Түзу сызықты ілгерілемелі қозғалыстар үшін

Түзу сызықты ілгерілемелі қозғалыстар үшін .

Т_м = Т , (5.6)

мұндағы I_Σкел – барлық механизм бөлшектерінің инерция моментінің жиынына эквивалентті әсер ететін келтірілген момент шамасы.

Жалпы звенолы механизмдерін кинетикалық энергиясы былай анықталады

, (5.7)

мұндағы v_si - i-звеносының ауырлық центрінің қозғалыс жылдамдығы; I_is - i-звеносының ауырлық центрі S_i арқылы өтетін оське қатысты алынған инерция моменті. Ілгерілемелі қозғалыстар үшін ω_i=0. Ал А осіне қатыста таза айналу қозғалысындағы звенолар үшін болады.

1. Біз қарастырып отырған механизм үшін кинетикалық энергия шамасы

Енді (5.6) теңдеудің орнына өздерінің мәнін қойып мына формуланы шығарып аламыз:

Жалпы механика заңы бойынша механикалық жүйенің қозғалыс кезіндегі кинетикалық энергиясының өзгерісі сол жүйеге әсер ететін күштердің істеген жұмыстарының қосындысына тең .

2. Механизмдер үшін былай жазамыз

мұндағы Т_бас, Т – қозғалыстын бастапқы және соңғы кинетикалық энергиялары; А_қоз, А_п.к, А_з.к – қозғалыс, пайдалы және зиянды күштерінің атқаратын жұмыстары.

3. Механизм моделінің кинетикалық энергиясы

Сондай-ақ механизмге әсер ететін күштердің барлығын модельге келтірілген момент ретінде қарастырудың нәтижесінде

Бұдан былай келтірілген деген индексті жазбаса да болады. Енді жоғарыда көрсетілген (5.6, 5.10 және 5.11) теңдеулерін еске алып механизмнінің қозғалыс тендеуін былай жазайық

мұндағы I_Σ және I_Σбас – механизмнің қозғалыс басында және сонында келтірілген инерция моменті.

4. Механизм қозғалысының теңдеуін дифференциалдық түрде жазу үшін φ координаты бойынша дифференциалдаймыз

I_Σ мен ω шамаларының айнаиалы болатының ескере отырып, φ бойынша туындысын анықтаймыз

Осы өрнектен механизмнің дифференциалдық теңдеуін шығарып аламыз

Егер I_Σ = const болса, мысалы, тісті дөңгелектер үшін былай жазылады:

Бастапқы звеноның бұрышық үдеуін анықтау үшін (5.13) теңдеуін бұрыштық үдеуге байланысты шешеміз:

(5.13) және (5.16) теңдеулерінде М_Σ және шамаларының алдына он немесе теріс танбасы қойылады, егер ε мәні теріс (ε < 0) болса, онда механизмнің бастапқы звеносы баяулау қозғалыста болады.

Енді механизмнің жұмыс істеуінде кездесетін іске қосу, қалыпты қозғалыс және тоқтау қозғалыс кезеңдерін қарастырайық. Механизмді іске қосу кезеңінде оны тыныштық калпының белгілі бір қалыпты қозғалысқа жеткізу керек. Бастапқы кинетикалық энергияның нөлге тең болатындығын еске алып (5.9) теңдігін бұлайша жазамыз

Т =ΣА немесе Т = А_қоз – А _п.к – А _з.к,

бұдан

А_қоз = А _п.к + А _з.к +Т. (5.16)

А_қоз = А _з.к +Т.

Механизм қалыпты қозғалған кезде қозғалыс күшінің жұмысы төменгіше анықталады

А_қоз = А _п.к + А _з.к , (5.17)

мұндағы А _п.к , А _з.к – пайдалы және зиянды күштердің атқаратын жұмысы. Механизмнің тоқтау кезеңінде Т = 0 және А_қоз = 0 болатындықтан механизмнің тоқтау кезеңі басталған кездегі кинетикалық энергиясы

Т _бас = А _п.к + А _з.к. (5.18)

Механизмнің кинетикалық энергиясы толығымен пайдалы және зиянды күштердің атқаратын жұмысына кетеді және ол таусылғанда механизм тоқтайды. Тоқтау уақытын кеміту үшін кейбір машиналарда және механизмерде арнаулы тежеуіш қойылады. Бұл жағдайда

Т _бас = А _п.к + А _з.к + А _т , (5.19)

мұндағы А _т атқаратын жұмыс тежеуіштің әсерінен пайда болады.
Тақырыпқа байланысты қойылатын сұрақтар.
1.Механизмнің қалыптасқан қозғалысы.

2.Механизмнің еркіндік қозғалыс саны.

3.Механизмдерді теңестіру түрлері.

4. Механикалық пайдалы әсер коэффиценті.

2. 
   Машиналар қозғалысын реттеу.
   

Машиналар қозғалысы іске қосылу, қалыпты және тоқтау режимдеріне сәйкес үш периодтан тұрады. Іске қосылу мен тоқтау режимінде машиналар тораптары мен бөлшектерлің қозғалыс жылдамдықтары өте күшті, ал қалыпты жұмыс атқару режимінде аз өзгереді. Қалыпты режимде де жылдамдық өзгеріп отырады, сондықтан осы жылдамдық өзгерісін арнаулы коэффициент арқылы сипаттаймыз:

мұндағы w_max, w_min, w_op – жетекші звеноның бұрыштық жылдамдығының ең жоғарғы, ең төменгі және орта шамалары.

Осы жылдамдықтын, өзгеру коэффициентінің шамасы әр түрлі машиналар үшін 7.1-кестеде берілген.

Машиналар мен механизмдер
Насостар Металл өңдеу станоктары Іштен жану қозғалтқыштары Тұрақты тоқпен жүретін генератор мен тепловоз қозғалтқыштары Айнымалы тоқпен жүретін генераторлар Телетайп механизмдері		0,2...0,03 0,05...0,02 0,01...0,007 0,01...0,005 0,005...0,003 0,005

Егер жылдамдық белгілі периодпен өзгеретін болса, онда жылдамдықты қалыпты режимге немесе жылдамдықтын, өзгеру коэффициентін () азайту үшін машинаның айналу жылдамдығы жоғары звеносына инерциялық диск немесе инерция моменті жоғары дөңгелек қойылады, ол маховик деп аталады. Ал жылдамдық әр түрлі өзгерген жағдайда арнаулы жылдамдық реттегіштер қолданылады.

Маховик жетекші білікке орналастырылады, оның инерция моменті жоғары болу үшін дөңгелек шығырын (обод — шеткі беті) қалың етіп жасайды.

Жетекші біліктің жылдамдығы өзгерсе, маховикте инерция моменті пайда болады және оның неғұрлым инерция моменті көп болса, соғұрлым инерция моменті де жоғары болады да білік жылдамдығының өзгеруіне кедергі жасайды. Білік жылдамдығының өсуіне байланысты маховиктің кинетикалық энергиясы арта түседі де қозғаушы күшінің, жұмысы кедергі күшінің жұмысынан асып түсіп (А_қоз >А_кед ), біліктің, бұрыштық жылдамдығын кемітеді. Бұл жағдайда маховиктің кинетикалық энергиясы біліктің бұрыштық жылдамдығының тербелу амплитудасының шамасын азайтады.

Қозғалтқыш (двигатель) жасау өндірісінде маховик кеңінен пайдаланылады. Мұнда маховиктің жылдамдығын тез арада белгілі шамаға арттырып өзі сөніп қалады да, одан әрі жұмыс осы маховиктің кинетикалық энерғиясының есебінең жүзеге асады (гировозы).

Маховиктердің инерция моменті олардың негізгі көрсеткіші болып саналады және ол төмендегіше анықталады. Берілген механизмнің немесе машинаның инерция моментін жетекші білікке келтіріп, кедергі күш моменттерімен салыстыру қажет.

Жетекші біліктің бұрыштық жылдамдығы өзгерсе, онда келтірілген біліктегі кинетикалық энергияның өзгеру шамасын бұлайша анықтауға болады:

мнда —- бұрыштық жылдамдық w_min -нен w_max -гe дейін өзгерген кездегі келтірілген қозғалыс күш моментінің атқаратын артық жұмысының ең жоғарғы шамасы. Енді осы (7.3) өрнегін төменгіше түрлендіріп жазуға болады

Немесе

Жоғарыда көрсетілгендей, мұндағы - жылдамдықтың өзгеру коэффициенті; - бұрыштық жылдамдықтың орташа шамасы. (7.4) өрнегінен

Келтірілген инерция моментінің шамасы маховиктің инерция моментінен әлдеқайда кем, сондықтан да оны есепке алмаса да болады. Бұл жағдайда

мұндағы — жылдамдықтың өзгеру коэффициенті. Маховиктін өлшемдері мен массасы бұлайша анықталады

мұндағы і₀ — инерция радиусы; D — маховиктің ауырлық центрінің орналасу диаметрі; m — маховиктің массасы; mD² — маховик моменті.

Шеңберлік жылдамдықтың мүмкіндік шамасы мен маховиктің беріктік шарты бойынша оның диаметрі былай анықталады:

,

мұндағы v — шеңберлік жылдамдық, болаттан жасалған маховиктер үшін оның шамасы 70...120 м/с-тен, шойыннан жасалса 30...45 м/с-тен аспауы керек. Сондай-ақ, анықталған D>-ның шамасы жетекші біліктің кривошипінің 10 радиусынан аспағаны жөн.

Маховик массасы m = 4I_M /D² өрнегі арқылы анықталады.

7.3.Жылдамдық реттегіштер.

Машина мен механизмдердің жылдамдықтары әр түрлі өзгеретін жағдайда арнаулы сыртқа тепкіш немесе тежеуші реттегіштер пайдаланылады. Техникада көбірек қолданылатын сыртқа тепкіш реттегіштердің жұмыс істеу принципі білікке (1) орналасқан жүктердің (2) айналу кезінде пайда болатын сыртка тепкіш күштерді пайдалануға негізделген (7.3-сурет). Осы күштің әсерінен серіппе жазылып немесе жиырылып 3 және 4-рычагтарын жылжытуға мәжбүр етеді. Ал ол рычагтар қозғалтқыштарға берілетін жанармай клапанымен (7) байланысқан. Егер қозғалтқыш білігінің бұрыштық жылдамдығы жоғарылайтын болса, онда 4-рычагтың бір ұшы жоғары жылжып, екінші клапанмен жалғас үшы қозғалтқыштарға берілетін жанармай көлемін кемітіп, оның жылдамдығын төмендетеді. Ал егер қозғалтқыш білігінің бұрыштық жылдамдығы белгілі шамадан кеміп кетсе, онда сыртқа тепкіш күштің де шамасы кемиді де серіппе жиырылып, рычагтар арқылы жанармай клапаны ашылады да қозғалтқыш жылдамдығы жоғарылайды.

8.1.Теңестіру туралы жалпы мәліметтер.

Машина бөлшектері бірімен-бірі қосылып торап құрады және олардың құрамы машина курделілігіне байланысты әр түрлі болады. Машина тораптарынын, қарапайым түріне айналып тұратын білік жатады. Әлбетте, осы білікке машина құрылысына байланысты әр түрлі бөлшектер: тісті дөңгелек, шкив, маховик ж. т. б. орналасады.

Осы машина бөлшектерін білікке отырғызғанда олардың ауырлық центрі біліктің айналу осінің бойында жатпайды, сондықтан айналу кезінде центрден тепкіш инерциялық күш пайда болады.

мұндағы т — білікке орналасқан машина бөлшектерінің массасы; a — масса центрінің үдеуі; r — масса центрінің айналу осінен қашықтығы; w — біліктің бұрыштық жылдамдығы.

Центрден тепкіш инерция күшінің шамасы бұрыштық жылдамдықтың квадратына қатысты өсуіне байланысты (8.1 формула) массасы аз бөлшектерден де жоғары шамалы күш пайда болады. Мысалы, 300 кВт қуат беретін турбиналардың бір қалқаны 3000 мин ^-1 айналым жасағанда шамасы 800 кН центрден тепкіш инерция күшін береді. Бұл күштерді біліктермен подшипниктерді есептеуде ескермесе болмайды, себебі олар біліктердің айналуына байланысты өздерінің бағытын өзгертіп отырады да тербеліс күш моментін береді. Біліктер мен подшипниктердің конструкциясы мен көлемі ұлғаяды және де білікке орналасқан машина бөлшектерінің, жұмыс істеу қабілеті азаяды, олар тез тоза бастайды.

Айналу бөлшектерінің массасы мен оның айналу осінен ауырлық, центріне дейінгі қашықтығына көбейтіндісінен шығатын векторлық шама дисбаланс деп аталады (D = mr).

Егер центрден тепкіш инерциялық күштің әсерінен пайда болатын тербелістің жиілігі конструкцияның меншікті тербеліс жиілігімен сәйкес келетін болса, онда резонанс құбылысы пайда болады да машина бөлшектері лезде істен шығады. Осындай жағдай болмау үшін машина бөлшектерін және жалпы механизм конструкциясын мұқият есептеп, олардын, массаларының орналасуына көңіл бөлу қажет.

Іс жүзінде осы дисбалансты жоюға әрекет жасау қажет. Ол үшін машина бөлшектері арнаулы теңгеруден өткізіледі. Теңгеру статикалық және динамикалық болып екі түрге бөлінеді.

Егер бір бөлшектері теңгерілмеген, массасы m айналып тұрған роторды алатын болсақ, онда мұндағы центрден тепкіш инерция күшінің шамасы Ғ_и =mrw² - қа тең болады, енді осы күшке қарсы бағытталған жасанды күш түсіруіміз қажет. Ол үшін центрдегі тепкііп инерция күшінің бағытын анықтап алып, оған қарсы бағытта айналу осінің ауырлық центрі түсетін нүкте арқылы жүргізілген түзудің жалғасының бойына белгілі дене орналастыру қажет. Ол дененің массасы бұлайша анықталады. Теңгеру күшінін, (Ғ_т ) шамасы центрден тепкіш инерция күшінің, шамасына тең, ал бағыты кері бағытталған болуы қажет Ғ_т= — Ғ_и. Теңгеру күшінің шамасы теңестіргіш масса (m) мен осы массаның айналу осіне қашықтығына (г_т) қатысты анықталады F_T = m_r r_Tw². Осыған орай mrw² = m_Tr_Tw², бұдан теңестіргіш массаның шамасы

Іс жүзінде статикалық теңгеру арнаулы жабдықтар арқылы жүзеге асырылады. Мысалы, білікке орналасқан шкивті статикалық теңгеру үшін, оны горизонталь жазықтықта орналасқан пышақтың жүзіндей үшкір призмалы қондырғыға қойып еркін домалатады. Білік тоқтаған кезде шкивтің ауырлық центрі айналу осі арқылы жүргізілген вертикаль I—1-дің бойында төмен орналасады. Теңестіргіш массаны осы түзудің бойына орналастыру қажет. Осындай жұмысты бірнеше рет қайталап статикалық теңгеру шартын орындауға болады:

Бұл статикалық теңгерудің қарапайым, тез орындалатын түрі болып саналады.Машина бөлшектері бірімен-бірі қосылып торап құрады және олардың құрамы машина курделілігіне байланысты әр түрлі болады. Машина тораптарынын, қарапайым түріне айналып тұратын білік жатады. Әлбетте, осы білікке машина құрылысына байланысты әр түрлі бөлшектер: тісті дөңгелек, шкив, маховик ж. т. б. орналасады.

Осы машина бөлшектерін білікке отырғызғанда олардың ауырлық центрі біліктің айналу осінің бойында жатпайды, сондықтан айналу кезінде центрден тепкіш инерциялық күш пайда болады.

F_u=ma = mrw², (8.1)

мұндағы т — білікке орналасқан машина бөлшектерінің массасы; a — масса центрінің үдеуі; r — масса центрінің айналу осінен қашықтығы; w — біліктің бұрыштық жылдамдығы.

Центрден тепкіш инерция күшінің шамасы бұрыштық жылдамдықтың квадратына қатысты өсуіне байланысты (8.1 формула) массасы аз бөлшектерден де жоғары шамалы күш пайда болады. Мысалы, 300 кВт қуат беретін турбиналардың бір қалқаны 3000 мин ^-1 айналым жасағанда шамасы 800 кН центрден тепкіш инерция күшін береді. Бұл күштерді біліктермен подшипниктерді есептеуде ескермесе болмайды, себебі олар біліктердің айналуына байланысты өздерінің бағытын өзгертіп отырады да тербеліс күш моментін береді. Біліктер мен подшипниктердің конструкциясы мен көлемі ұлғаяды және де білікке орналасқан машина бөлшектерінің, жұмыс істеу қабілеті азаяды, олар тез тоза бастайды.

Айналу бөлшектерінің массасы мен оның айналу осінен ауырлық, центріне дейінгі қашықтығына көбейтіндісінен шығатын векторлық шама дисбаланс деп аталады (D = mr).

Тісті берілістер деп қозғалысты, қозғалыс моментін біліктер арасында беру үшін және қозғалыстың бір түрін екінші түрге өзгертетін тісті ілінісуді айтады.

Тісті берілістер машиналарда өте көп кездеседі. Мысалы, жеңіл автомашиналарда тісті дөңгелектердің саны 30…35 болса, жону станоктарында 70…80-ге дейін жетеді. Тек қана автотрактор шаруашылықтарында жылына 30 млн тісті дөңгелектер дайындалуы керек.

Барлық тісті берілістерді бірнеше түрге бөлуге болады.

Біріншіден, тісті дөңгелектер біліктерінің геометриялық осьтерінің орналасуына байланысты:

1. 
   осьтері өзара параллель орналасқан берілістер, оған цилиндрлік тісті беріліс жатады;
   
2. 
   осьтері өзара қиылысқан берілістер, оған конусты тісті бірілістер жатады;
   
3. 
   осьтері өзара айқасқан берілістер, оған червякты тісті бірілстер жатады;
   
4. 
   осьтері бір түзудің бойында орналасқан берілістер, оған планетарлық берілістер жатады.
   

1. 
   сырттай ілінісетін тісіт берілістер;
   
2. 
   іштей ілінісетін тісті берілістер.
   

1. 
   эвольвент профильді тісті берілістер;
   
2. 
   циклоид профильді тісті берілістер;
   
3. 
   профилі шеңбер доғасымен шектелген тісті берілістер, оған Новиков ілінісі;
   
4. 
   толқынды ілініс.
   

А) тік тістілер;

Б) қиғаш тістілер;

В) шеврон тістілер;

Г) дөңгелек тістілер;

Д) қисық тістілер болып бөлінеді.

1. Эвольвента пішінді тісті берілістерден қысқаша мәлімет.

2. Тісті берілістердің геометриялық өлшемдерін есептеу және оларға тән кинематикалық байланыстар машина механизмдерінің теориясы пәнінде қарастырылады. Осыған байланысты біз бұл жерде тек негізгі ұғымдарды айтып кетпекшіміз.

Эвольвента пішінді тістерді қарапайым түзу құралдармен кесіп дайындауға болады. Осы кесу кезінде түзу сызықты пішінді кескіш құралдың (рейка) орта сызығына сәйкес келетін шеңберді немесе кескіш құрал кесу кезінде жылжитын шеңберді бөлгіш шеңбер деп, ал олардың диаметрі d₁ және d₂-ні бөлгіш шеңбер диаметрі дейміз, түзетілмеген тісті берілістер үшін d₁=d_ω1 және d₂ d₂=d_ω2.

мұндағы p - ілінісу қадамы; d_а – тістің шығып тұратын бөлігін қамтитын шеңбердің диаметрі; d_f - тістің шұңқырын (ойпат) қамтитың шеңбердің диаметрі; m - ілінісу модулі негізгі параметр деп саланады. Ол ілінісу қадамына (p) тура пропорционал болады

Ілінісу қадамы деп, қатар тұрған екі тістің бөлгіш шеңберімен өлшенген аттас нүктелер ара қашықтығын айтады.

Ілінісудегі дөңгелектердің қадамы бір-біріне тең болуы керек. Қадам шеңбердің ұзындығымен π арқылы байланысады, соңдықтан шеңбер диаметрін есептеу өте қолайсыз. Осыған орай ілінісулердің негізгі параметрлері деп модулін санайды.

, ;

, , . (20.2)

Модульдің шамасы СТСЭВ 310-76 стандарты бойынша алынады.

Тісті кесудің екі әдісі бар: а) көшіріп алу әдісі және б) айналу (оралу) әдісі.

Көшіріп алу әдісі ойпат профильді құралдарымен: дискілі саусақ тәрізді фрезамен орындалады. Бұл әдіс тіс кесетін станоктары жоқ жөндеу шеберханаларында қолданылады.

Негізгісі – айналу әдісі. Бұл әдіс тісті берілістердің дәлдікпен және жоғары өнімділікпен кесілуін қамтамасыз етеді. Тіс кескіш реканың бастапқы профилі 20.3- суретте көрсетілген. Мұндағы h=m(2f₀+c-ψ) – тістің биіктігі; h_а=m(f₀+х-ψ) – тістің бас жағының биіктігі; h_f=m(f₀-х+с) – тістің аяқ жағының биіктігі.

,

f₀ - 1-тістің биіктік коэффициенті.

Түзетілмеген дөңгелектер үшін:

, ,

с=0,25m - тісті дөңгелектердің радиалдық саңылау

Бастапқы берілгені ретінде z-доңғалақтағы тістер саны, х-түзету коэффициенті , m-модуль -ілініс бұрышы (градуспен) көрсетіледі.

Яғни бірінші доңғалақ үшін z,x,m, , ал екінші доңғалақ үшін z₂,x₂,m, .

Сызу реті.

1. 
   Іліністің сызбадағы салу масштабын тістің биіктігі n=50 мм кем болмауы керек сол масштабқа бүкіл геометриялық өлшемдерді келтіреміз.
   
2. 
   Доңғалақтардың айналу остерін О₁және О₂ әріптерімен белгілеп, осьаралық қашықтықты жүргіземіз. Кейде олар сызбаның сыртына шығып та кетеді тек тістердің ілініскен жері сызбаға көрсетіледі.
   
3. 
   r және r радиустарымен бастапқы шеңберлерді сызамыз. Олар осьаралық арақашықтықтың Р нүктесінде жанасады. Р нүктесі – ілінісу полюсі деп аталады.
   
4. 
   rв₁ және rв₂ радиустарымен негізгі rа₁ және rа₂ радиустарымен ұшы, rжәне rрадиустарымен ойыс шеңберлерін жүргіземіз.
   
5. 
   Ілінісу нүктесі арқылы екі бастапқы шеңберлерге ортақ жанама болатын сызығын сызамыз.
   
6. 
   Д нүктесін бастыра негізгі шеңберлерге жанастырып N₁ N₂ ілінісу сызығын жүргіземіз.
   
7. 
   Эвольвента басталатын нүктені анықтау үшін келесі әдісті қолданамыз. DN және PN түзуін бірдей 4 бөлікке бөлеміз (N₁B=BC=CD=DP). В нүктесінен радиусы болатын доғаны негізгі шеңдермен қиылысқанша жүргіземіз. Осы анықталған негізгі шеңбердегі Р' нүктесінен бастап эвольвента сызамыз.
   
8. 
   Эвольвентаның басталатын Р' нүктесінен ойыс шеңберлеріне дейінгі аралық болатын доғамен сызылады.
   
9. 
   Бірінші тістің симметрия өсінен сол және оң жақтарына r бұрышының адымына сәйкес бұрыштарды жүргізіп көршілес екі тістің симметрия өстерін сызамыз. Соған сәйкес тістердің көрінісін саламыз.
   
10. 
    Екі доңғалақтың ұш шеңберлерімен қиылысатын нүктелері арқылы N₁,N₂ ілінісу сызығының бойынан оның жұмыс бөлігі АВ кесіндісін аламыз.
    
11. 
    Тістің жұмыс бөлігін былай анықтаймыз: А нүктесі бірінші доңғалақтық ұш шеңбері мен ілінісу сызығының қиылысқан нүктесі болсын. Осы нүктені екінші доңғалақтың айналу О₂ өсімен қосып, доға жүргізсек, тістің эвольвента сызығымен қиылысатын нүктесін аламыз. Осы нүктеден ұш шеңберіне дейінгі аралық тістің жұмыс бөлігі болады.
    
12. 
    Керісінше В нүктесін басып О₁ В радиусымен доға жүргізсек, бірінші доңғалақтың тісінің жұмыс бөлігі табылады.
    

Ось аралық қашықтығын анықтаймыз:

Бөлгіш диаметрлер:

Осьаралық кашықтығын анықтаймыз:

Қабылданған коэффициенті:

Бастапқы шеңберлердің радиустары:

Тексеру:

Тіс ұшының радиустары:

Ойыс шеңберлерінің радиустары:

Тістің биіктігі:

Бөлгіш шеңбер бойынша тістің қалыңдығы:

Негізгі шеңберлердің радиустары:

Ұш шеңберіндегі тістің қалыңдығы:

Ұш шеңберлері бойынша тіс қалыңдығының коэффициенті:

Қамту коэффициенті:

Жұдырықша механизмдер машина және аспап жасау өнеркәсібінде кеңінен қолданылады. Жұдырықша механизмдер машина мен аспаптың жұмыс атқаратын тетіктерінің белгілі бір заңмен қозғалуын немесе белгілі шамаға жылжып берілген уақытта тоқтап қайта қозғалуын қамтамасыз етеді. Олар іштен жанатын қозғалтқыштарда, машина автоматтарда, есептеуіш машиналарында уақыт релесінде және т.б қолданылады. Жұдырықша механизмі негізінен 3 звенодан құралады. 1 жетекші жұдырықша, 2- жұмыс атқаратын итергіш, 3- тірек.

Егер 2 звено ілгермешені қозғалатын болса, күйенте деп атайды. Жазықтық жұдырықша механизмнің еркіндік дәрежесі белгіл өрнектен табылады.

яғни механизмнің жалпы еркіндік дәрежесі бірге тең: Бұл механизмдердің жұдырықша звеносы ілгерлемелі немесе айналмашы қозғалыста болады. Жұдырықша осі итергіш осімен сәйкес бір түзу бойында жатпаса центрден тыс, ал егер екеуі бір түзу бойында жатса центрлік деп атайды.Кейбір аспаптар мен есептеуіш машиналарында 4 звенолы екі еркіндік дәрежелі жұдырықша механизмдері пайдаланылады, ол конойдтар деп аталады. Конойдтар (ке43ст3к жұдырықшалар) бет пішініне қарай итергіш ілгерлемелі, және айналу қозғалысын бірдей жасауға мүмкіндік алады. Механизмнің жұмысшы звеносының қозғалысы жұдырықшаның бет пішініне, бұлацша айтқанда ең үлкен (R max) және ең кіші (R min) радиусі мен жұмыс бұрыштарына байланысты болады.

Жұдырықшаның жұмыс бетін салу:

Кіші радиус бойынша шеңбер сызамыз.Содан кейін көлбеу бір сызық түсіріп центрмен қосамыз. Сызықтың шеңбермен қиылысқанжерін А₀ деп белгілеп шеңбердің сыртына қарай А_1, А₂, А₃......нүктелерін өзгертпей саламызда көтерілу бұрышын көрсетеміз, осы бұрышты қақ 10-ға бөлемізде, оларды О нүктесімен қосамыз. Енді А₀ А₁ нүктесін өлшеп, А₁ нүктесінен жоғары қарай саламыз. Ол нүктені бөлгеннен кейін ОО₁ түзуі пайда болады. Сөйтіп әр он нүктені осы жағдай мен тұрғызамыз. Тұрғызылған нүктелерді ақырындап бір бірімен қоса бастаймыз. Осы табылған нүктелерден және қисық сызықтан роликтің радиусын саламыз. Әрнүктеге роликті салып болғаннан кейін жұдырықшаның жұмыс беті шығады.Осылай енді жұдырықшаның түсу бұрышын анықтаймыз.

Жұдырықшаның толық жұмыс беті табылғаннан кейін роликтің басталған жерін және аяқталған жерін қосып, радиус арқылы қоссақ жұдырықшаның толық өз суреті шығады. Ескере кететін түсу бұрышы кезінде нүктелерді кемімелі бағытта аламыз.
Машиналар және механизмдер пәні бойынша сұрақтар.

1.Жазық итергішті жұдырықшалы механизмдердің динамикалық синтезі

2.Жұдырықшалы механизмдерді синтездау ерекшеліктері.

3.Жұдырқшалы механизмдердің түрлері және ерекшеліктері.

4.Итергіштің қозғалыс заңы және оны таңдау.
Тәжірбелік және зертханалық сабақтар.

Тәжірбелік және зертханалық сабақтар – студенттердің дербестігін және дағдылар мен іскерлікке ие болуын дамытуға бағытталған, оқу сабақтарының бір формасы.

Тәжірбелік және зертханалық сабақтар, пәннің қиын сұрақтарын терең оқып үйренуге жағдай жасауы және студенттердің өздік жұмыстарына қортынды жасаудың негізгі формасы ретінде қызмет етуі керек. Осы сабақтарда студентер мәлелелерді сауатты баядауға оқып үйренеді және кәсіптік жете білуін дамытуға жағдай жасайтын жағдайларды қарастырады, өз ойларын мен пікірлерін еркін айтады. Осының бәрі қазіргі маманға қажетті, дағдылар мен іскерлікке ие болуына көмектеседі.
9. Тәжірбелік сабақтар.

№1. Жазық механизмдердің классын анықтау. Механизмдердің

Жазық механизмдердің классын анықтау есебі келесідей тәртіп бойынша жүзеге асырлады:

а) Механизм сұлбасы сызылады және Чебышев формуласы бойынша механи змның қозғалыс дәрежесі анықталад

в) І класстан және тіректен тұратын жетекші звено таңдалып алынады.

г) Механизм звеноларын Асур топтарына жіктейміз.

д) Механизмның құрлымдық формуласы анықталып және оның классы анықталады.

6. 
   
   жүктеу/скачать 3.56 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: