Ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары және оны есепке алу әдістемесі

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары келесі шығындардан құралады:

-ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге тікелей қатысатын еңбеккерлердің еңбекақысы;

- ветеринарлық құрал-жабдық, приборлардың және басқа ветеринарлық өндірістік қорлардың баланстық құнынан амортизациялық төлемдер;

- техниканы жөндеу және оған қызмет көрсету шығындары;

- шығындалған ветеринарлық препараттардың, құралдардың, жанар-жағар майлардың құны;

- уақытша сою алаңдары, пастеризациялық қондырғылар, шлагбаум, сою өнімдерін, өлекселерді залалсыздандыру шығындары.

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге тікелей қатысатын еңбеккерлердің еңбекақысына (ветеринарлық дәрігерлер, фельдшерлер, дезинфекциялық қондырғылардың жүргізушілері және т.б) олардың еңбекақысы, 21% әлеуметтік сақтандыру төлемдері, еңбекақы қорының 6,8% мөлшеріндегі ақылы демалыс, мамандардың іс-сапар шығындары кіреді.

1 айлық еңбекақы шығындары:

Е = 26500 + 2 х 23600 + (26500+2 х 23600) х 0,21 + (26500 + 2 х 23600) х 0,068 = 73700 + 15477 + 5011,6 = 94188,6 теңге.

Күндік еңбекақы айлық еңбекақыны 25,6 күнге бөлу арқылы, ал сағаттық – күндік еңбекақыны 7 сағатқа бөлу арқылы есептеледі.

2 кесте

Құрал-жабдық аталуы	Саны	Бірлігінің бағасы	Жалпы сметалық құны	Амортизациялық төлемдер
				%	теңге
Ветеринарлық емхана	1	1200000	1200000	5	60 000
Ветеринарлық дезинфекциялық қондырғы	1	1500000	1500000	10	150 000
Ла­бораториялық дөңгелек тербелткіш	1	24000	24000	15	3600
Суытатын қондырғы	1	45000	45000	10	4500
Центрифуга	1	50000	50000	10	5000
Сефадексе О-150	1	65000	65000	10	6500
Спектрофотометр СФ-46	1	48000	48000	10	4800
Магниттік араластырғыш	2	8000	16000	15	2400
Барлығы			2 448 000		236 800

Материалдар мен шикізат шығындары:

3 кесте

Атауы	Өлшем бірлігі	1 өлшем бірлігінің бағасы (теңге)	Саны	Сомасы (теңге)
55-ВНИИВВиМ	дана	5,59	2000	11180
Барлығы				11180

Энергетикалық шығындар:

4 кесте

Шығын элементтері	Өлшем бірлігі	1 өлшем бірлігінің бағасы (теңге)	Саны	Сомасы (теңге)
Электоэнаргия	Квт/сағ.	7,63	1200	9156
Жанар-жағар май	тонна	65000	2,4	156000
Су	м3	47,8	700	33460
Барлығы				198616

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары

У₂= 94 188,6 +236 800+11 180+198 616= 640 784,6 теңге.

Шаруашылықтағы ауыру коэффициентін (К₃₁) ауырған мал санын ауруға бейім мал санына бөлу арқылы есептейді.

Ірі қара мал бойынша:

К₃₁ = 18/3350 = 0,005

Өнімді жоғалту коэффициентін жалпы жоғалтылған өнім көлемін ауырған мал санына бөлу арқылы есептейді.

К_п1= 125000/18 = 6944,44 теңге.

Болдырылмаған шығынды есептеу кезінде экономикалық шығыннның келесі үлестік мәндерін қолданады: 1 ауырған, өлген, ауырып жазылған, мәжбүр өлтірілген және қолда бар малға шаққанда.

1 ауырған малға шаққандағы экономикалық шығынның үлестік мәнін (К_у1) анықтаған кезде жалпы шығын сомасын ауырған мал санына бөледі.

К_у1= 1 179 000 +125000 / 18 = 1 304 000/18 = 72444,44 теңге.

1 қолда бар малға шаққандағы (K_y5) шығынның үлестік мәнін анықтаған кезде жалпы экономикалық шығынды қолда бар мал санына бөледі.

K_y5 = 1 304 000/3350 = 389,25 теңге.

Жұқпалы және жұқпалы емес аурулар алдын алу және салдарын жою нәтижесінде болдырылмаған экономикалық шығынды келесі формула бойынша потенциалды және нақты экономикалық шығынның айырмасы ретінде есептейді:

П_у1 = М_о х К_з1 х К_у1 - У,

Мұндағы:

К_з1 – малдардың ауыру мүмкіндігі коэффициенті;

К_у1 - 1 ауырған малға шаққандағы экономикалық шығынның үлестік мәні;

У - нақты экономикалық шығын, теңге.

П_у1 = 3350 х 0,005 х 72444,44 – 1 304 000 = 90 555,63 теңге.

Аурудың алдын алу, сауықтыру және емдеу шараларының нәтижесінде алынған экономикалық тиімді Э_в келесі формула бойынша есептейді:

Э_в= П_у + Д_с + Э_з-З_в,

Мұндағы:

Д_с - өнім көлемі мен сапасын арттыру есебінен алынған қосымша құн, теңге;

Э_з - ветеринарлық іс-шараларды жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолдану нәтижесінде еңбек және материалдық ресурстарды үнемдеу, теңге;

З_в - ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары, теңге.

Э_в= 21 636,9 + 54,5 + 2  499 059,94 - 640 784,6 = 1 879 966,74 теңге

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолдану нәтижесінде өнім көлемі мен сапасын арттыру есебінен алынған қосымша құнды Д_с келесі формула бойынша есептейді:

Д_с = (В_по - В_пэ) х А_н ,

Мұндағы:

А_н –емделген мал саны (жұмыс көлемі), бас.

Д_с = (432,6-422,3) х (18-13) = 54,5 теңге

Ветеринарлық іс-шараларға жұмсалған өндірістік шығындар немесе күрделі қаржылардың өзгеруі есебінен нәтижесінде еңбек және материалдық ресурстарды үнемдеу (Э_з), теңге, келесі формула бойынша есептеледі:

Э_з =[(С_б + Е_н х К_б) - ( С_н + Е_н х К_н )] х А_н ,

Мұндағы:

Е_н– капитал салымдарының тиімділігінің нормативтік коэффициенті, 0,15;

К_б и К_н –сәйкесінше базалық және жаңа вариант бойынша жұмыс бірлігіне үлестік капитал салымдар;

А_н - ветеринарлық іс-шараларды жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолданып атқарылған ветеринарлық жұмыс көлемі, теңге.

Э_з =[(26,6 + 0,15 х 6944,44) - (22,7 + 0,15 х 6944,44 теңге)] х 640 784,6 = 10443,266 - 10439,366 х 640 784,6= 2  499 059,94 теңге

1 теңге шығындарға шаққандағы ветеринарлық іс-шаралардың экономикалық тиімділігі (Э_т) экономикалық тиімділікті ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге жұмсалғын шығындарға бөлу арқылы есептеледі:

Э_т = Э_в / З_в

Э_т = 1 879 966,74/ 640 784,6= 2,93 теңге.

Капитал салымдарының тиімділігін олардың қайтарымдылығы, қацтарылу мерзімі, капитал салымдарының ең жақсы варианты және 1 теңге капитал салымына үнемделген шығындар бойынша белгілейді.

Қосымша капитал салымдарының қайтарымдылығы (О_кв) келесі формула бойынша есептеледі:

О_кв = Э_в / К_д

Мұндағы:

К_д - ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге жұмсалған қосымша капитал салымдары, теңге. Ол келесі формула бойынша есептеледі:

К_д = Е_н х (К_н - К_б),

Мұндағы:

К_н – жаңа капитал салымдары, теңге;

К_б – базалық капитал салымдары, теңге.

К_д = 0,15 х (640 784,6 – 500000) = 21117,69 теңге.

О_кв = 1 879 966,74 / 21117,69 = 89,02.

VI. Бизнес-жоспар
6.1. Аннотация
Бизнес жоспардың тақырыбы: Оңтүстік Қазақстандағы тейлероиз ауруына қарсы вакцина шығарудың бизнес тиімділігі

Мекеменің аты: ОҚМУ

Мекен жайы: Оңтүстік Қазақстан облысы

Телефон: 2-67-67 сот.: 8 702 429 90 05

Кіммен жасалған: Идрисов М. Н

Бизнес сферасы: Ветеринарлық медецина

Қызметінің негізгі түрлері: Вакцина шығару

Басталу мерзімі: 13 маусым 2008

Бизнес жоспар қандай мерзімге есептеліп жасалаған: 3 жыл
6.2. Түйін
Біздің республикамызда кең көлемде кәсіпкерлікті, әсіресе кіші және орта бизнесті қолдау бағдарламасы іске асырылуда. Қазақстан Республикасының Президентінің 2003 жылғы 29 желтоқсандағы №1268 жарлығымен бекітілген «Шағын кәсіпкерлікті дамыту және қолдау 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасы» бойынша шағын кәсіпкерлікті дамыту және қолдау мемлекеттік экономикалық саясаттың ең маңызды саласы болып табылады.

Қазақстанда экономикалық реформалардың даму барысында көптеген шаруашылық иелері кәсіпкерлік ортаға ұмтылуда. Бұл процесс барлық салаларда өте терең дамуда. Жаңадан кәсіпкерлікке бет бұрған шаруашылықтар үшін тәжірибие арттыру керек. Қазақстандағы саяси климат тұрықталықты сипаттауда, осы халық шаруашылығының барлық салаларында әрі қарай дамуына негіз болып отыр, соның, ішінде Оңтүстік Қазақстан облысы – агроөнеркәсіп секторы үшін рөлі зор. Қазіргі таңда мал шаруашылығы үшін Қазақстан Республикасында аудандар бойынша мүйізді ірі қара малдың тейлерозы үшін шығынға әкеп соғуда. Мал иксод кенесінің шықанынан ауруға шалдығады, қан арқылы шығатын бұл аурудың өлім – жітімі орта есеппен ересек малдарда 65-70%, ал төлдердің ішінде 80%-ді құрайды. Бұл ауру бүкіл әлемде, әсіресе ыстық климаттық зоналарда, атап айтқанда, Африка, Орта Азия, Қытай және т.б. елдерде таралған.1990 жылға дейін біздің облыста Ресейде шығарылған «ВИЭВ» атты тірі культуралық вакцина қолданып келді. Бұл кені малдар 6-18 жасында, жылдың суық мезгілінде (желтоқсан, ақпан) вакциналанады, вакциналанбай қалатын болды; арнайы стабильдендірілген заттар болмағандықтан жиі асқынулар байқалады, сондықтанемдеу қалған нәтижені көрсетеді. Сол себепті соңғы уақытта «ВИЭВ»вакцинасын сериялық өндіру тоқтатылады.

Осы қиындықтарды еске алып, М.Әуезов атындағы ОҚМУ ғалымдары мәселені қолға алды, яғни тейлерозға қарсы принципиальды жаңа вакцина жасап шығару үшін бір қатар зерттеу жұмыстарын жүргізді. Нәтижесінде Израильдің Кимрон атындағы ветеринариялық институтының паразиталогия лабороториясымен тығыз қарым – қатынас орнатылды. Бұл жерде бірге жұмылып жасалған еңбектің арқасында әлемдік ғылымда алғаш рет жылы қанды малдардың ағзасынан тыс культурленген тейлерия – қоздырғышын ашуға мүмкіндік берді. Әдіс өте тиімді болып шықты, өйткені ол тек мал өнімін алдын алып қоймайды, сондай – ақ мал ағзаларындағы тейлерозға қарсы иммунитетті мықты қылып, қоздырғыштың морфологиялық қасиетін жан – жақты зерттеуге мүмкіндік береді.

Қазіргі таңда Қазақстандағы М.Әуезов атындағы ОҚМУ ғалымдары мен алғашқы отандық тейлерозға қарсы вакциналық штамм алынды және оның қасиеті лабороториялық жағдайда тексерілді. Тейлерозға қарсы сериялық вакцина шығаратын мини – зауыт құрылысы облыс бойынша малдың ауруға шалдығуымен өнімін төмендетіп қана қоймай, сонымен бірге экономикалық эффектісі зор болмақ. Егер вакцинаның бір дозасы кемінде 100 теңге тұратын болса, онда, 1млн. сиырды міндетті вакцинациялауды 100 млн теңге табуға болады екен.

Жобаның орналасатын жері: М.Әуезов атындағы ОҚМУ базасын регионды биотехналогия орталығының территориясында болуы мүмкін, ол жерде вакцина шығаратын мини – зауыт үшін Қазақстан Республикасының СанПИН талабына сай ғимарат дайындалуды.
1. Қызмет түрлерінің сипаттамасы: Тейлериоз ауруына қарсы вакцина шығару .

2. Сіздің өніміңізді сату немесе қызмет түрлерін көрсету нарықтары (жергілікті, тауарлы нарық және т.б.); мүмкін болатын тұтынушылар; Жергілікті нарық.

3. Жоспарланған мерзім ішінде саты бойынша Сіздің бизнесіңіздің потенциалды мүмкіндіктері қандай (өнім мен қызмет түрлері бойынша немесе жалпы алғанда жеткіңіз келетін сату көлемін, құылымын көрсетіңіз): Ауданда тейлериозбен ауырған ірі қараныны барлығын емдеуге қол еткізу.

2000-2007 жылдар аралығында Тейлериозбен ауырған малдың саны:

Ауру малдың жалпы мал басына шаққандағы үлесі 32,7%

4. 
   Бизнес – жоспардың бүкіл мерзіміне болшамды есеппен сату көлемі мен пайданың жалпы көрсеткіштері. Оны кезең бойынша бөліп көрсету керек. Қажет болса Сіздің басты мақсатыңызға жетуге керекті басқа экономикалық көрсеткіштерді көрсетіңіз: 1-кесте бойынша жалпы мал басының 32,7% емдеуді болжай отырып, алдыңғы 3 – жылда 257 820 ірі қараны емдеп шығу көзделген. Әр ірі қараны емдеу бағасын 1500 теңге деп ала отырып, 3 – жылдағы болжап пайданы келесі кестеден көруге болады.
   

5. Алға қойған мақсатқа жету үшін Сізге қанша қаражат керек болады? (теңгемен, шетел валютасымен): 3 жыл мерзімде бизнес – жоспарды іске асыру үшін қажетті қаражат мөлшері 303 000 000 теңгені құрайды.

5. 
   Ол қаражат неге жұмсалады? Бизнес – жоспарды іске асыру
   

Еңбек ақыа кететін шығын: 3 640 000

Вет.дәрігер – 41 000

Ұйым бастығы – 55 000

Ғиарат және көлікке кететін шығындар: 315 000

Ғимарат 180 000тг

Көлік 135 000

Құрал – жабдықтарға кететін шығыдар: 45 000

Тұрақты шығындар: 3 640 000 + 315000+ 45 000 = 4 000 000 * 3жыл =

12 000 000 тг.

Айнымалы шығындар: 1000 * 91 000 + 1000 * 97 000 + 103 000 * 1000 = 291 000 000

Жалпы шығын: 12 000 000 + 291 000 000 = 303 000 000

7. Мүмкін инвесторлар және олардың алдындағы Сіздің міндеттемелеріңіз:

8. Несиелер қашан толық қайтарылады? Ауыл шаруашылығын қолдау бағдарламасымен берілген банк кредиті, алынған несиені 7 жыл мерзімде 20% өсіммен қайтару.

1. Соңғы 3 мерзімге негізгі қаржылық көрсеткіштерді көрсетіңіз (жыл, тоқсан, ай, декада, күн)

2. Сіздің бизнесіңіздің тенденцияларын және мүмкін өзгерістерді анықтаңыз: Мемекеттің ауыл шаруашылығы және азық – түлік өнімдерін арттыру бағдарламалары бойынша осы өнімдер алынатын ірі қараның саны да арта түседі. Ірі қара санының артуына байланысты фирма қызме көрсету аясы да ұлғаяды.

3. Сіздің бизнесіңідің күшті және әлсіз жақтары қандай және ол немен байланысты? Бизестің дамына әсер ететін факторлар: Фира қызсмметін тұтынушылардың санының артуы осы қызметті ұсынатын бәсекелестердің аз болуы.

Бизнестің дамуына кедергі болатын факторлардың бірі, шығындардың көп бөлігін құрайтын дәрі – дәрмектердің қымбаттуы.

1. Бизнесте жұмыс істейтін қызметкерлер туралы мәлімет:

Қызметкерлердің аты – жөні: Идрисов М.Н. тағы басқалар, барлығы 6 адам

Жасы 20 – 30

Макен – жайы шығыс мөлтек ауданы

Телефон 2 67 67

Оның бизнестегі орны қазіргі уақытта және болашақта: Мал дәрігер

Жалақысы: қазір 41 000 болашақта 45 000

Жұмыс істеу тәжірибесі: 3 жыл

2. Басқарушылық персонал үшін жоспарланып отырған қосымша жағдайлар (жеңілдіктер, қосымша ақы, жолдамалар т.б.): қосымша ақы

3. Коллективті басқарудағы әлсіз топтар (мүмкін болатын және қазір бар және олармен қалай жұмыс істейсіз): Әлсіз топтар жоқ. Болатын әлсіз топтармен мамандығын арттыру саласында жұмыс істелінеді.

4. Қызметкерлердің саны қалай өзгереді: Жыл сайын артады

1. Сіздің өніміңіз (қызметіңіз). Оның сипаттамасы: Негізгі қызмет – тейлериозбен ауырған малды емдеу.

2. Өніміңіздің ерекшелігі: Тейлериоз ауруын емдеу арқылы мал өнімінен болатын шығындардыболдырмау.

3. Сіздің бәсекелестеріңіз? Жергілікті Вет.емханалар қызмет көрсету бағасының төмендігі және емдеу сапасыың жоғарғы болуына байланысты жергілікті нарықтың фирма қызметін үнемі сұраныс жасап отыруы.

Ескерту: Егер Сіз өз өніміңізді сата алмасаңыз, ендеше бизнес жоқ деген сөз. Сіз өз нарығыңызды терең білуіңіз керек.

1. Сіздің нарығыңыз қандай (өсуші, тұрақты, кемімелі)? Нарық өспелі.

2. Басқа нарықтар бар ма, бар боса, олардың потенциалы қандай? Басқа нарықтар бар: Көршіліес аудандардағы нарықтар, бірақ олардың өсу потенциалы Сайрам ауданымен салыстырғанда төмен.

3. Сіздің өніміңіз әр түрлі секторлардың талаптарына бейімделе ала ма? Фирма басқа да ауруларды емдеу мен айналысқандықтанбизнестің басқа қызметтерге бейімделу қарқыны өте жылдам.

4. Болашақ клиенттеріңізді анықтап және оларды сипаттаңыз: Облыстық мал шаруашылық басқармасы мен әріптестік, облыстың басқа да ауданындағы тұтынушыларға қызмет көрту.

5. Бес ірі тұтынушыларыңызды іріктеп алып, оларға қанша пайыз өнім сататыныңызды анықтаңыз:

6. Несиені қанша уақытқа аштыңыз? Несие бойынша төлемдердің пайызы қандай? 7 жылға, жыл сайынғы төлемдердің пайызы 20% құрайды

8. Келесі жарты жылдыққа, жылға өнім жоспарыңызды сипаттаңыз: Келесі жылы аудан халқына тағы да 100% қызмет көрсету.

9. Бұл болжамды өткен жылғы көрсеткіштермен салыстырыңыз (тоқсан, айлық): Өспелі.

10. Осы мерзімге анық тапсырыстарыңыз бар ма? Дәрі – дәрмектің құнын кемітуге тапсырыс берілді.

11. Сіздің бәсекелестеріңіз және олардың нарықтағы үлесі: 10%

12. Өнімнің бағасы. Сіз ол бағаны қалай қоғандығыңызды түсіндіріңіз: Қызметтің өзіндік бағасы – 1500 теңге, бұл бағаны экономикалық есептеулер арқылы анықталды.

13. Өз өніміңіз бен бәсекелестердің өнімін салыстырып сипаттаңыз: Қызмет көрсетудің нарқы бәсекелестердің арқынан өмен.

14. Сіз өз өніміңізді қалай сатасыз (пошта арқылы, агенттер көмегімен, жарнама арқылы): жарнама арқылы