Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерінің ұшуға жарамдылығының нормаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 26 шілдедегі №859 Қаулысы «Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі
Артқы қанатшалануды жүктеу жағдайы
жүктеу/скачать 2.68 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 29. Шассиді жүктеу жағдайлары
28. Артқы қанатшалануды жүктеу жағдайы 165. Айқындалған аэродинамикалық жүктемелер (деңгейлес қауырсындану үшін қалыпты және сатылас қанатшалану үшін көлденең) бойлық аэродинамикалық жүктемелерді ескере отырып және ескермей-ақ қараған жөн. Қалыпты мен көлденең жүктемелердің бағыты шартты қалыпты, ал бойлық жүктемелер - тұрақтандырғыштың (кильдің) хордалар жазықтықтарына қосарлас алынуы мүмкін. Бойлық аэродинамикалық жүктеменің шамасын әсер ету (сырғу) бұрышы және төменде қаралып отырған жүктеу жағдайларына сәйкес келетін басқарылатын тұрақтандырғыштың (рульдің) ауытқу бұрышы езінде аэродинамиқалық түтіктердегі қанатшалануға өткізген сынақтардың нәтижелері бойынша айқындау қажет. Ұшуда орнынан ауыстыратын тұрақтандырғыш болған кезде тұрақтандырғыштың ауыстырудың іс жүзінде мүмкін бұрыштары мен биіктік рулінің тиісті бұрыштарының неғұрлым қолайсыз үйлесімдерін қарау қажет. Қанатшаланудың құлашы мен кескіні бойынша бойлық жүктемені үлестіру қалыпты (көлденең) жүктемеге тепе-тең алуға рұқсат беріледі. Барлық жағдайларда, теңестіру жүктемеден басқа, деңгейлес қанатшалануға үлестік пайдалану жүктемені (Рэ/S) 1180 Па (120 кгс/м2) кем алмаған, ал сатылас қанатшалануға - кемінде 590 Па (60 кгс/м2) алған жөн. 166. Біркильдік схема кезінде деңгейлес артқы қанатшалануды жүктеу жағдайлары теңестіруші жүктемені шығарылған да, жиналған да ұшып көтерілу-қону механикаландыруы бар маневрлеу жүктемемен қанатты жүктеудің барлық жағдайларында ӘК ауырлығының ортасына қатысты аэродинамикалық күштердің сәттері жиынтығының нөлге тең жағдайынан айқындаған жөн. Жүктемені есептікке сәйкес айқындаған жөн. Деңгейлес қанатшалану бойынша теңестіруші жүктемені бөлген кезде әсер ету бұрышы а ӘК су мәні су мәні бойынша, ал рульдің (басқарылатын тұрақтандырғыштың) ауытқу бұрышы теңгеру жағдайынан айқындалады. 167. Жиналған ұшып көтерілу-қону механикаландыруымен ұшқан кезде маневрлеу жүктеме. Деңгейлес қауырсындануға жиналған ұшып көтерілу-қону механикаландыруымен ұшқан кезде маневрлеу жүктемені сатылас жазықтықта белгіленбеген маневрлерді есептеу жолымен айқындаған жөн. Бастапқы режимде рульдің (басқарылатын тұрақтандырғыштың) жағдайы ӘК теңгеру жағдайынан айқындалады. Кез келген жылдамдықпен Vmax max дейінгі белгіленген режим бастапқы режим болып табылады. Әрбір жылдамдықта бастапқы жүктелімнің үш мәні қаралады: ny1=1,0; ny11= nэу max (а);; ny111 =1-/\n у ман nэу max (а)< 3,0 немесе ny111 = nэу min (а) nэу max (а) >3,0. Бұл жерде /\n у ман = nэу max (а)- 1. nу1 бастапқы жүктеліммен маневрі 168. ny11 немесе ny111 жүктелімге жету үшін маневрді орындағанда ұшқыш тұтқаны (штурвалды) өзіне қарай (өзінен), ал одан кейін, біраз уақыт өткеннен кейін оны бастапқы жағдайына қайтаратынын алған жөн. Жүктелімдер nу үшін маневрлеу кезінде: ny111 < ny < ny11 жағдайы сақталуға тиіс, осыдан шыға отырып, қайтару сәті айқындалады. Тұтқаның (штурвалдың) ауытқу шамасы барлық деңгейлес қанатшалану және оның беліктері (тұрақтандырғышы, рулі) үшін неғұрлым ауыр жүктеуді алатындай таңдалады. Дегенмен, осы шама тұтқаны (штурвалды) бастапқы жағдайға қайтармай ny11 жүктемеге немесе тиісінше ny111 жүктемеге тастауды ескере отырып, шығу үшін қажетті сол бір мәнінен 125%-тен аспауға тиіс. 169. Ұшқыш маневрді белгіленген бірлік жүктелімге шығу үшін қажетті шамаға бастапқы жағдайға оны қайтармай тұтқаны (штурвалды) ауытқыту жолымен орындайды. 170. Белгіленген деңгейлес ұшу бастапқы режим болып табылады. Қосымша жылдамдықта VA, Ұшқыш әсер етудің максимальды оң бұрышына жету үшін өзіне тұтқаны (штурвалды) ауытқытады. Бұл ретте, ӘК жүктеу nэу max (а) асатын жүктелімдер кезінде қарауға рұқсат берілмейді. 171. Көрсетілген барлық маневрлер кезінде рульдің (тұрақтандырғыштың) және тұтқаның (штурвалдың) ауытқуы (тиімді конструктивті шектеуден басқа) мынадай қосымша жағдаймен шектеледі: Ұшқыштың күші қосалқы құрылғылардың неғұрлым қолайсыз әсерін ескере отырып тұтқадағы (штурвалдағы) Нормаланған максимальды пайдалану күшінен аспауы тиіс. Рульдің (тұрақтандырғыштың) тоспалы сәттері үшін сенімді мәндер алынуға тиіс. Рульдің (тұрақтандырғыштың) ауытқуы бустердің қуаты бойынша шектеледі. Тұтқаның (штурвалдың) ауытқуы максимальды мүмкін жылдамдықпен алынады (осы Норманың 155-тармағына 1-ескертпе). Шығарылған ұшып көтерілу-қону механикаландыруымен ұшқан кезде маневрлеу жүктеме. Осы конфигурация болуы мүмкін максимальды жылдамдықта ny1=1, ny11=2 және ny111=0 бастапқы жүктелімдермен маневрлерді қарау керек. 172. Тынықсыз ауада ӘК ұшу жағдайы. Симметриялық жүктеу Жүктемені мынадай формула бойынша айқындаған жөн Рэ = І г.о +±І н.в,, мұндағы І г.о - V жылдамдықта деңгейлес ұшуда деңгейлес қауырсындануға теңестіруші жүктеме; І н.в = 0,392сау г.о VWSг.о, Н, (ҮІн.в = 0,04сау г.о VWSг.о, кгс). Бұл жерде Sг.о - деңгейлес қанатшаланудың көлемі, м2. Сол бір биіктіктер мен жылдамдықтар V, м/с қаралады және сол V, м/с мәндері алынады. сау г.о мәнді қаралып отырған V жылдамдыққа сәйкес келетін М саны кезінде аэродинамикалық трубалардағы деңгейлес қауырсынданудың қатты үлгісі сынақтарының материалдары бойынша (қанаттан орап тастау әсерін есепке алмай) айқындау қажет. Қанаттағы аэродинамикалық күштер (деңгейлес қанатшалануы жоқ ӘК) белгіленген деңгейлес ұшуға сәйкестілігін алған жөн. Yн.в күшті және одан шыққан сәтті қарышты және айналмалы қозғалыстардың екпіндік күштерімен теңестірген жөн. Тынықсыз ауада ӘК ұшу жағдайы. 173. Симметриялық емес жүктеу. Өткен тармақ бойынша жүктеу кезінде қауырсынданудың жартысына келетін қанатшаланудың бір жартысында 100%, ал басқасында 70% жүктеу әсер ететін симметриялық емес жүктеу қаралады. Z осіне қатысты, ал X осіне қатысты айналмалы қозғалыстың екпіндік күштер мен сәттердің тепе-теңдігі қаралады. 174. Біркильдік сатылас қанатшалануды жүктеу жағдайлары. Маневрлі жүктеу. Шығарылған және жиналған ұшып көтерілу-қону механикаландыруымен сатылас қанатшалануға маневрлеу жүктемені жалтарудың белгіленбеген маневрін есептеу жолымен айқындаған жөн. Кез келген жылдамдықта Vmax max дейінгі деңгейлес ұшу бастапқы режим болып табылады. Сол жаққа (оң жаққа) сырғуды жасау үшін ұшқыш төменде көрсетілген шамаға ең жоғары мүмкін жылдамдықпен басқышты ауытқытады, ал одан кейін сырғудың максимальды бұрышына жеткен кезде сол жылдамдықпен басқышты бастапқы жағдайға кайтарады. Басқыштың ауытқу шамасы мынадай жағдайлардан айқындалады: А (VA) жағдай жылдамдығында және одан аз жылдамдықта басқыштың ауытқу шамасы соған тең, ол кезінде қосалқы құрылғылардың неғұрлым қолайсыз әсерін ескере отырып, басқышқа алған біржақты күш (сырғудың нөлдік бұрышы кезінде) ең жоғары пайдалану күшіне тең. Vmax э-дан V max max дейінгі жылдамдықтарда VА жылдамдық үшін көрсетілген күштің 75% алу, ал VA және Vmax э арасындағы жылдамдықтар үшін күшті айқындау үшін сызықтық интерполяцияны қолдану керек. Рульдің топсалы сәттері үшін сенімді мәндер алынуға тиіс. Дегенмен басқыштың ауытқуы тиімді конструктивті шектеуден аспауға тиіс. Бағыт рулінің ауытқу бұрышының шамасы, бұдан басқа, бустердің қуатымен шектеледі. Жүктемені үлестіру ӘК сырғу бұрыштарының және бн бағыт рулінің ауытқу мәндерін есептеп тапқан кезде алынады. Бұдан басқа, В және б бұрыштарының, ол кезінде в < в max, ал бн алғашқы ауытқудың белгісіне қарама қарсы белгіге ие және сатылас қанатшалануға жиынтық жүктеме маневр есебінен алынған максимальды жүктемеге тең сондай үйлесімі қаралады. Сонымен, в және бн жүктемелері бір жаққа әсер етеді. Ескертпе. Маневрді есептеген кезде бағыт бойынша ұшуды қарағаннан басқа ӘК желмен ауытқуын, сондай-ақ бойлық ось айналасында бұрылысты назарға алуға рұқсат беріледі, бірақ кренді есепке алғанда сондай-ақ ұшқыш кренді көлденең басқару органдарымен тәсілдеген кездегі жағдайды да қараған жөн. Тынымсыз ауада ұшу кезіндегі жүктеме. 175. Тынықсыз ауада ұшу кезінде сатылас қанатшалануға пайдалану жүктемені (бастапқы режим - белгіленген деңгейлес ұшу) мынадай формула бойынша айқындаған жөн. Сол бір биіктіктер мен жылдамдықтар V, м/с қаралады және сатылас үзігі үшін сол сияқты бір бүйірлі үзіктің мәндері V, м/с алынады. nв коэффициентін есептеу жолымен айқындаған жөн. свzв.о сырғу бұрышы бойынша сатылас қанатшаланудың бүйірлі күші коэффициентінің туындысын толық ӘК және ұшудың қаралып отырған жылдамдығына сәйкес келетін М саны кезінде сатылас қанатшалануы жоқ ӘК қатты үлгілерін аэродинамикалық түтіктердегі сынақтардың нәтижесі бойынша айқындаған жөн. Ескертпе: Егер nв үшін жоғарыда келтірілген формулаға аэродинамикалық сипаттамалар немесе сzв.о(В) сипаттамалар елеулі сызықтық еместерге ие немесе егер басқарудың бүйірлі арнасында wу ен қоятын сызықтық бәсеңдеткіштен айырмашылығы бар қандайда бір автоматты құрылғылар орнықтырылса, онда сатылас қанатшалануға 7-суретте ұсынылған трапеция түріндегі үзіктің әсер етуі кезіндегі ӘК қозғалысын қарауға негізделген есептеу жолымен айқындалуға тиіс. L ұзындығы 30 м. тең алынады. 
d ұзындығы конструкциядағы жүктеудің неғұрлым қиын жағдайларын жасайтындай таңдалады. Үзіктің бүйірлі қарқындылығы тең алынады: po W ист = 0,8 W V-----------------, pн, мұндағы W - сатылас үзік үшін 151 және 152-тегі сияқты бүйірлі үзіктің мәні. Есепте Ү осьтің айналасынан бұрылудан басқа Z осьтің бойымен қозғалысын (желмен ауытқу) және X осьтің айналасынан бұрылуды (кренді) ескерген жөн. Егер басқарудың бүйірлі арнасында тек қана wу ден қоятын жалтарудың сызықтық бәсеңдеткіші ғана орнатылса, бүйірлі қозғалысының аэродинамикалық сипаттамалары елеулі сызықтық еместеріне ие болмаса, онда жоғарыда келтірілген Рэв.о, үшін жалтару бәсеңдеткіштің әрекет етуінен қоса отырып mwyу алып формуланы пайдалануға болады. Ұшуда тұрақты іске қосылған автоматты жүйелер кезінде осы жүйелердің әрекет етуін есепке алып айқындалған жүктелімдерді ғана қараған жеткілікті (жүйенің істен шығуы қаралмайды). 176. Қозғалтқыштардың тоқтау жағдайы. Ұшудың барлық биіктіктерінде және қозғалтқыштар жұмысының режимдерінде Vmmэв -дан Vmax max дейінгі ұшудың барлық жылдамдықтарында деңгейлес ұшуда ӘК симметриясының жазықтығынан бір жағынан барлық қозғалтқыштардың бір мезетте тоқтауын қараған жөн. Ұшу режимін тік қауырсындануды жүктеудің неғұрлым қиын жағдайларын жасайтындай таңдаған жөн. Қозғалтқыштар тоқтауының нәтижесінде уақыт бойынша тартымның және маңдайлық кедергінің өзгерісі жөнінде эксперименталдық немесе есептік деректер болмаған кезде қозғалтқыштардың бірсәтте кідіруі алынады. Қозғалтқыштардың сәттік тоқтауы кезінде сатылас қанатшалануға пайдалану жүктемені мынадай формула бойынша айқындаған жөн. 177. Кідіруден (кедергі) кейінгі қозғалтқыштың тартымын минус белгісімен алған жөн. Егер әуе винттерінде флюгерлеудің бірқатар тәуелсіз жүйелері орнатылса, Тост шамасын тоқтаған қозғалтқыштардың барлық бұрамаларының қалақтары флюгерлік жағдайға орналастырған жағдай кезінде айқындау қажет. Егер ӘК симметриясының жазықтығынан бір жағынан барлық қозғалтқыштардың бір мезетте тоқтауы өте ықтималдығы төмен екендігі көрсетілсе, Рэocm тігінен қанатшалануға жүктемені қозғалтқыштардың істен шығуының бір мезгілде емес екендігін есепке алатын есеппен анықтаған жөн. Қанатшалану бойынша жүктемені үлестіруді сырғудың тиісті бұрыштары кезінде аэродинамикалық түтіктердегі сынақтардың нәтижесі бойынша алу керек. 178. Жүктеудің аралас жағдайы кезінде жүктеме кідірген қозғалтқыштардан жалтару сәті біршама кешеуілдетіп ұшқыш бағыт рулін ауытқыту жолымен тәсілдейтін болжамынан шыға отырып, айқындалуы тиіс. Бұл ретте, тігінен қанатшалануға бір мезетте симметрия жазықтығынан бір жағынан (Рэocm) қозғалтқыштар кідіруінен жүктемелер және ӘК сырғуын тоқтатуға арналған бағыт рулін ауытқуымен, яғни Рэво=+( РэocmРэман) туындаған маневрлеу жүктеме (Рэман) әрекет етеді. Руль ауытқуының қарқынын барлық сатылас қанатшалану және оның құрамдас бөліктері (киль, руль) үшін жүктеудің неғұрлым ауыр жағдайларын жасайтындай алған жөн. Басқыштың ауытқу шамасын басқышқа біржақты күші күштен аспауға тиіс сонымен (тиімді конструктивті шектеуден немесе бустер қуаты бойынша шектеуден басқа) шектеген жөн. Рульдің топсалы сәттері үшін сенімді мәндер алынуға тиіс. Пайдалану маневрлеу жүктеменің шамасын белгіленген қозғалысы кезінде ұшқыш бағыт рулін ауытқытпаған жағдайда пайда болатын қозғалтқыштардың тоқтауынан жүктеме шамасымен шектеген жен. Бұрамалардың флюгерлеу бұрамаларының тәуелсiз жүйелерi бар турбобұрандалы қозғалтқыштар үшiн сатылас қанатшалануға жүктемелердiң есебiн, бұдан басқа, қозғалтқыштардың тоқтау жағдайлары үшiн және сыртқы қозғалтқыш қана кiдiрген, бұраманың қалақтары флюгерлiк жағдайға орнатылмаған және қалақтардың жағдайы тек ең аз бұрышына тiрелумен шектелетiн жағдай кезiнде жүктеудiң аралас жағдайлары үшiн жүргiзген жөн. nв коэффициентiн тоқтағалы жатқан қозғалтқыш тартымын уақыт бойынша анық өзгерiсiн ескере отырып айқындауға рұқсат берiледi. Қауiпсiздiк коэффициентi f=1,30. 179. Деңгейлес және тік біркильдік қанатшалануларды бірлесіп жүктеу жағдайларында деңгейлес және тігінен біркильдік қанатшалануларды бірлесіп жүктеудің жүктеулерден басқа деңгейлес қанатшаланудың оқшауланған симмметриялық жүктеуі үшін және тік қанатшаланудың оқшауланған симмметриялық жүктеуі үшін көзделген барлық жағдайларында қарау қажет. Деңгейлес қанатшалануға жүктемені мынадай сипатта айқындаған жөн. Жүктелім кезінде теңестіруші жүктемелер. Маневрлік жүктемелер жүктеудің оқшауланған жағдайларындағы есептерге ұқсас есептерден айқындалады, бірақ, бұл ретте, nу1; nу11 және nу111 жүктелімдердің мынадай мәндері алынуға тиіс: Va жылдамдықта қосымша маневр деңгейлес қанатшаланудың жүктеу жағдайларымен бірлесіп қаралмайды. Олар мәндерінің 75% тең W мәндері үшін тынымсыз ауада ұшу кезінде жүктемелер оқшауланған жүктеулер кезінде айқындалады. Деңгейлес қанатшалануға жүктемелер жүктеудің бірлескен жағдайларында оқшауланған жүктеу кезінде әрекет етуші жүктемелердің 75% тең, ал ӘК сырғу мен бағыт рулінің ауытқулары бұрыштарын оқшауланған жүктеулер үшін тиісті бұрыштарының 75% тең алған жөн. Деңгейлес пен тігінен қанатшалануларды бірлесіп жүктеген кезде деңгейлес қанатшалануға жүктемені бірлесіп жүктеудің қаралып отырған жағдайында айқындалған сырғу бұрышына сәйкес симметриялық емес әрекет етеді деп санаған жөн. Деңгейлес қанатшаланудың екі жартысының арасында жүктемені үлестіруде симметриялық еместігін сырғудың көрсетілген бұрышы кезінде аэродинамикалық түтіктердегі эксперименттің негізінде анықтаған жөн (сатылас қанатшалануды жүктеудің тиісті оқшауланған жағдайының сырғу бұрышының 75%). Сатылыста деңгейлес қанатшалану орналасқан кезде тік қанатшалануды жүктеудің оған оқшауланған жағдайларында және симметриялық емес жүктемемен деңгейлес қанатшалануда келетін жүктемелермен тігінен қанатшалануды бірлесіп жүктеуді қосымша қараған жөн. Деңгейлес қанатшаланудың екі жартысының арасында жүктемені үлестіруде симметриялық еместігін тік канатшаландыруды жүктеудің тиісті жағдайында сырғудың толық бұрышы кезінде аэродинамикалық түтіктердегі эксперименттің негізінде айқындаған жөн. 180. Екі кильдік схема кезінде деңгейлес қанатшалануды жүктеу жағдайларында деңгейлес қанатшалануға жүктемелердің шамаларын біркилдік қанатшалану үшін сияқты айқындаған жөн. Оның үстіне кильдердің деңгейлес қанатшалануда орналасуымен қанатшалануы үшін тынымсыз ауада ұшқан кезде жүктемені айқындау үшін формуладағы сау г.о мәнін кильдері бар деңгейлес қанатшаланудың үшін аэродинамикалық түтіктердегі сынақтардың деректері бойынша алу қажет. Бір мезетте тік қанатшалануға барлық жағдайларда 4.3-суреттегі кестеге сайкес айқындалған Р'в.о(верх) және Р'в.о(нижн) Р'в.о (төмен) пайдалану жүктемелерді салған жөн, мұндағы: Рг.о - қаралып отырған жағдайдың деңгейлес қанатшалануына пайдалану жүктемесі; Р'в.о(верх) - тік қанатшаланудың жоғарғы бөлігіне жүктеме (әрбір жартысына). 181. Екікильдік қанатшаланудың шамалары мен қауіпсіздік коэффициенттерін біркилдік қанатшалану сияқты анықтаған жөн. Бұл ретте, сатылас қанатшаланудың бір жақ жартысына (оң жағына немесе сол жағына) 65%, ал басқасына 35% сатылас қанатшаланудың жалпы жүктемесі әрекет етуі алынған жөн. 
8-сурет 182. Деңгейлес пен тік екікильдік қанатшалануды бірлесіп жүктеу жағдайларында сатылас қанатшалануды бірлесіп жүктеуді және деңгейлес қанатшаланудың симметриялық емес жүктеуді қараған жөн. 183. Артқы қанатшалануды жүктеу жағдайлары. Рульдер. Биіктік рулінің (бағыт рулінің) және оның бекітпесінің беріктігін оны жүктеудің барлық жағдайларында оған деңгейлес (тік) қанатшаланудың бөлігіне сияқты келетін жүктемеге тексерген жөн. Топсалы сәттерді теңестіру. 184. Биіктік руліне (бағыт руліне) немесе басқарылатын тұрақтандырғыштарға әрекет етуші жүктемелерден топсалы аэродинамикалық сәттер деңгейлес пен тік қанатшаланудың барлық жағдайларында тынық емес ауада ұшқан кезде және қозғалтқыштардың кідіруі кезінде жүктеу жағдайларынан басқа тапсырылған, ал Мшбуст+лоб минималды топсалы сәтімен тұрақты бустерлік басқару кезіндегі күштерге сәйкес келтірілуге тиіс. Ол үшін рульдің (басқарылатын стабилизатордың) хордасы бойымен погондық жүктемені (қысым ортасын) салу нуктесін ауыстырумен осы жүктеменің шамасын өзгертпей бүл сәйкестікті алу үшін топсалы аэродинамикалық сәттерді түзету қажет. Бірақ, егер осы теңестіру кезінде қысымның ортасы рульдің (басқарылатын тұрақтандырғыштың) жергілікті хордасының 50%-нен біршама артқы болса, погондық жүктеменің шамасын өзгертпей жергілікті хорданың 50%-не қысым ортасының жағдайын алған жөн. Топсалы сәттерді теңестіру сервокомпенсаторлардың, бустерлердің, автоұшқыштардың, орнықтылық пен басқарылу автоматтардың және басқа қосалқы мен автоматты жүйелерінің әсерін есепке ала отырып жүргізілуге тиіс. Бұл ретте рульді айналдыруың беріктігіне қатысты осы жүйелердің мүмкін, неғұрлым қиын әсер етулері қаралуға тиіс. Нервюрларды және руль мен басқарылатын тұрақтандырғыштың тұрақтандырғыштың жергілікті беріктігін есептеу үшін хорда (контур) бойынша жүктемені үлестіру, егер погондық топсалы сәттер теңестіргеннен кейін бастапқылармен салыстырғанда (теңестіргенге дейінгі) көбейсе, түзетілуге тиіс және хордасы (контуры) бойынша жүктемені үлестіруге, егер топсалы сәттер теңестіргеннен кейін азайса, бастапқысы алынады. 185. Кинематикалық сервокомпенсаторлар. Сервокомпенсаторлардың және оның бекітпелерін беріктігін рульдің бөлігіне сияқты оған келетін жүктемелерге тексерген жөн. Сервокомпенсаторлар мен олардың бекітпелеріне арналған қауіпсіздік коэффициенті f=2,0. Қаттылықты қамтамасыз ету үшін қауіпсіздіктің аса жоғары коэффициентін алу ұсынылады. 186. Қауіпсіздік коэффициенті жүктеудің қаралап отырған жағдайына сәйкес алынады. Бұдан басқа, триммердің және оның бекітпелерінің беріктігін, сондай-ақ рульдің беріктігін f=2,0 қауіпсіздік коэффициенті кезінде Рэmр = + 0,55q maxmax пайдалану жүктемеге тексерген жөн. 187. Артқы канатшаланудың мен оның элементтері бойынша аэродинамикалық күштерді үлестіру. Деңгейлес пен тік қанатшалануы мен олардың элементтері үшін аэродинамикалық трубалардың сынақтар нәтижелері бойынша құлашы мен хордасы бойынша жүктеменің қисық үлестірулері жасалуға тиіс. Осындай материалдар болмаған кезде қанатшаланудың және құлашы мен хордасы олардың элементтері бойынша жүктемені үлестіруге нұсқауларға, осы Норманың 130-тарауына сәйкес рұқсат беріледі. 29. Шассиді жүктеу жағдайлары 188. Жалпы нұсқаулар келтірілген талаптар артқы дөңгелегі бар шассиге және алдыңғы дөңгелегі бар үштіректі шассиге қатысты (9 және 10-суреттер). Басқа схемалардың шассилері үшін және қонудың ерекше тәсілдері үшін (қысқартылған, тік) жүктеудің есепті жағдайларын дайындаушы белгілейді және дайындаушы мемлекеттің құзыретті органымен келісілуге тиіс. ӘК қозғалысы бойынша бағытталған Хg осі бар координаттар осьтерінің жер жүйелері алынған. 189. Жүктемені динамикалық салу кезінде амортизациялық жүйе қабылдауға тиіс Аэ пайдалану жұмысын мынадай формула бойынша есептеген жөн: Vэ2у Аэ = mред -----, 2 Негізгі тіректер мен артқы дөңгелегі үшін келтірілген жылдамдықтың сатылас құрамдасы соққы кезінде мынадай формула бойынша айқындалуға тиіс. Vэу = Vу + 0,025Vх, м/с, мұндағы Vх - ӘК жерге тиген сәттегі ӘК жылдамдығының деңгейлес құрамдасы, м/с; 0,9 Vn дан 1,1 Vn, дейінгі диапазонда, Vх әртүрлі мәндері қаралады, мұндағы Vn - шассидің негізгі тіреулері жерге тиген сәттегі ӘК қону жылдамдығы; Vу - ӘК жерге тиген сәттегі жылдамдықтың сатылас құрамдасы; Vу - шамасын мынадай формула бойынша анықтаған жөн: К мен сay шамалары қанаттың тетіктемесін ескере отырып және сәйкес жоғарыда көрсетілген мәнді алатын сол бір әсер ету бұрышы кезінде айқындалуға тиіс. 1,5 м/с асатын Vу шамасын алмаған жөн. Жердің әсері аэродинамикалық коэффициенттеріне ықпал ететін ӘК үшін Vу шамасы арнайы есептердің негізінде нақтылануға тиіс. Егер ӘК топырақты әуеайлақтарда жүйелі пайдалану талабы қойылса, 
Рис.10 Vэу шамасын жобалау мен пайдаланудың қолдағы бар тәжірибесінің негізінде дайындаушы белгілеуге және дайындаушы мемлекеттің құзыретті органымен келісілуге тиіс. Vэу шамасын барлық жағдайларда 2,8 м/с кем алмаған жөн. mрeд редуциялық салмақты алған жөн: шассидің негізгі тіректеріне mрeд = mпос, яғни барлық ӘК қону салмағына тең; артқы дөңгелек немесе костыль (артқы дөңгелегі бар шасси) үшін P cm. хв m ред = ----------, мұндағы P cm. хв - кезінде тұрақты артқы g дөңгелекке (костыль) келетін жүктеме; е Рcm. хв = mпосg --- (9-сурет). b Шассидің алдыңғы тірегіне пайдалану жұмысын мынадай жағдайларда анықталған үлкен жұмыс ретінде таңдаған жөн: 1) Үш нүктеге қону. Осы жағдайда тік жылдамдықтың шамасы негізгі тіректер үшін белгіленген Vэу мәніне тең алынуға тиіс. mред редуциялық салмақ мынадай алғашқы жағдайлар: жылдамдықтың тік құрамдасы ӘК ауырлығының ортасында Vэу тең; ӘК көтермелі күші Ү=gmпос; Мz сәті бойынша ӘК теңгерілген; wz=0 бұрыштық жылдамдық кезінде есептермен анықталуға тиіс. u=0,8 үйкеліс коэффициентінің максимальді мәні кезінде дөңгелектерді айналдырған маңдайлық күштер ескеріледі. 2) Екі нүктеге қону (алдыңғы тірекке кейінгі ауысумен шассидің негізгі тіректеріне қону). е Қатынасы --- < 0,1 (10-сурет) ӘК үшін осы жағдайды қарамауға b болады. 190. Vэу мәнін мынадай алғашқы жағдайлар: mпос салмағы бар ӘК негізгі тіректермен жерге тиеді. Ал артқы сақтандырғыш тірек жерге тимейді, бірақ одан тікелей жақындықта болады; шассидің негізгі тіректері үшін көрсетілген жылдамдықтың тік құрамдасы ӘК ауырлығының ортасында Vэу тең; ӘК көтермелі күші Ү= gmпос; Мz сәті бойынша ӘК теңгерілген; wz =0 бұрыштық жылдамдық кезінде есептермен анықталуға тиіс. u=0,8 үйкеліс коэффициентінің ең жоғары мәні кезінде дөңгелектерді айналдырған маңдайлық күштер ескеріледі. 191. Р1 жүктемені: есепті қону салмағы кезінде оларға тұрақты әрекет етуші жүктемеде негізгі тірек үшін және артқы доңғалақ (артқы дөңгелегі бар шасси) үшін; gmред - алдыңғы шасси үшін тең алған жөн. Жүктемені динамикалық салу кезінде амортизациялық жүйе қабылдауға тиіс ең жоғары жұмыс мынадай формула бойынша айқындалады. ӘК есепті қону салмағына сәйкес келетін редуцияланған салмағы кезінде Аmах=1,5Аэ ӘК есепті ұшу салмағына сәйкес келетін редуцияланған салмағы кезінде; mвзл Аmaх= ------Аэ mпос Ескертпе: шассидің алдыңғы тірегі үшін максималды жұмысының шамасы mпос және mвзл бар ӘК үш нүктеге және пайдалану жұмысын анықтау үшін жоғарыда керсетілген жағдайлар кезінде алдынғыға кейінгі ауысуымен негізгі тіректерге қондыру есептерінің негізінде нақтылануы мүмкін. Бірақ mпос -мен қонуды есептеген кезде қонудың бірінші сәтінде ӘК тік жылдамдығының шамасы 1,225 Vэу, ал mпос-мен қонуды есептеген кезде көтермелі күш Ү= gmвзл тең алынады; маңдайлық күштер дөңгелектерді айналдырғаннан u=0,5 үйкеліс коэффициенті кезінде анықталады. Жоғары жүктелімді Аmax ең жоғары жұмысты амортизациялық жүйе жұтқан кезде мынадай формула бойынша анықтаған жөн pmах nmах = -----, Р1 бірақ ол E Pмд қатынасынан айқындалатын шамадан аспауға тиіс. Е Рең жоғ ------------. Р1 мұндағы Рэ - пайдалану жұмысын амортизациялық жүйе жұтқан кезде шассидің тірегіне максимальді жүктеме; Е Рең жоқ - дөңгелектерді Дайындаушы кепілдік берген шассидің бір тірегінің барлық дөңгелектеріне рұқсат етілетін жиынтық ең жоғары жүктеме. Пайдалану мен максимальді жұмысты амортизациялық жүйенің жұтуын есептеген кезде дөңгелектерді айналдырғаннан маңдайлық күштерді есепке алу қажет: пайдалану жұмысы үшін u=0 және 0,8; максималды жұмыс үшін u=0 және 0,5. Бұл ретте артқы тірек, тұмсықтық тірек пен артқы дөңгелектері бар шассидің негізгі тіректері үшін - Eш.пос жағдайына сәйкес келетін ӘК жағдайын, ал алдыңғы дөңгелектері бар шассидің негізгі тіректері үшін Еш. Ешпос және Еш жағдайларға сәйкес келетін арасындағы орта жағдайды алуға рұқсат беріледі. Келтірілген көтермелі күш (аэродинамикалық жүктеме) жұмысты жұту процесінде қаралап отырған редуцияланған салмақтың ауырлығының күшіне тең алынады, Ү=gmред Амортизациялық жүйенің Аэ және ең жоғары Amах жұмысты жұту қабілеттілігі динамикалық күштермен расталуы тиіс. 192. Егер динамикалық күштер дөңгелектерді айналдырғаннан маңдайлық күштерді салмай жүргізілсе, осы сынақтарда есептерге тиісті түзетулер енгізуге мүмкіндік беретін деректер алынуға тиіс. Егер сынақтар оқшауланған қондырғыда жүргізілсе, ал шасси бекітілетін ӘК агрегаттарының серпімділігі жүктемелердің шамаларына елеулі әсер етсе, жеке шассиге келетін жұмыстың үлесі арнайы есептердің негізінде нақтылануы мүмкін, осы орайда сынақтардан есепте алынған амортизацияның сипаттамаларын растайтын деректер алынуы тиіс. 193. Аэ пайдалану жұмысын амортизациялық жүйе жұтқан кезде пайдалану жүктемелерге қатысты қауіпсіздік коэффициенті 1,50 тең алынуға тиіс. Объективті деректермен Аmах, максимальді жұмысты амортизацияның жұтуына сәйкес келетін жүктемелердің ӘК әрекеті кезінде шасси мен ӘК конструкциясының бұзылуы немесе қауіпті салдарларға әкелуі мүмкін олар беріктігінің сол бір төмендеуі орын алмайды. Егер беріктікке есептеген кезде шасси мен ӘК үшін максимальді жұмысты жұтқан кезде ең жоғары жүктемелерге қатысы бойынша 1,30 қауіпсіздік коэффициенті алынса көрсетілген деректер ұсынылмауы мүмкін. Жүктемені динамикалық салу кезінде артқы сақтандырғыш тіректің (алдыңғы дөңгелегі бар шасси) амортизациясы қабылдауға тиіс пайдалану жұмысты мынадай формула бойынша айқындаған жөн Аэ=0,15 mпос (0,15 коэфициенті м2/с2 мөлшеріне ие). 194. Алдыңғы немесе артқы дөңгелегі бар шассидің негізгі тіректерін жүктеу жағдайлары. Шассидің беріктігін айқындаған кезде геометриялық ара қатынастарды қаралып отырған жағдайдың пайдалану жүктемесіне сәйкес келетін шамаға жаншыған амортизациясы кезінде белгілеген жөн. Егер техникалық себептер бойынша дөңгелектерді қысқы шаңғыларға айырбастау мүмкіндігі көзделсе, шассидің беріктігі барлық жағдайларға тексерілуге тиіс. Қосақталған дөңгелектер кезінде барлық жағдайларда дөңгелектерге біркелкі емес жүктеме: жалпы жүктемеден бір дөңгелекте 60% және екіншісінде 40% қаралуға тиіс. Егер ӘК топырақты ұшып көтерілу-қону жолағында жүйелі пайдалану талаптары қойылса, 0,7:0,3 қатысты жүктемелерді үлестіру жүргізіледі. Барлық жағдайларда тік жүктеменің пайдалану мәні 0,67 Рбұз.рад , аспауға тиіс, ал Аmax жұтқан кезде тік жүктеменің мәні 0,75- Р ұз.рад аспауға тиіс, мұндағы Рразр.рад - дөңгелекқе бұзатын радиалдық жүктеме. Екі осьтік арбасы бар негізгі тірек үшін арба осьтерінің арасында жүктемелерді үлестіру туралы қосымша нұсқаулар келтірілген. 195. Еш.қон жағдайы. Үш нүктеге қону. Пайдалану мен максималды жұмыстарды жұтқан кезде пайдалану және ең жоғары жүктемелер (nэf және nЕmах жүктелімдер) амортизацияны жаншу диаграммасынан айқындалуға тиіс. Күштер әрекет ету бағыты жер бетіне қалыпты. Ескертпе 1: Шассидің, фюзеляждің және қанаттың беріктігі сондай-ақ бір негізгі тірекке қону жағдайына тексеруден өтуге тиіс. Осы жағдайда пайдалану мен ең жоғары жұмысты жұтқан кезде тірекке жүктеменің шамасын Еш.пос жағдайында осы жүктеменің шамасына тең алынуға тиіс. Қауіпсіздік коэффициенті сол Еш.қон жағдайындағыдай. Ескертпе 2: Шассидің және оның бекітпелерінің беріктігі шектеушіге соғылған кезде кері жүрісінде амортизатор штогының толық шығу сәтінде пайда болатын жүктемелерге тексеруден өтуге тиіс. Бұдан басқа, шасси конструкциясы элементтерінің беріктігі шток толық шығарылған жағдайда онда ең жоғары мүмкін алғашқы қысым болған кезде, бірақ кейін қарай бағытталған амортизациялық тіректі жаншуды бастауға сәйкес келетін жүктемелерге тексеруден өтуге тиіс. Жүктемелер дөңгелектердің осьтеріне салынуға тиіс. Қосақталған дөңгелектер болған кезде дөңгелектер арасындағы жүктемелерді үлестіру біркелкі болады. Қауіпсіздік коэффициент f=1,5. 196. Еш.көтер жағдайы. Екпін. ӘК жерде тұруына сәйкес келетін жағдайда деп саналады. Әрбір тірекке бір мезетте мынадай жүктемелер әрекет етеді: РЭу =nЭЕ көтер Рст көтер мұндағы Рст_ көтер - m көтер кезінде тірекке тұру жүктемесі; nэE көтер - екпін кезінде пайдалану жүктелім; nЭЕ көтер =2,00 жалғыз немесе қосақтаған дөңгелектер үшін; nЭЕ көтер - 1,70 арбалар немесе тандем орналасқан дөңгелектер үшін алынатын; дөңгелектердің осьтеріне салынған және ұшуға қарсы бағытталған жерге қосарласқан күш РЭх=кРэу, мұндағы к=0,3. Сондай-ақ жоғарыда келтірілген Руэ күшінің және Рхэ = 0,7кРэу күшінің бір мезеттегі әрекетін қараған жөн. Ескертпе. Ұшу бойынша бағытталған Рэх шамасы ұқсас схемалардағы шассиді пайдалану тәжірибесін есепке алып шассидің кинематикалық схемасын талдау негізінде нақтылауы мүмкін. Егер ӘК топырақты ұшып көтерілу-қону жолағында жүйелі пайдалану талабы қойылса, nэх көтер екпіні кезінде пайдалану жүктелімі шасси тіректері дөңгелектерінің шиналарын толық жаншуына бn 0 және топырақтың ең аз беріктігіне 0 қарай кестесі бойынша таңдалуға тиіс. Егер шассидің тіректерінде арбалар орнатылса nэх көтер взл айқындау үшін осы дөңгелектер шиналарының 1,5бn 0 алынады. o және n аралық мәндері үшін сызықтық интерполяция қолданылады. 
11-сурет. k коэффициентін анықтаған кезде мыналарды пайдалану қажет: Рk n = -------, мұндағы Pk, - шассидің тірегіне Pэу жиынтық Ро сатылас жүктемені дөңгелектер арасында симметриялық үлестіру кезінде бір дөңгелекке келетін жүктеме. k шамасын 0,3 кем алмаған жөн. 1-кесте
Мұндағы Рk n = -------, ал Pk, - шассидің тірегіне Pэу жиынтық сатылас Ро жүктемені дөңгелектер арасында симметриялық үлестіру кезінде бір дөңгелекке келетін жүктеме. К шамасын 0,3 кем алмаған жөн. Ескертпе. Топырақтың беріктігі үшін о<60 Н/см2 (6 кгс/см2) шассиге жүктемелер ӘК пайдаланған кезде орын алуы мүмкін ұшып көтерілу-қону жолағының (ұшып көтерілу-қону жолағы) неғұрлым тегіс емес беті бойынша екпіннің арнайы есептерінің негізінде анықталуға тиіс. Осындай есептердің негізінде топырақтың беріктігі үшін о>60 Н/см2 (6 кгс/см2) шассиға жүктемелердің шамалары нақтылануы мүмкін. Есептердің әдістемесін Дайындаушы белгілеуге тиіс. Gш жағдайы. Шассидің екі тірегіне алдыңғы соққы. ӘК жерде тұруына сәйкес келетін жағдайда деп саналады. Жүктеме доңғалақтың осі арқылы өтеді және а бұрышымен алдынан және астынан көлбеуге бағытталған.
Егер ӘК топырақты ұшып көтерілу-қону жолағында жүйелі пайдалану талабы қойылса, Рэ шамасы mвзл шыға отырып анықталуға тиіс. Еш+Gш жағдайында бір мезетте алдыңғы соққымен (артқы дөңгелегі бар шасси үшін) негізгі тіректерге қонған ӘК негізгі тіректеріне отыратыны, ал артқы дөңгелегі жерге жетпейтіні алынады. Негізгі тіректерге тепе-тең әрекет ететін жүктеме ӘК симметриясының жазықтығында жатыр, доңғалақ осінен өтеді және ӘК ауырлығының ортасына бағытталған. Пайдалану мен жоғары жұмысты жұтқан кезде бір тірекке жүктеменің шамасы Е ш.қон жағдайында осы күштің шамасына тең алынуға тиіс. 197. Е ш. жағдайында негізгі тіректерге қону (алдыңғы дөңгелегі бар шасси үшін). ӘК негізгі тіректерге отыратыны, ал артқы сақтандырғыш тірек жерге тимейтіні, бірақ одан тікелей жақындықта болуы; тепе-тең әрекет ететін жүктеменің күші жерге қалыпты және дөңгелек осінен өтетіні алынады. Пайдалану мен ең жоғары жұмысты жұтқан кезде бір тірекке жүктеменің шамасы Еш. пос жағдайында осы күштің шамасына тең алынуға тиіс. Еш + Gш жағдайында айналдырылмаған дөңгелектермен қону. Айналдырылмаған дөңгелектерімен қону кезінде негізгі тірекке әрекет етуші жүктемелерді мынадай жағдайларда есептеумен анықтаған жөн: алдыңғы дөңгелегі бар ӘК Е ш. пос және Е ш жағдайларына сәйкес келетін арасында орта жағдайда қонуы және артқы дөңгелегі бар ӘК екі негізгі тірегі жерге тиген және қозғалтқыштар тартымның бағыты қону бұрышының жартысына тең көлбеумен оң бұрыш болған жағдайда қонуы қаралады; жылдамдықтың тік құрамдасы Vx =1,1 Vn (Vn- ӘК қону жылдамдығы, жылдамдықтың тік құрамдасы пайдалану мен максимальді жұмысты жоғары тапсырылғаннан шассидің амортизациясы жұту жағдайларына сәйкес қеледі; пайдалану жұмысын жұтқан кезде ұшып көтерілу-қону жолағының бетіне үйкеліс коэффициенті u=0,8 және ең жоғары жұмысты жұтқан кезде u=0,5. Беріктікті тексеру тік жүктемелердің тиісті мәндерімен максималды теріс және оң деңгейлес жүктемелердің комбинациясына, сондай-ақ сатыластан 25% кем алынбауға тиіс деңгейлес жүктеменің тиісті мәнімен максималды сатылас жүктеменің комбинациясына жүргізілуге тиіс. 198. R1ш жағдайы. Шассидің екі негізгі тіректеріне бүйірлі соғумен қону. Артқы дөңгелегі бар ӘК жерде тұруына сәйкес келетін жағдайда, ал тұмсықтық дөңгелегі бар ӘК қаралып отырған Еш сәйкес келетін жағдайда деп саналады. Егер қалыпты күш әрбір тірекке пайдалану (Аэ) мен максимальді жұмысты (Аmах) жұтумен қонған кезде Еш жағдайында осы күштің шамасының 0,75 тең алынуға тиіс. Қаралып отырған бүйірлі күшті тік жүктеменің тиісті мәні мен пайдалану жұмысты жұтқан кезде Ву=+10о және максимальді жұмысты жұтқан кезде Ву=±+50 тең алынатын әкету бұрыштары кезінде Pz = f{Py, Вy) эксперименталдық мәндердің негізінде анықтаған жөн. Егер Pz = f{Py, Вy) күші R1ш (Аэ және Аmах) жағдайының Ру -нен, аз Ру мәні кезінде максимальдігіне жетсе, қосымша осы ең жоғары күштің Рz mах және оған сәйкес келетін Ру комбинациясын қараған жөн. Бүйірлі жүктемелер, жоғарыда көрсетілгендей табылған 1,25 есе көбейтілуге тиіс және олардың жерге тию нүктелерінде осы жағдай тиісті тік жүктемелермен жаншылған шиналары бар дөңгелектерге салынуға тиіс. 199. R2 ш.пос және R2 ш.взл жағдайлары. Рульдеу кезінде бұру. R2 ш.пос жағдайында есептік кону салмағымен ӘК үш нүктедегі жағдайда тұруы қаралады, осы орайда артқы дөңгелек пен негізгі тіректер біреуінің дөңгелектері жерге тимейді, бірақ одан тікелей жақындықта болады, негізгі тіректер екіншісінің дөңгелектері тежелген және жерге дөңгелектердің жанасу нүктелерінде салынған жер реакциясының әрекетінде болады. Негізгі тірекке жер реакциясының сатылас компонентінің пайдалану шамасы nYr 2gmun тең болып алынуға тиіс; ӘК осіне бағытталған негізгі тұраққа бүйірлі компоненттің пайдалану шамасы - nYr 2gmun тең болуға тиіс. Жерге қосарлас (қозғалысқа қарсы) бағытталған негізгі тірек дөңгелектердің үйкеліс күшінің пайдалану шамасы Mmах тең болуға Mmах ------, мұндағы R - жаншылған дөңгелектің радиусы; Мmах - дөңгелектерді Дайындаушының деректері бойынша негізгі тірек деңгелектердің жиынтық, максимальді тежеу сәті, ол кем дегенде қонғаннан кейінгі жүгіріс режимі үшін екі есе еселенген - 2MІO кем емес алынуға тиіс. Егер Sкр <80 м2 және nІR2 =0,60, егер Sкр >100 м2 артқы деңгелегі бар ӘК үшін пайдалану жүктелімі nІR2 =0,60, ал алдыңғы дөңгелегімен ӘК үшін nІR2 =0,70 тең алынады; қанат көлемінің аралық мәндері үшін nІR2 жүктелімі сызықтық интерполяциямен айқындалады. Ескертпе 1: Үйкеліс күші болмаған кезде сондай-ақ R2ш.пос жағдайын қараған жөн. Ескертпе 2: Егер Ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаулықта қонғаннан кейін рульдеуде жылдамдық пен бұру радиусы бойынша шектеулер көрсетілсе, жоғарыда келтірілген жүктемелер нақтылануы мүмкін. 200. R2 ш.көтер жағдайында есептік ұшып көтерілу салмағымен ӘК бұрылуы қаралады. Шассидің негізгі тіректерінің әрбіреуіне жүктемелер ӘК статикалық тепе-теңдегі есебінен мынадай жағдайларда айқындалады: ӘК үш нүкте жағдайында тұр, әрбір тіректің амортизациясы жаншуының шамасы оған әрекет ететін жүктемеге сәйкес келеді; ӘК ауырлығының ортасындағы тік жүктелім nу =1,00; ӘК көтермелі күші Y=0; V2 ӘК ауырлығының ортасындағы бүйірлі жүктелім nz = -------, 9.81R мұндағы V=1,2 VR, ал VR және R - жылдамдық (м/с) және тиісті радиус (м) олармен пайдалануда ұшып көтерілу салмағымен рульдеу кезінде бұрылу жүргізуге рұқсат беріледі; көрсетілген шамалар Ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаулықта жазылуға тиіс; есеп nz неғұрлым үлкен мәнге ие осындай VR және R комбинациясы үшін жүргізіледі; әрбір жүктеменің бүйірлі жүктеменің сатыласқа қатысы (координаттардың жерлік осьтерінде) nz тең; бұрыштық үдеулер wх =0 және wz=0. Бірақ R2ш.көтер жағдайын да неғұрлым жүктелген негізгі тірекке келетін жүктемелер кемінде а h PІу = 0,5 gm ace (---- + ----) B bo Мұндағы а - ӘК ауырлығының ортасы мен алдыңғы дөңгелек осінің арасындағы көлбеу бойынша қашықтық; b - негізгі және тұмсықтық деңгелек осьтерінің көлбеу бойынша арасындағы қашықтық; h - ӘК ауырлығының ортасынан жерге дейін сатылас бойынша қашықтық (10-сурет); bo - шассидің жолтабаны. Барлық мөлшерлер шассиді тұру жаншу кезінде айқындалады. 201. Тш жағдайында қону, старт және тіркеп сүйрету кезінде тежеу. ӘК жерде тұруына сәйкес келетін жағдайда деп саналады. Деңгейлес жүктеме (ӘК қозғалысы бойынша немесе қарсы) Тэ жерге дөңгелектердің жанасу нүктелерінде салынған және: Егер ӘК топырақты ШҚЖ-да жүйелі пайдалану талабы қойылса, Мэ және РYy шамалар mвзл шыға отырып, айқындалады. 202. Тк жағдайы. Ұшып көтерілу кезінде жерден ӘК көтерілгеннен кейін дөңгелектерді кенеттен тежеу. Ұшуда ӘК жағдайын қараған жөн: 1) толық шығарылған шассимен; 2) құлпыда толық жиналған шасси кезінде; 3) шассидің аралық жағдайымен. Әрбір тіректің дөңгелектеріне Мmах сәті салынуға тиіс. Қауіпсіздік коэффициент f=2,00. Ескертпе: Егер Ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаулықта ұшқышқа ұшып көтерілу кезінде ӘК жерден көтерілгеннен кейін дөңгелектерді тежеуге тыйым салынса, Тк жағдайын қарамауға рұқсат беріледі. Артқы деңгелекті (костыльді) (артқы дөңгелегі бар шассиді) жүктеу жағдайлары. 203. Құйрықтар дөңгелектің (костыльдің) беріктігін анықтаған кезде геометриялық ара қатынастары қаралап отырған жағдайдың пайдалану жүктемесіне сәйкес келетін шамаға жаншылған амортизациясы кезінде белгіленуге тиіс. 204. Еш жағдайында үш нүктеге қону. Пайдалану мен максимальді жұмыстарды жұтқан кезде пайдалану және максимальді жүктемелер (nүA және nmахA жүктелімдер) амортизацияның жаншу диаграммасынан анықталуға тиіс. Күштер әрекетінің бағыты жер бетіне қалыпты. 205. Еш+Gш жағдайында тік және маңдайлық күштердің бір мезеттегі әрекеті (12-сурет). 
12-сурет ӘК үш нүкте жағдайында тұрылғаны саналады. Жерге қалыпты Ру күшінен басқа артқы дөңгелекке дөңгелек осіне салынған және кері бағытталған Рх = -0,5 Ру күш әрекет етуі алынады. Ру күші Еш жағдайындағыдай айқындалуға тиіс. Амортизациясы алдыңғы соққыға жұмыс істемейтін артқы дөңгелек (костыль) үшін қосымша nYA сәйкес келетін РYу құйып алу кезінде РYx = -2,5Р no.oa -мен жүктеуді қараған жөн. Ескертпе: Костыль үшін Рх күш оның жерге тиген нүктесіне салынған. 206. R1 ш жағдайында бүйірлі соққымен қону. ӘК үш нүкте жағдайында тұрылғаны саналады. 25%-ке азайтылған Еш+Gш жағдайы жүктемелерінің және Pz=±+0,15Ру бүйірлі жүктемесінің бір мезеттегі әрекеті қаралуға тиіс. Бұдан басқа, артқы дөңгелек (костыль) жерге дөңгелектің (костыльдің) тиген нүктесіне салынған Pz ±+0,2 Ру бір бүйірлі жүктеменің әрекетіне тексерілуге тиіс; амортизацияның тұру жаншылғаны алынады. Бағдарлаушы артқы дөңгелек (костыль) үшін бағдарлау осіне қатысты Pz бүйірлі күшінің 20% сәті және осы сәттің 80% дөңгелек осіне жұп күштерімен немесе жерге костыльдің тиген нүктесінде жұп күштерімен қабылдануын алу қажет. 207. Алдыңғы тіректі және артқы сақтандырғыш тіректі (алдыңғы дөңгелегімен шассиді) жүктеу жағдайларында төменде қаралатын барлық жағдайларда ӘК үш нүктеде болуы, ал амортизация - қаралып отырған жағдайдың пайдалану жүктемесіне сәйкес жаншылған деп саналады. Қосақталған дөңгелектері кезіндегі барлық жағдайларда дөңгелектерге біркелкі емес жүктеме қаралуға тиіс: жалпы жүктемеден 60% бір дөңгелекте және 40% екіншісінде қаралуға тиіс. Егер ӘК топырақты ұшып көтерілу-қону жолағында жүйелі пайдалану талабы қойылса, жүктемелерді үлестіру 0,7:0,3 қатысты жүргізіледі. Барлық жағдайларда кез келген дөңгелектерде тік жүктеменің пайдалану мәні 0,67 Рразр.рад аспауға тиіс, ал Аmах жұтқан кезде сатылас жүктеменің мәні 0,75 Рразр.рад аспауға тиіс, мұндағы Рразр.рад-дөңгелекке бұзушы радиалдық күш. Бағдарлаушы мен басқарылатын дөңгелектер үшін осы Норманың 211-тармағында тапсырылатын Му мәніне тең алдыңғы дөңгелектің осіне қатысты Рх күштерін симметриялық емес салғаннан сәттің бөлігі бағдарлау осьте, ал сәттің қалған бөлігі - дөңгелек осінде жұп күшпен қабылдануын алынған жөн. 208. Еш.қон жағдайында үш нүктеге қону. Пайдалану мен максимальді жұмыстарды жұтқан кезде пайдалану және ең жоғары жүктемелер (nІA және nmах жүктелімдер) амортизацияны жаншу диаграммасынан анықталуға тиіс. Күш әрекетінің бағыты - жер бетіне қалыпты. Ескертпе: Шассидің және оның бекітпелерінің беріктігі шектеушіге соғылған кезде кері жүрісте амортизатор штогінің толық шығу сәтінде пайда болатын жүктемелерге тексерілуге тиіс. Бұдан басқа, шасси конструкциясы элементтерінің беріктігі онда алғашқы қысымның мүмкіндігі болу кезінде амортизациялық тіректі жаншуды бастауға сәйкес келетін жүктемелерге штоктің толық шығу, бірақ кері қарай бағытталған жағдайында тексерілуге тиіс. Жүктемелер дөңгелектердің осьтеріне салынуға тиіс. Қосақталған дөңгелектер болған кезде дөңгелектер арасында жүктемені үлестіру біркелкі болады. Қауіпсіздік коэффициенті f=1,5. 209. Еш+Gш жағдайында дөңгелекке алдыңғы соққы. Пайдалану мен ең жоғары жұмысты жұтқан кезде жүктемелердің шамалары Е ш.пос жағдайындағыдай алынуға тиіс. Жүктемені дөңгелек осьтеріне салған және Аэ жұтқан жағдайда көлбеуге 450 бұрышымен және Аmах жұтқан жағдайда 550 бұрышымен ұшуға қарсы артқа қарай еңкейткен жөн. 210. Еш+ G ш жағдайында айналдырылмаған дөңгелектермен қону. Алдыңғы дөңгелектің осіне көлбеуге 450 бұрышымен жоғары және төмен бағытта күш салынуға тиіс. Күштің шамасы А жұтқан жағдайда Еш.пос жағдайының 0,7 тең алынуға тиіс. 211. R1ш жағдайы. Алдыңғы тірекке бүйірлі соғумен қону. Пайдалану мен максимальді жұмыстарды жұтқан кезде жүктемелердің шамаларын - Еш.пос жағдайындағыдай алынуға тиіс. Жүктемені дөңгелек осьтеріне салынуға және Аэ жұтқан жағдайда бүйірлі компонент оның мәніне +0,25 болатындай жоғары және +0,33 бүйірге жантаюға тиіс. Бағдарлаушы мен басқарылатын дөңгелектер үшін Mу мәніне тең алдыңғы дөңгелектің осіне қатысты бүйірлі күштер сәтінің бөлігі бағдарлаушы осте, ал сәттің қалған бөлігі - дөңгелек осьнда жұп күшпен қабылдануын алған жөн. Егер бүйірлі күштің сәті алдыңғы дөңгелек бағдарлауының осіне қатысты Му мәнінен аз болса, онда сәт пен күштің шамалары бойынша алынуға тиіс. R2ш жағдайында рульдеу кезінде бұрылу (басқарылатын алдыңғы дөңгелегі бар ӘК үшін). Іске қосылған басқарумен алдыңғы тірекке мынадай жүктемелер әрекет етеді: дөңгелек осіне салынған жерге қалыпты күш Tyh РІу = Рno.1+ ------, b жерге дөңгелектің тиген нүктесінде салған бүйірлі күш РІz= +0,8РІу, бірақ, егер басқару механизмі немесе шиммидің бәсеңдеткіші бустердің (бәсеңдеткіштің) күшін шектейтін сақтандырғыш клапанымен жарақталса, РYz шамасы 1 My mах артық алынбайды. r Мұндағы Tэ - негізгі тіректің барлық дөңгелектерін тежеудің жиынтық күші (сол жағының немесе оң жағының). Көрсетілген РYy және РYz жүктемелердің шамалары есептердің негізінде мынадай жағдайларда нақтылануы мүмкін: ӘК ауырлығының тік жүктелімі nу =1,00; көтермелі күш Y=0; шассидің бір негізгі тірегінің дөңгелектері және қозғалтқыштардың симметриялық емес тартымы арқылы тежеумен nвзл - мен ӘК бұрылуы жүргізіледі; алдыңғы тірек бейтарап жағдайда тіркелген. Артқы сақтандырғыш тірекке соғу. 212. Пайдалану жүктеме пайдалану жұмысты жұтқан кезде тірекке ең жоғары күш ретінде амортизацияның жаншу диаграммасынан анықталуға тиіс. Сақтандырғыш тіректің амортизациясы толық жаншумен алынады. 213. Қысқы шаңғы шассиін артқы немесе тұмсықтық шаңғымен жүктеу жағдайлары. Шаңғы шассиінің беріктігін анықтаған кезде геометриялық ара қатынастар қаралып отырған жағдайдың пайдалану жүктемесіне сәйкес келетін шамаға жаншылған амортизациясы кезінде белгіленуге тиіс. Егер техникалық жағдайлар бойынша доңғалақтарды шаңғыларға айырбастауы көзделсе, шассидің беріктігі барлық жағдайларға тексеруден өтуге тиіс. талаптар арнайы айтылған жағдайларды қоспағанда, негізгімен бірге алдыңғы, артқы шаңғыларға қатысты. 214. Ел жағдайында үш нүктеге қону және екпін. Әрбір шаңғыға мынадай жүктемелер әрекет етуі алынады: шаңғының жұмыс бөлігінің ұзындығы бойынша үлестірген және негізгі мен тұмсықтық тіректері, артқы дөңгелегі (костыль) және дөңгелек шассиінің Еш жағдайында артқы сақтандырғыш тірек үшін тиісті қалыпты жүктемелерге тең жерге қалыпты күш. тиісті сатылас жүктемеге 0,25 тең үйкеліс күші Т. Қауіпсіздік коэффициенті дөңгелек шассиінің Gш жағдайында көрсетілгендей айқындалуы тиіс. Ескертпе 1: Шаңғы шетінің қатты майысуынан басталатын шаңғы ұшының 4 см. кетерілісіне дейінгі қашықтық шаңғы жұмыс бөлігінің ұзындығы болып саналады. Ескертпе 2: Шаңғының ұзындығы бойынша жерге қалыпты жүктемені үлестіру сызықтық заңы бойынша шаңғы барлық күштердің әрекетімен тепе-теңдікте болуымен алған жөн (13-сурет); ені бойынша жүктемені үлестіру - біркелкі болады. 
13-сурет. Gл жағдайында шаңғының ұшуына алдыңғы соққы (алдыңғы және артқы шаңғылар үшін қаралмайды). ӘК тұрақтағы жағдайында бір шаңғыға жүктеме 
шаңғының ұшын көтерілген басымен қосатын хорданың ортасынан және төлкенің осьнан өтеді (14-сурет). 
14-сурет. Мұндағы - nҮG негізгі тіректер үшін Gш жағдайын пайдалану жүктелімі (Осы Норманың 195-тармақ). R1л жағдайында бүйірлі соғумен қону. ӘК тұрақтағы жағдайы. Негізгі мен алдыңғы тіректерге және артқы тірекке әрекет етуші жерге қалыпты күштер доңғалақ шассиінің R1ш жағдайында тиісті жүктемелерге тең болуға тиіс. Бүйірлі күштерді тиісті қалыпты жүктемелерден 0,25 тең алған жөн. Қалыпты жүктеме шаңғының ұзындығымен сызықтық заңы бойынша тепе-теңдестіруші шаңғы төлкесінің осы арқылы өтетіндей үлестірілуге тиіс. Шаңғының ені бойынша жүктемені үлестіру - біркелкі болады. Шаңғыға бүйірлі жүктеме жұмыс ұзындығы бойынша біркелкі оны тепе-тең әрекет етуші (Pz) шаңғының жұмыс бөлігінің ортасында ұзындығы бойынша, ал биіктігі бойынша - жерден шаңғы денесінен 1/3 максимальді биіктігінің қашықтығында салынуға тиіс. Қауіпсіздік коэффициенті тиісті тіректер мен артқы тірек үшін доңғалақты шассидің R1ш жағдайларында көрсетілгендей алынуға тиіс. Мл жағдайы. Шаңғының қатып қалуы (тұмсықтық пен артқы шаңғылар үшін қаралмайды). ӘК тұрақтағы жағдайы және шаңғының біреуіне әрекет етеді: - жер жазықтығында айналу сәті 
мұндағы l - шаңғы жұмыс бөлігінің ұзындығы; Pcт.взл - mвзл кезінде шаңғыға тұрудағы жүктеме; төлке осі арқылы өтетін жердің тік реакциясы РІу = Pno.асe, шамасын осы шаңғыдан оң жағынан немесе сол жағынан қаралатын шаңғы осьнан тепе-тең әрекет етуші тартымға дейін қашықтыққа Mэ сәтті бөлумен Pүx, шаңғы бойымен үйкеліс күші. Шасси элементтерін жүктеу жағдайларында екіостік арбалары бар тіректер. Z осіне қосарлас осьқа қатысты бұралатын арбасымен негізгі тіректің беріктігі оның орнына Мшт жағдайы енгізілетін Мш жағдайын қоспағанда негізгі тіректі жүктеудің барлық жағдайларында қаралуға тиіс. Жүктемелердің шамалары, бағыты мен салу нүктелері жүктеудің тиісті жағдайларында көрсетілгендей алынуға тиіс. Арбаның алдыңғы және артқы жүктемелерді үлестіру мынадай сипатта жүргізілуге тиіс: Еш.пос, Еш+ Gш және Еш және Еш жағдайларында арбаның бұрылу осьіне дейінгі қашықтыққа кері пропорционал; Gш жағдайында Рх Нормаланатын жүктеменің барлық деңгейлес құрамдасы доңғалақтардың не алдыңғы, не артқы осьна салынуға тиіс; Рх Нормаланатын жүктеменің тік құрамдасы арба осьнің бұрылуына қатысты сәттердің тепе-теңдік жағдайынан алдыңғы және артқы осьтерінің арасында үлестіруге тиіс; Еш.көтер, Еш+ Gш жағдайларында Рх жүктемені доңғалақтардың алдыңғы және артқы осьтарының арасында тең, ал Pу - арба осьнің бұрылуына қатысты сәттердің тепе-теңдік жағдайынан үлестірген жөн; R1 R2 жағдайларында жүктемелердің Pу сатылас және Pх деңгейлес құрамдастары арба осьнің бұрылуына қатысты сәттердің тепе-теңдік жағдайынан үлестіреді, ал жүктеменің бүйірлі құрамдасы доңғалақтардың алдыңғы мен артқы осьтарының арасында екі нұсқада үйлестіріледі: 1) әрбір осьтың доңғалақтарына сатыласқа пропорционал бүйірлі жүктеме салынады; 2) бір (кез келген) осьтің доңғалақтарына барлық жүктемеден 50% салынады, ал басқа осьтің доңғалақтарына салынбайды; бұл ретте, бір тірекке барлық Pz бүйірлі құрамдас тиісті жағдайда (R1 R2) көрсетілгеннен 0,5 тең; Тm жағдайында жүктемелердің Ру тік және Рх деңгейлес құрамдастары арба осьнің бұрылуына қатысты сәттердің тепе-теңдік жағдайынан үлестіруге тиіс. Mшт жағдайында. Mүy айналған сәттің шамасы тең болуға тиіс: 
Мұндағы Р ст.взл - mвзл кезінде тірекке тұрудағы жүктеме; с - алдыңғы осьтің сол жақ (оң жақ) доңғалақтарының түйіспелер орталықтарының арасындағы диагональ бойынша қашықтығы. My сәті с иініне ие екі бірдей жұп күштерінің түрінде доңғалақтар құрсауларының төменгі нүктелеріне салынуға тиіс. Бұдан басқа, әрбір остің доңғалақтарына mвзл кезінде тірекке тұрудағы жүктемеге сәйкес келетін жүктеме салынады. Барлық санамаланған жағдайларда әрбір оске келетін жүктеме арбаның сол жақ пен оң жақ жақтары доңғалақтарының арасында жалпы жүктеменің бір жақтың доңғалақтарына 60%, ал екіншісінің доңғалақтарына 40% келетіндей үлестірілуге тиіс. Егер ӘК топырақты ұшып көтерілу-қону жолағында жүйелі пайдалану талабы қойылса 0,7:0,3 қатысты үлестіру жүргізіледі. Барлық жағдайларда кез келген доңғалақтарда тік жүктеменің пайдалану мәні 0,67 Рразр.рад артық болуға тиіс, ал Аmах жұтқан кезде сатылас жүктеменің мәні Аmax - жоғары болмауға тиіс, мұндағы Рразр.рад - доңғалаққа бұзушы радиалдық жүктеме. Алдыңғы тірек басқару тетігі мен шимми демпфері. Шассидің алдыңғы тірек конструкциясының элементтері, басқару тетігі мен шимми демпфері алдыңғы тірек доңғалағын (доңғалақтарын) қаралып отырған доңғалақ үшін Pz=f(PyBy) эксперименталдық мәндері бойынша анықтаған және 1,25 есе көбейткен жөн. Бүйірлі әкетудің бұрыш шамасы пайдалану жұмысты жұту жағдайы үшін By = + 100 және ең жоғары жұмысты жұту жағдайы үшін By = + 50 тең алынады. Алдын ала есеп жүргізген кезде Pz үшін ара қатынастар пайдаланылуы мүмкін. Pz күштің иіні мынадай формула бойынша анықтаған жөн: 
мұндағы r - жермен шинаның орта нүткесінің және тиісті тік жүктеме кезінде доңғалақты бағдарлау осьнің арасындағы қашықтық; D - доңғалақтың диаметрі; бш - көрсетілген сатылас жүктеме кезінде шинаны жаншу, ф - доңғалақтың бағдарлау осімен сатылас жасалатын бұрыш. Му= Pzr сәті доңғалақтың бағдарлау осьна қатысты бустер дамытатын сәтінен аз алынбайды. Егер басқару тетігі немесе шимми демпфері бустердің (демпфердің) күшін шектейтін сақтандырғыш клапанымен жарақталса, онда бустермен (демпфермен) теңестірілетін пайдалану сәті  артық емес алынуға тиіс, мұндағы Мтр - доңғалақтың (доңғалақтардың) бұрылу жүйесіндегі үйкеліс сәті.
Егер ӘК симметриясы жазықтығынан бір жағынан кідірген қозғалтқыштарымен ұшып көтерілу үзілген кезде ӘК бұрылуын болдырмау үшін алдыңғы тіректі басқару көзделсе, тұмсықтық тірек конструкциясының, басқару тетігінің және шимми демпферінің беріктігі бойынша дайындаушы мемлекеттің құзыретті органымен келісім бойынша дайындаушы белгілеген жүктеменің қосымша есепті жағдайлары қаралуға тиіс. 215. Шассидің амортизаторлары, пневматикалық және гидравликалық күштік цилиндрлер. Тежеуге арналған және шассиді жинау мен шығаруға арналған шассидің амортизаторлары, пневматикалық және гидравликалық цилиндрлері оның бөлігі болып табылатын шассиге қойылатын 188-ші талаптарға сәйкес беріктікке есептелуге тиіс. Бұдан басқа, шасси амортизаторларының, пневматикалық және гидравликалық цилиндрлердің беріктігі цилиндрлердегі максимальді ішкі қысымға тексеруден өтуге тиіс. Шассидің амортизаторлары үшін цилиндрдегі максимальді қысымға Аmaх жұмысты шассидің амортизациясы жұтқан кезде газ бен гидравликалық камераларда тиісінше дамитын қысымды алған жөн. Пневматикалық пен гидравликалық күштік цилиндрлер үшін рmaх үшін цилиндрдегі максимальді мүмкін қысымын алған жөн; цилиндрде сақтандырғыш клапаны болған кезде рmaх =1,15pкл.раб. мұндағы ркл.раб - клапан болған кезде цилиндрдегі жұмыс қысымы. Күштік цилиндрлер мен шасси амортизаторларының герметикалығын тексеру үшін олар бақылаушы нығыздау қысымға тартылуға тиіс. Бұл ретте нығыздау қысымның шамасы рmaх кем болмауға тиіс. Нығыздау қысымға қатысы бойынша қауіпсіздік коэффициенті f=1,50 кем болмауға тиіс. 216. Доңғалақтардың, шиналардың және тежеуіштердің негізгі сипаттамалары осы тарауда қелтірілген жүктемелердің бір реттік әрекетіне де, 48-тарауға сәйкес төзімділікке де тиісті сынақтармен расталуға тиіс. Таңдалған алғашқы қысым р0 кезінде осы сипаттамалар: Vвзл.к екпіні кезінде жоғары рұқсат етілетін жылдамдық; Vпос.K жүгірісі кезінде жоғары рұқсат етілетін жылдамдық; Р ст.взл.к екпіні кезінде доңғалаққа жоғары рұқсат етілетін статикалық жүктеме; Рст.пос.к жүгірісі кезінде жоғары рұқсат етілетін статикалық жүктеме; доңғалаққа жоғары рұқсат етілетін жүктеме Рм.д - жанама қисықтың Р = f(б) абсцисстардың осьна келбеу бұрышының тангенсі тиісті ауқымдарды ескере отырып тұрудағы жүктеменің тұрудағы шөгуіне төрт есе еселенген қатысына тең. Доңғалаққа максимальді жол берілетін жүктемені статикалық салған кезде алынған қисық бойынша айқындауға рұқсат беріледі; Рбұз.рад доңғалақтың бұзушы радиалдық жүктемесі; 0,75 Рразр.рад тең жүктеме ретінде айқындалатын Рпред, доңғалаққа шекті жүктеме; бп.о толық қысу - Рпред тең жүктеменің статистикалық қосымшасы кезіндегі шинаны орнату; МyT қонғаннан кейінгі жүгірісі режиміндегі пайдалану мен жоғары тежеу сәттері және Мmах.ст старт кезінде жоғары тежеу сәті; тежеу кезінде доңғалақтың тежеуіші жұтуы мүмкін Аеmах энергияның максимальді шамасы болып табылады. Тиісті қауіпсіздік коэффициенттерімен шассидің беріктігіне талаптардың есепті жағдайларында тапсырылатын жүктемелерге тексеруден өтуге тиіс. Бұдан басқа, мынадай талаптар қанағаттандырылуға тиіс: 1) барлық ӘК үшін негізгі тіректер доңғалақтарының және артқы доңғалақтың мөлшерін таңдауды ӘК есептік ұшып көтерілу салмағы кезінде доңғалаққа тұру жүктемесі Рст взл.к аспайтындай және ӘК есептік қону салмағы кезінде тұру жүктемесі Рст пос.к аспайтындай жүргізген жөн. Алдыңғы доңғалақтың мөлшерін таңдау ӘК есептік қону салмағы және шеткі алдыңғы центрлеу және 3 м/с 2 үдеумен тежеумен туындаған жүктеме кезінде алдыңғы доңғалаққа келетін тұру жүктемесінің жиынтығы толық жаншылған доңғалақтың жартысына сәйкес келетін жүктемеден аспауға тиіс. Есептік ұшып көтерілу салмағы мен шеткі алдыңғы центрлеу кезінде тұмсықтық доңғалаққа келетін тұру жүктемесі Рст взл.к артық болуға тиіс; 2) пайдалану жұмысты жұтқан кезде келетін жүктеме доңғалаққа ең жоғары жол берілетін жүктемеден Рм.д аспауға тиіс; 3) ең жоғары жұтқан кезде келетін жүктеме доңғалаққа максимальді жол берілетін шекті жүктемеден Рпред аспауға тиіс; 4) шассидің негізгі тіректерінің доңғалақтары үшін Vвзл.к жылдамдығы қанаттың механизациясын ескере отырып ӘК есептік ұшып көтерілу салмағына айқындалған ӘК ең жоғары ұшып көтерілу салмағынан кем болмауға тиіс, ал шассидің алдыңғы доңғалақтар мен артқы доңғалағы үшін Vвзл.к есептік ұшып көтерілу салмағы мен неғұрлым қолайсыз центрлеу кезінде жерден доңғалақтың көтерілудің максимальді жылдамдығынан кем болмауға тиіс; 5) барлық доңғалақтар үшін Vпоc.к есептік қону салмағы кезінде айқындалатын ӘК қону салмағынан кем болмауға тиіс; 6) шина мен доңғалақтың беріктігі fр0 тең шинадағы ішкі артық қысымға тексеруден өтуге тиіс, мұндағы р0 - шинадағы алғашқы артық қысымы; f -3,00 тең алынатын қауіпсіздік коэффициенті; 7) доңғалақтар мен тежеуіштер екі мынадай жағдайларды қарағаннан айқындалатын максимальді тежеу сәтіне тексеруден өтуге тиіс: қозғалыс кезінде тежеу максимальді тежеу сәті - қонғаннан кейінгі жүгіріс режимі үшін екі есе еселенген пайдалану тежеу сәтінен кемінде 2МУТ алынуға тиіс доңғалақтарды Дайындаушының деректері бойынша доңғалақтың жиынтық максимальді мүмкін тежеу сәтіне Mmax тең; қауіпсіздік коэффициенті f =3,00; старттық тежеу, максимальді тежеу сәті - старттағы максимальді тежеу сәтіне, бірақ P cт.взлR аспайтын М mах.ст тең, мұндағы R - жаншылған доңғалақтын радиусы, P cт.взл - тұрақта ұшып көтерілу салмағы кезінде доңғалаққа жүктеме; қауіпсіздік коэффициенті f =2,00; 8) қонған кезде шиналармен және ӘК барлық тежеу доңғалақтарының тежеуіштерімен жұтылуға тиіс энергия жүргірістің қажетті ұзындығын қамтамасыз ету жағдайынан анықталады. Әрбір тежеу доңғалағына келетін осы энергияның үлесі ӘК өлшемдеріне және тежеу жүйесіне қарай есептеумен айқындалады және Аеmax тиісті мәнінен аспауға тиіс. Егер ӘК бірізділікті ұшып көтерілу-қонулар жасауға тиіс болса, онда ӘК тежеу жағдайлары (қону арасындағы уақыт аралықтары, тежеуіштерді іске қосқан сәттегі ӘК қозғалысының жылдамдығы, бірізділікті ұшып көтерілу-қону кезінде жүгіріс ұзындығы, тежеуіштерді суыту жүйесі және т.б.) және одан әрі Ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаулықта көрініс табуға тиіс. Доңғалақты тежеудің жоғарыда көрсетілген жағдайларын ескере отырып бірізділікті қонулар кезінде көп рет энергияны жұту қабілеті тиісті сынақтармен расталуға тиіс. Ескертпе: Доңғалақтардың, шиналардың және тежеуіштердің қажетті параметрлерін анықтаған кезде ӘК Дайындаушы оны жобалау процесінде және топтамалық үлгіге жеткізгенде ӘК салмағының өзгеру мүмкіндігінен шығуға тиіс. 217. Шаңғылар. Шаңғы шассиінің элементі ретінде шаңғының және оның бекітпелерінің беріктігі барлық жағдайларда тексерілуге тиіс. 218. Ел1 жағдайы. Жинақталған жүктеу. Шаңғы полоздың жұмыс ұзындығының шеттері бойынша орналасқан екі тіректе еркін жатуымен қаралады. Жүктеме шаңғының полозына қалыпты және төлкенің осіне салынғанда, ал оның шамасы Ел1 жағдайының сатылас жүктемесіне 0,5 тең алынады. Бұдан басқа, төлкенің осьна бекітілген шаңғының жергілікті беріктігі шаңғының жұмыс ұзындығына 1/3 тең учаскеде шаңғының сыртқы қабырғасы бойынша біркелкі үлестірілген және төлке осіне қатысты симмертиялы орналасқан Ел жағдайы тік жүктемесінің 0,5 тексерілуге тиіс. Шассидің кинематикалық ерекшеліктеріне қарай шаңғылардың беріктігі сондай-ақ жоғарыда көрсетілгендей ішкі қабырға бойынша сатылас жүктемені салған кезде тексерілуге тиіс. Қауіпсіздік коэффициенті доңғалақты шассидің Еш жағдайларында керсетілген сияқты алынуға тиіс. Шаңғылардың амортизаторлары. 219. Егер ұшуда шаңғы өзінің қалыпты ұшудағы жағдайында құлпымен тіркелмесе, амортизаторлар 4-баптың жүктеу жағдайларымен анықталатын ұшудың барлық режимдерінде шаңғылардың орнықтылығын қамтамасыз етуге тиіс, яғни барлық режимдерде олардың калыпқа келтіру сәті шаңғыға әрекет ететін қарсылық білдіруші сәтінен артық болуға тиіс (пайдалану жүктелімдерді ескере отырып аэродинамикалық және инерциялық күштер). Бұл ретте қарсылық білдіруші сәттің әрекетінен амортизаторлар шаңғылардың ұшуда оның калыпты ұшудағы жағдайынан ауытқуын, бірақ 40 аспайтын жіберуі мүмкін. Қалыпқа келтіру сәтін шаңғы аэродинамикалық сәтінің 40%-не тең шамаға қарсылық білдіруші сәтінен артық алу ұсынылады. Шаңғыға әрекет етуші аэродинамикалық сәт қаралып отырған ұшу жағдайларында шаңғының жылдамдық арынына және әсер ету бұрышына сәйкес анықталуға тиіс. Шаңғының әсер ету бұрышы қанаттың әсер ету бұрышының, қанатқа қатысты шаңғының орнату бұрышының және белгіленген жағдайынан оның ауытқу бұрышының алгебра жиынтығы ретінде алынады. Пайдалану жүктемеге сақтандырғыш тростың ұзындығымен анықталатын бұрышқа шаңғы ауытқыған кезде амортизаторда пайда болатын күш алынады. Ескертпе: Жиналатын шаңғы үшін амортизаторды (серіппені) таңдау талаптарға сәйкес жүргізілуі мүмкін, бірақ Ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаулықтың жиналмаған шаңғымен ұшудың рұқсат етілген максимальді жылдамдығы және жиналмаған шаңғымен кенеттен маневрлеу жасауға тыйым салу түрінде шектеулер жазылуға тиіс. 220. Сақтандырғыш трос қаралып отырған жағдайлардың пайдалану жүктелімі кезінде шаңғының аэродинамикалық сәтінен және инерциялық күштерінің сәтінен құрастырылған жалпы сәттен оған келетін күштерге беріктіктің төрт еселік қорымен шыдауға тиіс. Ескертпе: Амортизатор мен сақтандырғыш трос бекітілетін шаңғы мен ӘК бөліктері олардан күштерге тексеруден өтуге тиіс. 221. Шассиді жинау мен шығару тетігі. Инерциялық күштерден басқа шассиді жинау мен шығару тетігінің беріктігін тексерген кезде аэродинамикалық күштер және шассиге әрекет етуші сәттер және ұшудың қаралып отырған режиміне (Vmax. у.ш. ұшу жылдамдығы) және жинау тетігінің кинематикасымен анықталатын шассидің жағдайына сәйкес онда бар жармалар ескерілуге тиіс. Шассиді жинау мен шығару және құлпылар тетіктерінің беріктігі тапсырылған максимальді және минимальді пайдалану жүктелімдердің шамаларына сәйкес шассиді шығарылған және жиналған жағдайында, сондай-ақ шассиге және оның жармаларына келетін сияқты аэродинамикалық жүктемелермен тексерілуге тиіс. Сондай-ақ шассиді жинау мен шығару және құлпылар тетіктерінің беріктігін тексеру шаңғы толық жиналған кезде жүргізіледі. Шаңғы шығарылған кезде осы элементтердің беріктігі шаңғының амортизаторы таңдалған жағдайларға сәйкес тексерілуге тиіс. Барлық жоғарыда көрсетілген жағдайларда шасси (шаңғы) құлпыларына қауіпсіздік коэффициент f=2. Шассидің құлпылары сондай-ақ тынықсыз ауада ұшқан кезде динамикалық жүктеу жағдайына тексерілуге тиіс. Егер шассиді жинау мен шығарудың барлық тетігі немесе оның жекелеген бөліктері шасси қонструкциясының күштік схемасына кіретін болса, онда ол шассиді жүктеудің барлық жағдайларына тексерілуге тиіс. Шассиді жинау мен шығару тетігі көтерілгеннен кейін айналған доңғалақтарды тоқтату үшін кенеттен тежеу сәтінде пайда болатын күштерден беріктікке тексерілуге тиіс. Қауіпсіздік коэффициенті f=2,00. 222. Гондалалар (ағымпаздар) және шассидің жармалары Гондолалардың (ағымпаздардың) және шасси жармалары мен оларды жинау тетігінің беріктігі А', В, С, D' есепті жағдайларда, тынықсыз ауада ұшқан кезде және тіпті Vmax max дейінгі жиналған шассиімен ӘК ұшуының барлық жылдамдықтарында сырғумен ұшу режимдерінде тексерілуге тиіс. Бұдан басқа, жармалардың және оларды жинау тетігінің беріктігі А'3 және В3, есепті жағдайларда, тынықсыз ауада ұшқан кезде және Vmax.шұшу жылдамдығы кезінде сырғумен ұшу режиміндерінде тексерілуге тиіс. Егер ӘК шассиді шығару мен жинау процесінде ғана ашық жағдайда болатын жармалар болса, осы жармалардың ашық жағдайда беріктігі ұшудың Vmах в.у.ш жылдамдығы кезінде тексеріледі. Гондолаларға (ағымпаздарға) және шассидің жармаларына әрекет ететін пайдалану аэродинамикалық жүктемелер ұшудың тиісті есепті режимінде М саны кезінде аэродинамикалық трубалардағы сынақтардың нәтижелері бойынша жарманың әрбір жағдайы үшін айқындалуға тиіс. жүктеу/скачать 2.68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||