Ќазаќстан Республикасыныѕ Білім жјне Єылым министрлігі
Кесте 2 ТҰЛҒАНЫҢ КОГНИТИВТІК ҚАБІЛЕТ СИПАТЫ
жүктеу/скачать 262 Kb.
|
| Кесте 2
ТҰЛҒАНЫҢ КОГНИТИВТІК ҚАБІЛЕТ СИПАТЫ Көндікпейтін (упредителны)жіктелуіндегі конструкт –бұл, бір жіктеуге енсе, ойлауы қайта қарауды немесе басқа талдама жасауды өзі үшін және өзге үшін де жоққа шығарады, өйткені ол құбылысты жаңа тұрғыдан көріп бағалауға мүмкіндік бермеуші ролінде болады. Констелляторлы конструкт – бұл, құбылыс бір конструктінің белгілі бір категориясына жататын болса, оның басқа сипаттары жазылып қалады. Мысалы. «Егер адам сатушы болса, онда оның ұлты жоқ, әділетсіз, алдамшы» деген сияқты пікірлердің сол кәсіптегілерге жазылып, тек соларға тән болып қалуы. Егер адам сол категориялар тобына жататын болса, онда оны осында сипаттында қабылдайды. Болжамалаушы конструк – бұл, жаңа тәжірбиеге ашық, алтернативті көзқарасты қабылдаушы, иілгіш, өзгермелі. Көндікпейтін, констеляторлы, болжамаушы ойлаушы-конструкт құбылысы, затты, адамды түсіндіру үшін қажет. Тұлғалық конструкт дегеніміз : -жан – жақты конструкт- бұл өзіне кең спектрлі құбылысты ендіруші; -жеке конструкт – құбылыс пен мүмкіндіктердің қысаң диапозонын қамтиды; -негізг конструкт – адамның негізгі іс - әрекетін реттеуші; -перифериялық констркт – негізгі құрылымды болар болмас өзгеріссіз, өзгертетін. Біздің әрқайсымыз шындықты әлем картинасын жасауда қарама – қайшылықты емес қажеттілікте өз моделі немесе конструкт тәсілі арқылы қабылдаймыз. Егер конструкт болған оқиғаны дәл болжаса, адам онда оны сақтап қалады. Ал егер керісінше егер болжам анықталып бекітілмесе, ол жасалынған конструкт қайта қарастыруды немесе мүлдем алып тастау қажет етеді. Конструкт валидтілігі – болжам тиімділігі сияқты көзқараспен, оның деңгейінің өзгермелігімен тексеріледі. Әрбір адам керемет конструкт жүйені меңгереді, ол оны өзінің өмірлік тәжірбиесінде талдама жасаудада пайдаланады. Адамдардың бір – бірінен айырмашылығы сол оқиғаны талдама жасауына байланысты. Екі адам егіз болғанмен немесе көзқарасы бірдей адам болғанның өзінде оқиғаны әр түрлі талдама жасайды. Әрбір адам шындықты өзінің керемет тұлғалық конструкт тұрғысынан түсінеді. Адамдар арасындағы айырмашылықтың болуы, ол оқиғаны әр түрлі көзқараста талдама жасауында. Адам шындықты түсіндірде оған әсер ететін оқиғаны сезіп қоюға үйренуімен түсіндіреді, яғни адам сол мезгілдегіні болшақты болжай білу есебінде өзінің керемет тұлғалық конструкт жүйесі арқасында қарастырады. Сонымен адам мінезі болашақ оқиғаны болжауымен белгіленеді. Келли есептеуі бойынша, әрбір адамның конструктілі жүйесі бірегей және адамдар көзқарасына байланысты айырмашылықты болады. Өйткені әрбір адамның өзінің конструкт жүйеісінің көлемінде әрекеттеледі. Адам өзінің тұлғалық конструктісін иерархиялықта ұйымдастырады, өйткені бірге тірекспейтін және лайықсыздық минимумға дейін алып барады. Адам бір-бірінен өзінің әлімі туралы түсінігінде пайдаланатын конструкт санымен типі мен ғана айырмайды, сонымен бірге өзінің конструктісін қалай ұйымдастыратынында ерекшеленеді. Конструкт пирамидті құрылымда ұйымдасқан, олардың кейбіреулері - бағындырушы ал, кейбірі бағынушы позицияда жүйесінің бөлігінде болады. Адам түрлі иерархиялық тұлғалық конструкт жасайды, бір адам жүйесіндегі бағынушы және бағындырушы конструкт болады. Келидің пікірінше, егер адам өзінің конструктісін ұйымдастыруды білетін болса, онда біз оның мінезін дұрыс міней аламыз. Тұлғаны тану дегенім – адам ретінде өзінің жеке тәжірбиесін түсіндіру, яғни білу дегенді білдіреді. Тұлға дегенде өзінің негізгі конструктісін ұйымдастыру жүйесінде түсіндіріледі және оқиғаны алдын ала болжаушы және қайғыру әлімінде талдама жасауды пайдаланады. Адамдарда бірнеші конструкт бар. Соның көмегімен өзінің өміріндегі оқиғаларды талдама жасайды және оқиғаны болжау үшін әрбір күні қандай конструкт және қандай полюсті таңдауы керек. Егер адам алдына конструктіні таңдау тұрса, онда ол конструктілі құрылымды анықтайды және таңдауда барынша мүмкін болатын немесе оның әлемді түсінуін кеңейтетінді таңдайды. Конструктілі жүйе бағытты анықтауға, бағытты кеңейтуге қарай жасалады. Анықтауда – мүмкін болатын алтернатива таңдауды қамтиды және ол бұрынғы тәжірбиеге сүйенеді, конструкт таныс тәсілді пайдаланды. Кеңейтуде – оқиғаны түсінуі кеңейтуді, конструкт қолданбалы диапазонын кеңейту конструктілі бұрын белгілі оқиғалы болған үшін пайдалану сияқты алтернативалардың таңдауды қарастырады. Адам жаңа немесе белгілі емес ситуацияларды жүзеге асыруда мынандай әрекеттері болады: жүктеу/скачать 262 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|