеріцізден қалай келдіңіз?—- дейді.

  • Әй, Қазыжан-ай, біреуді рызық айдайды, біреуді ажал айдайды. шырағым. Мен шашылған рыздығымды теріп жүрмін,—дейді Шоқай.

  • Шөке. енді осыпың арғы жағын айтпай-ақ қойыңыз. меиен бір.ат, шапан айып, хаиыиыздаіі бір ат, шаиан айып алыңыз,— дейді Қазы.

Шоқай жатып қонак больш, ертеңіне екеутен екі ат,

екі шапан алмп кетеді.

-- Ау, Қазы-ау, әлгі шалға неден айыпты болдык, сен ат екі шапан беріп жатқан соң, мен де бере салдым,-
дейді Баймағамбет.

  • Ой, ханым-ай, сен еш нәрсеге түсінбеген екенсің ғой, енді бірдеме десең арғы жағыңды қоқытайын деп отыр ғой. Сенің әкең мен менің әкемнің екеуінің екі жақта қаңғып жүріп өлгенін айтайын деп отыр. Осынша жұрттың ішінде оны естігенше, онан да ат-шапан айып беріп құтылғанымыз жақсы ғой,— дейді Қазы би.

  • Япырай, бізді құдай сақтаған екен,— деп, Баймағамбеттің зәресі ұшады.



ҚАЙЫРЛЫ БИ МЕН МҰХТАР ӘКІМ
Сырым батырдың ұрпағы Мұхтар орта жүзде ме, әлде кіші жүздің бір шетінде ме, әкім болыгі тұрады. Өзі өте тәкаппар, елге, сүйкімсіз дегенді естіп Қайырлы деген би оны іздеп барыпты. Түс мезгілі екен, үйіне кіріп барса, Мұхтар терде мамык жастық жастанып, әйеліне аяғын сипатып жатыр екен. Қайырлымен басын көтеріп аман-дасыпты. Әйелі Қайырлы әрі-бері отырған соң ақ құй-ып береді. Қайырлы ақтан ауыз тиіп, аяғын жерге қойып, бата беруге қолын жайып:

Арғы атаң сенің Дат еді,



О да бір қойылған ат еді.

Одан туған Сырым еді,

Жауына қарсы тұрып еді.

Одан туған Қазы еді,

Біреуге қыс, біреуге жаз еді.

Одан туған Омар-ды,

Аударылмас томар-ды.

Одан туған сен Мұхтарсың,

Кісіменен ісің жоқ,

Жатасың да ұйқтайсың.

Сенен ел билейтін әкім шықпас.

Одан да елге қайт!

Биссімелла алла әкпар!—

деп бетін сипап, тұрып жүре беріпті.

  • Япырмай, сен тұрсайшы, мынау тегін адам емес қой,— дейді әйелі. Сонда Мұхтар ұшып тұрып:

  • Жіберме, щақыр, қонақ болсын,— деген. Әйелі ілесе шығып:

  • Аға, сізге Мұхтар кетпесін, қонақ болсын деп, шақырып жатыр,— дейді.

Қайырлы тоқтап, бірнеше күн жатып, Мұхтарға ақыл айтып, содан кейін Мұхтар түзеліп, дүрыс ел билеген әкім болыпты.

TYCIHIKTEP
ШЕШЕНДІК АРДАУ СӨЗДЕР

АСАНҚАЙҒЫ МЕҢ ӘЗ ЖӘНІБЕК

ОҒҚ, ҚҚ, п. 613.

Нұсқа Павлодар облысы, Майқайың станциясыньщ тұрғыны Омар Иманбаевтың 1962 жылы тапсырған материалынан алынды.

МАЙҚЫ БИ МЕН АЛАША ХАН —

оғқ. ққ. п. біз:



О. Имагібаев қолжазбасынан.

Майқы —XII—XIII ғасырларда өмір сурген қоғам қайраткері, Қазақ шешендік өнерінің негізін салушы.

БАЙДАЛЫ МЕН АЙҒАНЫМ Нұсқа Тиесовтың «Жиделібай» (1959) жинағынан алынды. Байдалы Орталық Қазақстанда ХҮІІІ—XIX ғасырларда өмір сүрген шешен- би. Ал Уәли хан (1781—1821) Абылайдьщ үлкен ұлы. Айғаным (1783— 1858) Уәлидің кіші әйелі, Шыңғыс сұлтанның шешесі, Шоқан Уәлиханов-тың әжесі.

ЖИДЕБАЙ МЕН ҚАРАМЕНДЕ

ӘӨИ, ҚҚ. п. 140. .

Қарағанды облысы, Қоңырат ауданының тұрғьіны Әлихан Мұқажан-ұлынан Жағыфар Хұсайынов 1950 жылы жазып алған.

Әлтеке Жидебай —ХҮШ ғасырда өмір сүрген батыр. Тобықты Қараменде — белгілі шешен би.

\ ҮШ сыншы

ӘӨИ, ҚҚ, п. 502.

Нұсқа Жезқазған облысы, Мойынты станциясыііың тұрғыны Қази Сәулебаевтан жазып алынған.

ЕЛДІ БЕКЕМ БИЛЕЙДІ, БЕКЕМДІ ШЕШЕМ БИЛЕЙДІ ОҒҚ, ҚҚ, п. 502.

Кітапханаға 1946 жылы түскен. Бекболат — Қазыбектің баласы, ХҮШ ғасырда өмір сүрген шешен би.

БЕКБОЛАТ ПЕН БІР ТӨРЕ

Тарихта екі Бекболат би болған. Біріншісі — Қаракесек Қазыбек бидің баласы, екіншісі соның замандасы Қарауыл Қанай бидің баласы. Мұңда аталатын Қанай баласы Қарауыл Бекболат шешен.



«ШЕРНИЯЗ АҚЫН МЕН ЕДІМ» ӘӨИ, ҚҚ, п. 139.

Ел аузынан жазып алған Б. Адамбаев. Шернияз Жарылқасұлы
(1817—1881)— белгілі ақын әрі шешен. ^ ,


«БІЗ СІЗДІ ІЗДЕП ҚЕЛДІК БАЯНАС ДЕП»

ӘӨИ, ҚҚ, п. 139. .

Ел аузынан жазып алған Б. Адамбаев.

ШЕРНИЯЗДЫҢ БАЙСАҚАЛҒА АЙТҚАНЫ

Сонда.

ЖЕТЕС ШЕШЁНІҢ ӘБІЛҚАЙЫРҒА АЙТҚАНЫ ӘӨИ, ҚҚ, п. 140.

Нұсқа Қарағанды облысы, Қоңырат ауданында тұратын Мұхамед-жаннан жазып алынған.

ҒАЛЫМНЫҢ ХАТЫ ӨЛМЕЙДІ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061.

Нұсқа О. Иманбаевтың -қолжазбасынан алынды.

ДОСБОЛДЫҢ ӘЙЕКЕГЕ АЙТҚАНЫ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1059.

Жинаущы Байысов 1944 жылы тапсырған. Әйеке Бекежанұлы Қызыл-орда қазақтарына болыс болған шұбыртпалы арғын, ақын Нартайдың аталары.

БШКПІН ДЕП МАҚТАНБА

Нұсқаны Петропавл қаласының тұрғыны Мұхамеджан Меңдібайұлы-нан К. Қаңтарбаев 1962 жылы жазып алған. Құнанбай Өскенбайұлы (1804—1886)—Қарқаралыға аға сұлтан болған шешен бй, Абайдың әкесі, руы — тобықты.

ЖҮМЫРБАЙ АҚЫННЫҢ ЖӘҢГІР ХАНҒА АЙТҚАНЫ

ӘӨИ, ҚҚ, п. 139.

Орал, Гурьев облыстарына ғылыми сапар кезінде (1957) ел аузынан жазылып алынған.

ШИЫРБАЙ ЖЫЛҚЫШЫНЫҢ СӨЗДЕРІ

ОҒҚ, ҚҚ, п. 1057.

Б. Алманов 1936 жылы тапсырған.

ЫБЫРАЙДЫҢ ЕСЕНБЕРЛІГЕ АЙТҚАНЫ

ӘӨИ, ҚҚ, п. 140.

Солтүстік Қазақстан облысы, Преснов ауданы, Баянауыл советінде тұратын Ермұхан Жамықұлынан Ж. Хұсайынов 1950 жылы жазып алып, институ-шд сол жылы тапсырған, көп нұсқалы сөз.

ТӨЛЕ БИ ШИТҮЛКІ БАЛА

ОҒҚ, ҚҚ, п.,1060.

Ғылыми кітапханаға Отарбай 1947 жылы тапсырған.

СӨЗДЩ АТАСЫ МЕН АНАСЫ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061.

Ғылыми кітапханаға X. Байысов 1931 жылы тапсырған.

ӘРКІМ АЗСА, ҚАТАРЫМЕН АЗАДЫ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061.

ЖАРЛЫНЫҢ ПІРІ — ЖАЛТАҢ AT A - ОҒҚ, ҚҚ, п. 1059.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет