ЕЕлді аумақтық кеңістікте дамытудың 2020 жылға дейінгі болжамды схемасына 3-ҚОСЫМША
Теңгерімді даму аймақтары ретінде макроөңірлерге бөлу
Р/с №
|
Макроөңір
|
Қазақстан Республикасының облыстарын макроөңірлерге аудандастыру өлшемшарттары
|
Макроөңірлер-дің
2014 жылғы әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі көрсеткіштері
|
экологиялық
|
әлеуметтік
|
экономикалық
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1.
|
Оңтүстік
(Алматы,
Жамбыл,
Қызылорда,
Оңтүстік Қазақстан облыстары)
|
Ауыл шаруашылығын жүргізу үшін қолайлы климаттық жағдайлар;
туризмді дамытуға арналған ресурстар. Жоңғар Алатауы бөктерінің рекреациялық бөліктерінің аймақтары, каньондар, Талас Алатауы мен Қаржантау таулары, Ақжар және басқа көлдер;
бай минералдық-шикізат базасы. Макроөңір аумағында фосфат шикізатының 72%-дан астамы, балқытылған шпаттың
68%-ы, кварцит
|
Халық санының көптігі және жоғары тығыздығы. Макроөңірде ел халқының
38%-ы тұрады. Макроөңірдегі халық тығыздығы республика бойынша ең жоғарылардың бірі: орта есеппен
1 ш.км-ге 10,7 адам;
халықтың табиғи өсімінің жоғары қарқыны.
2009-2014 жылдары макроөңір халқының саны 9,6%-ға артты.
|
Экономика құрылымының ұқсастығы. Оңтүстік макроөңірдің негізгі мамандануының бірі ауыл шаруашылығы болып табылады. Макроөңір республиканың жалпы өнімінің 35,6%-ын шығарады;
дамыған көлік инфрақұрылымы. Өзбекстанмен, Қытай Халық Республикасымен, Қырғызстанмен шекаралас орналасуы және олармен тарихи қалыптасқан байланыстар өңірдің көлік жүйесін дамытуға ықпал етті. Оңтүстік макроөңір облыстарын бірыңғай көлік дәлізі – Оңтүстік дәліз
|
Халық саны –
6542 млн. адам (38%);
ЖӨӨ –
6559074,3 млн. теңге (16,9%);
өнеркәсіп өнімі –
2431,8 млрд. теңге (13,1%);
экспорт –
10496,5 млн. АҚШ доллары (13,4%).
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
|
|
қорларының
65,1%-ы, уранның
72,4%-ы («Солтүстік Харасан», «Солтүстік», «Оңтүстік Қарамұрын», «Мойынқұм», «Мыңқұдық» және т.б. кен орындары), қорғасын және мырыштың
11%-ы («Шалқия» және «Талап» кен орындары) шоғырланған
|
|
байланыстырады;
еңбек резервтерінің болуы. Оңтүстік макроөңір дәстүрлі түрде индустриялық Солтүстік пен Шығысқа еңбек ресурстарының өнім берушісі болып табылады. Макроөңір үлесіне елдің экономикалық тұрғыдан белсенді халқының 36%-ы тиесілі.
|
|
2.
|
Орталық-Шығыс (Шығыс Қазақстан, Қарағанды,
Павлодар облыстары)
|
Полиметалл кендерінің, бағалы металдардың, жерде сирек кездесетін элементтердің бай кен орындары. Түсті металдардың ең ірі кен орындары «Айдарлы», «Ақтоғай», «Артемьевское», «Орловское», «Саяқ», «Нұрқазған» және т.б. болып табылады;
географиялық орналасуы;
туризмді дамытуға арналған ресурстары. «Баянауыл» курорттық аймағы, Батыс Алтай,
|
Халық санының салыстырмалы түрде көп болуы. Макроөңірде
3505,4 млн. адам тұрады, ол елдің барлық халқының
20,1%-ын құрайды.
|
Экономика құрылымының ұқсастығы. Макроөңірде мына салалар жетекші рөлге ие:өнеркәсіпте – көмір өндірісі, металлургия, машина жасау, электр энергетикасы; ауыл шаруашылығында – мал шаруашылығы.
Макроөңірде жалпы республикалық көлемнен көмірдің 97,4%-ы, металлургия өнімінің 84,6-ы, машиналар мен жабдықтың
42,6%-ы, электр энергиясының 47,2%-ы, мал шаруашылығы өнімінің 29%-ы өндіріледі; елеулі
|
Халық саны –
3516,4 мың адам (20%) ЖӨӨ –
6972623,7 млн. теңге
(18,1%); өнеркәсіп өнімі –
3670,2 млрд. теңге (19,8%);
экспорт –
7871,6 млн. АҚШ доллары (10,1%).
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
|
|
Марқакөл қорықтары, «Рахманов бұлақтары» қаумалдығы,Зайсан, Алакөл көлдері және т.б.
|
|
кадр әлеуеті;
экспорт құрылымының ұқсастығы.
|
|
3.
|
Батыс
(Ақтөбе,
Атырау,
Батыс Қазақстан,
Маңғыстау облыстары)
|
Көмірсутекті шикізаттың ірі кен орындары. Макроөңірде елдің мұнай қорларының
96%-дан астамы шоғырланған;
ұқсас табиғи-климаттық жағдайлар;
географиялық орналасуы. Теңізге шығу жолының, Каспий бассейні елдерінің нарықтарына шығу жолының болуы.
|
Халық санының аздығы. Батыс макроөңірінде ел халқының
15%-ы тұрады;
аумақтың сирек қоныстандырылуы. Батыс макроөңірінде ел бойынша халық тығыздығы ең
төмен –
1 ш.км-ге 3,7 адам.
|
Экономика құрылымының ұқсастығы. Макроөңірде бар ресурстарға сәйкес дәстүрлі түрде тау-кен өндіру саласында мамандану қалыптасты. Макроөңір үлесіне жалпы республикалық көлемнен тау-кен өндіру өнеркәсібі өнімінің 81,6%-ы тиесілі. Макроөңір
89%-ын шикі мұнай мен газдың өндіреді;
Экономиканың шикізаттық бағыты. Макроөңір өнеркәсібінің құрылымындағы тау-кен өндіру өнеркәсібінің үлесі 90%-ды құрайды.
|
Халық саны –
2588,2 мың адам (15%)
ЖӨӨ –
10000452,6 млн. теңге (25,8%);
өнеркәсіп өнімі – 10328,4 млрд. теңге (55,7%);
экспорт –
53213,3 млн. АҚШ доллары (68%).
|
4.
|
Солтүстік
(Ақмола,
Қостанай,
Солтүстік Қазақстан облыстары)
|
Темір («Атансор», «Тілеген», «Масальский», «Соколов-Сарыбай»), құрамында алтын бар («Васильков»,
«Ақсу», «Ақбейіт», «Жолымбет»,
|
Халық санының аздығы және тығыздығының төмен болуы. Солтүстік макроөңірде республика
халқының
12,9%-ы тұрады. Халықтың орташа
|
Экономика құрылымының ұқсастығы. Солтүстік макроөңір облыстары астық өсіруге мамандандырыл-ған. Макроөңірде астықтың
81%-ы өсіріледі; көлік жүйесі
|
Халық саны –
2192,1 мың адам (13%)
ЖӨӨ –
3224499,9 млн. теңге (8,3%);
өнеркәсіп өнімі –
1017,4 млрд. теңге (5,5%);
экспорт –
2341,5 млн.
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
|
|
«Кварцит таулары», «Бестөбе», «Үзбой»)
және уран рудасының (Заозерное, Звездное, Глубинное) бокситтер, асбестің бай кен орындары; ұқсас табиғи- климаттық жағдайлар;
географиялық орналасуы;
республиканың құнарлы егістік аудандарының үлкен алқаптары. Макроөңір үлесіне Қазақстан Республикасы егістігінің
67%-ы тиесілі;
туризмді дамыту ресурстары. «Бурабай» курорттық аймағы, Зеренді курорттық аймағы, Сандықтау, Имантау, Айыртау таулары, қарағайлы ормандар және т.б.
|
тығыздығы
1 ш.км-ге 5,1 адамды құрайды; халық санының азаюы. Солтүстік макроөңір халқының саны жыл сайын көші-қон ағындары мен халықтың табиғи өсім қарқынының төмендігі салдарынан азайып жатыр.
|
дамыған.
Макроөңір дамыған көлік коммуникацияла-рына ие. Автомобиль жолдарының дамыған көлік тығыздығы орта есеппен
1000 шаршы км аумаққа 55,6 км құрайды (Қазақстан Республикасында – 31,8).
|
АҚШ доллары
(3%).
|
5.
|
Алматы қаласы
|
Әкімшілік-аумақтық құрылым. Алматы республикалық маңызы бар қала мәртебесіне ие
|
Халық санының көптігі және халықтың жоғары тығыздығы. Қалада ел халқының
8,8%-ы тұрады.
|
Экономикалық мамандану. Алматы қаласы өз аумағында елдің экономикалық және зияткерлік әлеуетінің үлкен бөлігін
|
Халық саны – 1507,5 мың адам (9%)
ЖӨӨ –
8018256,8 млн. теңге (20,7%);
өнеркәсіп
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
|
|
екі қаланың бірі болып табылады; туризмді
дамыту ресурстары. Қалада мәдениет, білім, ойын-сауық және т.б. салалары жоғары дамыған.
|
Халық тығыздығы
1 ш.км-ге
3768,8 адамды
құрайды, ол республикада ең жоғары көрсеткіш болып табылады; халықтың табиғи өсімінің жоғары өсу қарқындары. Қаланың жылдам экономикалық дамуы соңғы жылдары елдің барлық өңірлерінен жұмыс күшінің келуіне ықпал етті. Соңғы 10 жылда қала халқының саны 31%-ға немесе
360 мың адамға артты; әлеуметтік инфрақұрылым объектілері қуатының жетіспеуі. Қала халқы санының өсуі қала инфрақұрылымына үлкен жүктеме түсіреді. Қалада мектепке дейінгі білім беру орындарында
оқушы орындарының тапшылығы бар. Балаларды балабақшалар-мен қамту
30%-ды
|
шоғырландырды. Бұл оны өзінің урбанистік және агломерациялық
сипаттамалар бойынша елдің басқа қалаларынан асып түсетін бірегей өңір ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Қала ЖӨӨ құрылымында көрсетілетін қызметтер секторы негізгі үлесті құрайды
(80%-дан астам), ол қала экономикасының бірте-бірте постиндустриялық даму кезеңіне ауысып келе жатқанын дәлелдейді. Қалада іскерлік, қаржылық және білім беру қызметтері; машина жасау; фармацевтика; ауыл шаруашылығы және тамақ өнеркәсібі дамыған.
|
өнімі – 738,9 млрд. теңге (4,0%); экспорт –4045,8 млн. АҚШ доллары (5,2%).
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
|
|
|
құрайды (Қазақстан Республикасы бойынша36,8%).Халықтың орта буынды медицина қызметкерлері-мен қамтылуы 10 мың адамға 96,5 бірлікті құрайды (Қазақстан Республикасы бойынша – 99,5).
|
|
|
6.
|
Астана қаласы
|
Әкімшілік-аумақтық мәртебе. Қала Қазақстан Республикасы-ның елордасы болып табылады;
туризмді дамыту ресурстары. Қалада білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет, көрсетілетін қызметтер, сауда, ойын-сауық және т.б. салалар дамыған.
|
Халық санының көптігі және халықтың жоғары тығыздығы. Қалада ел халқының шамамен
4,8%-ы тұрады.
2003-2014 жылдары қала халқының саны 62%-ға артты. Халық тығыздығы
1 ш.км-ге
1163,5 адамды құрайды.
|
Экономикалық мамандану. Қала экономикасының негізін көрсетілетін қызметтер саласы құрайды. Қаланың ЖӨӨ-де көрсетілетін қызметтер саласының үлесі 87%-ды құрайды. Әкімшілік, іскерлік, қаржылық және білім беру қызметтері.
|
Халық саны –
814,4 мың адам (5% )
ЖӨӨ –
3936996,6 млн. теңге
(10,2%);
өнеркәсіп өнімі – 344,7 млрд. теңге (1,9%);
экспорт –
4994,2 млн. АҚШ доллары (6,4%).
|
