,8-дәріс. Киім матасының денемен үйлесімділігі

1. 
   Киім асты ауасының температурасы.
   
2. 
   Киім астындағы ауа ылғалдылығы.
   

«Киім матасының денемен үйлесілімділігі» термині адамның денсаулығына және физиологиялық жағдайына тікелей әсер ететін, тері бетімен жабысып тұратын ауалы қабаттың метеорологиялық жағдайы деп түсіндіріледі. Микроклиматтың негізгі көрсеткіштері: температура, ылғалдылық және көмірқышқыл газының болуы. «Ыңғайлы микроклиматты» жылу физикалық тұрғыдан қарағанда олар температура комбинациясы, ауа қозғалысының жылдамдығы, көмірқышқыл газы мөлшерінің ылғалдылығы, яғни адам денесінің температурасы қалыпты және терлемесе, қалыпты жылу балансын іске асыру дегенді білдіреді. Адам терісінің орташа температурасы 32-34С құрайды. Дегенмен адамның әртүрлі жағдайда тіршілік етуіне байланысты белгілі және бірдей температураға ұмтылу мүмкін емес, себебі адам ағзасының күйі әртүрлі сондықтан киім астындағы ауа температурасы бірдей болмайды. Мысалы тыныштықта отырған адам 30-32 С тең киім астындағы ауа температурасы болғанда өзін ыңғайлы сезінеді. Егер ауыр физикалық жұмыс кезінде ыңғайлылық аумағы +15С және одан жоғары қарай төмендейді. Тек белгілі ортада адам ағзасының физиологиясын меңгеру ғылыми тұрғыдан қарастырғанда киімді дұрыс құрастыруға мүмкіндік береді.

1. Киім асты ауасының температурасы адамның физиологиялық функциясы үшін, оның өін еркін сезінуімен жұмысқа қабілеттілігі үшін маңызды роль артқарады. Киімсіз адам денесі сыртқы ауа температурасы 17,8-19 С суықтау, ал 14,5С суық, 13,5С өте суық екенін сезеді. Мұндай жағдайда киімнің атқартын рөлі ерекше. Іш киімдер өте жұқа және жылуөткізгіштік қабатта болады, тек қана іш киім киіп тұрған адамның температурасы киімсіз адамға қарағанда жоғарырақ болады. Айырмашылықтар төмен температурада қатты байқалады. Мезгілге сай киінген адамдарда ыңғайлы ауа температурасын интервалы суық мезгіл үшін 18-24С және ыстық мезгілдерде 24-28С шамасында болады. Және де тері температурасы тұрақты 32-34С тең болады. Гигиеналық жағдай бойынша тері бетімен тікелей жабысып тұратын киім астындағы ауа қабаты үлкен мәнге ие.

2. Киім астындағы ауа ылғалдылығы ыңғайлы жағдай түсінігіне кіреді, тіпті күшті тер бөліну басталған кезде шешуші рөл атқарады. Сулы бу түрінде тері арқылы ылғал үздіксіз бөлінеді. Яғни оны перспирация деп атайды. Осылайша адамдарда тәулігіне сулы буды 600-1000г дейін бөлінеді. Тамшылы сұйық ылғал тер бездері арқылы бөлінеді. Тәулігіне 35-40С ауаның жоғары температурасы кезінде 5-7 л дейін, ал ауыр физикалық еңбек кезінде 12 л тер бөлінеді. Кейбір деректерге сүйенетін болсақ ыңғайлы жағдай үшін киім асты ауа ылғалдылығы 20-40%-ды құрайды. Басқа жағдайларда тері температурасы 32-36С кезінде ылғалдылық 50-60%-ды көрсетеді. Кейінгі жылдары киім асты микроклиматының және сыртқы жағдайдың температурасы мен ылғалдылық деңгейі арасында тығыз байланыс құрылған. Егер ылғалдылық әр 10%-ға өскен сайын, ауа температурасы 2С-қа бір уақытта төмендеп отырса, адамның өзін өзі қалыпты сезінуі жақсы болып қала береді. Ауаның төмен температурасы және 52-57% ылғалдылық кезінде, киім астындағы ауаның ылғалдылығы қалыпты және 14-19% -ға тең болады. Пакеттегі киімде ылғалдың ауысуы ылғалдың төмендеуіне бағытталады да, киім пакеттерінің жеке бөліктерін әртүрлі дәрежеде қыздыруына байланысты температураның түсуіне тәуелді жүреді. Жалпы жағдайда киім астындағы ауаның ылғалдылығы температураның қатысына байланысты таралады. Белгілі деңгейде дененің ауа ылғалдылығымен температуасына жақын ұстау үшін, киім терінің құрғаулығын сақтау қажет. Себебі киімнің ыңғайлылық тудыруы эпидермиялық терді жоюына қабілеттілігінде. Ылғалды тері кезінде ыңғайлылықты сезіну тері арқылы тынысталуымен түсіндіріледі. Тері ар-қылы тынысталу жоғары температура (38-40С) жағдайында айтарлықтай өседі.