Тәжірибелік сабақ № 13, 14

Адам организімінің қоршаған ортамен жылу алмасуы

Адам организімі мен қоршаған орта арасындағы жылуалмасу шамасы жылулық теңдеуі балансы :=M±R±C-E,Q жылулық шамасы, организмнен қоршаған ортаға берілетін немесеодан алынатын; М – жылу шамасы, организмнен өндірілетін; R – жылулық шамасы, сәуле арқылы берілетін (немесе алынатын); С – жылулық шамасы, конвекция арқылы берілетін (немесе алынатын) ; Е – жылулық шамасы, буға айналу кезіндегі тер арқылы беріледі. Егер жылуалмасу оң баланс көрсетсе, онда өндірістік қызметі жылулықпен беріледі, егер теріс – салқындатылған болса. Жылулық шамасы, адам организімінен шығарылатын, жылулық теңдеуі, қоршаған ортаға берілетіндер өндіріс жағдайында нөлдік балансқа ұмтылуы қажет. Бұл жағдайда микроклиматтық жағдай оңтайлы болып саналады.

Микроклимат параметрлерінің адам көңіл - күйіне әсері. Микроклимат адамның көңіл күйіне әсер етеді, оның еңбекке қабілеттілігі және физиологиялық процеске тұрақтылығы, адамның дене температурасын тұрақты ұстауына тәуелді. Жылу организмнің тез шаршауына, жұмыс істеу қабілетін төмендеуіне, организмнің түрлі ауруларға шалдығуына әсер етеді:

- жылу сарқылуына (белгілері: әлсіздік, жүрек айнуы, бас ауруы);
- жылу соққысына (белгілері: бастың ауруы, бастың айналуы, қозу, дірілдеу, конвульсия, сандырақ);

- жылу талмасына (белгілері: бұлшық еттердің тарылуы);

Әсіресе қолайсыз жағдай пайда болғанда, сонымен қатар, жоғары температуралы үй-жайда, жоғары ылғалдылық, ағзаның қызып үдеуі кезінде байқалады. Үй жағдайындағы температураның күрт ауытқуынан, өндірістегі салқын ауа салдарынан суық тию орын алуы мүмкін.

Ағзаның терморегуляциясы.

Терінің маңызды функцияларының терморегуляциясы (қалыпты дене температурасы): 80 % барлық жылу берілу организмнің терісінде жүреді. Жоғары температура кезінде тері қабаты үлкейеді және жылу берілуде конвекция үдейді. Төмен температура кезінде тері қабаты ағарып, жылу берілу азаяды. Теріге екі түрі рецептор тән. Біріншісі суық жағдайда реттесе, қалғаны жылылықта реттейді.

Гигиеналық микроклиматтың нормалау параметрлері. Микроклимат параметрлерін және қолданылатын аспаптарын өлшеу әдістері. Зертханалық жұмыс барысында қолданылатын құрал-жабдықтар:термометр, психрометр, гигрограф, анемометр, барограф, барометр, вентилятор и секундомер. Ауа температурасын өлшеу.

Жұмыс орнындағы ауа температурасы сынапты немесе спиртті термометрмен өлшенеді. Сынапты термометрлер, ережеге сәйкес, 00С температурадан жоғары болған жағдайда өлшенеді, спиртке қарағанда сынап бір деңдейде кеңейеді. Ауа температурасы өндіріс орталығында жылу шамасына байланысты, үй-жай көздерінен түсетін жылулық бөлінудің конвекционным жолымен, жылу шамасымен, өтіп бара жатқан үй-жайдан және оның нақты ауамен араласуы арқылы.

Ауа қозғалысының жылдамдығын өлшеу.

Ауа қозғалысының жылдамдығы тікелей жұмыс орындарында әр түрлі учаскелерінде жұмыс аймағының, сондай-ақ ашық ойықтарында қақпалардың, терезелердің, шамдар және т. б. өлшенеді. Ауа қозғалысы жылдамдығын өлшерде, көбінесе чашечный және крыльчатый анемометрлер жиі қолданылады. Чашечный анемометрдің қабылдау бөлігі болып крестовинаның 4-ші жарты шары, нығайтылған тік осі болып табылады. Желдің қозғалысы мен жарты шардың айналуы үш шкаласы бар және есептеуішті қосып – өшіретін арретир есептеуішке беріледі.

Ауа ылғалдылық өлшемі.

МЕМСТ-қа сәйкес нормалау кезінде бағалау және ылғалдылығын өндірістік үй-жайларда салыстырмалы ылғалдылық ұғымы қолданылады.

Абсолюттік ылғалдылығы - зерттеулер кезінде су буларының серпімділігі, Нм2, немесе су буларының салмақтық саны 1 м3 ауаға айқын гм3.

Максимальді ылғалдылық берілген температурада 1м3 ауада серпімділік және су буларының қанықтығы болып саналады. Ылғалдылықты өлшеу үшін психрометрлер және гигрографтар пайдаланылады. Тәжірибеде гигиеналық зерттеулерде қолданылатын психрометрлердің екі түрі бар: Августың психометрі және Асманның психометрі.

Августың психометрі екі бірдей термометрден тұрады - құрғақ және ылғалдылық.Термометрлердің арасына бөлме температурасында дистилденген су құйылған, шыны бергіш орналасқан. ылғалды термометр резервуары су қоректендіргіштен көтерілген мата бөлшегін айналдырады. Материяның бетінен судың булануы жүреді, қоршаған ауаның жылдамдығы мен қозғалысы оның қарқындылығына байланысты. Термометр резервуары сумен тікелей байланыспауы керек, өйткені олай болмаған жағдайда термометр судың температурасын көрсетеді. Асманның аспирациялық психрометрі екі термометрден тұрады, бекітілген арнайы металл қаптамадан, қызғылықты тетігі бар желдеткіштен, термометр резервуарларынан тұрады. Термометрлердің резервуарлары салынғаны екі есе түтік тәрізді сүйекті қорғауға, әуе саңылаумен түтіктердің арасындағы, олардың жылулық сәулеленуін сақтайды.

Атмосфералық қысымды өлшеу

Қысымды өзгерту процесі ең қолайсыз факторы болып табылады. Атмосфералық қысымды өлшеу үшін барометрлер және барографтар пайдаланылады.
Барометр – анероид. Атмосфералық қысым өзгерген кезде мембраналық анереойд қораптар серпімділігі қолданысқа негізделген. Сызықтық орын ауыстыру мембраналардың өткізу құжатына рычагты механизм бұрыштық орын ауыстыру бағыттамалары.
Барографы. Олардың жұмыс істеу принципі анеройдты қораптардың серпімділік қасиетіне негізделген. Олардың жиынтық серпімділігі бағыттама баллер жүйесімен беріледі, атмосфералық қысым диаграммасын таспада жазу. Профилактикадағы микроклиматтың жағымсыз әсері, технологиялық кешке инфрақызыл шуағы жатады: өндірістің технологиялық процестерінде ескі процестерінің орнын жаңа процестермен алмастыру, еңбектің жақсаруына жағымсыз әсерін тигізбеу үшін. Санитарлы-техникалы жиынына жататын топқа ұжымдық қорғану жағдайына жататындар: жылу бөлу локолизациясы, ыстық бетті жылу қорғау, жұмыс орнының қайнар көзін экронирлеу; әуемен тұншықтыру, радиоционды тұншықтыру, суды шашырату; ауаны вентиляция немесе кондионермен жалпы алмастыру. Цехқа жылу келуін азайтатын, өндірістің герметикасын қамтамасыз етуші жиын әсет етеді.