Мұрын қосалқы қуыстарының зақымдануынан дамыған ретробульбарлы аймақ пен көз ұясы флегмонасының клиникалық көрінісі

Ауыр септикалық жағдайдың клиникалық көрінісі әсіресе тромбофлебит көз ұясынан тыс аймақтарға бет және мойынның қан тамырларына әсіресе v.juqularis және оның тармақтарына мидың қан тамырларына жайылғанында байқауға болады.

Кеуекті қойнаудың зақымдануымен жүретін дерт ауыр өтеді. Мидағы синустар – қуысты, көлденең, қиғаш синустардың зақымдануы негізінде байқалатын клиникалық белгілері: беттің бозғылт жер түсті болуы, қалтырау, дене қозуының жоғарғы деңгейде болуы ұйқысыздық, тырысу, тризм, нистагм және басқада өзгерістері.

Көз ұясының флегмонасындағы жергілікті белгілері қан айналымының бұзылыстарының, көз түбі тамырларының ұлғаюы және көз алмасының қысылуының көрінісімен ұқсас келеді. Соңғы клиникалық көріністеріне жататын белгілері: көз алмасының алға ығысуы, барлық қозғалысының шектелуі, көз алмасын басқанда көз ұясының тереңінде қатты ауырсынудың байқалуы. Бірақта көз ұясының сүйектік қырларында ауырсыну болмайды. Көру жүйкесінің атрофиясы, невриттер және бұлшық еттердің тұрақты салдануы дамиды.

Көз ұясы жұмсақ тіндерінің шырышты сұйықпен қанығуы жас өспірімдерде жиі дамиды. Керек десеңіз жаңа туған нәрестелерде де кездеседі. Көз ұясы шел қабаты мен қабақтың іріңсіз қабынуы ересектерде сирек кездеседі. Барлық авторлардың айтуы бойынша, көз ұясы жұмсақ тіндерінің іріңсіз қабынуын жас өспірімдердің этмоидит симптомы ретінде қарастырған, өйткені барлық қойнаулардың ішінде торлы лабиринт қана жас өспірімдерде дамиды. Балаларда көз ұясы май шел қабатының шырышты қанығуы торлы лабиринттің катаральді қабынуы кезінде де дамиды, ал ересектерде көз ұясы қабырғасының оститі немесе қойнауда іріңді ошақтар болғанда ғана дамиды.

Жиі жағдайда көз ұясының қабынуынан жұмсақ тіндердің ісінуі бала кезінде басынан өткізген этмоидитке әкелетін скорлатина, тұмау сияқты инфекциялардан дамиды.

Балалардағы кездесетін қабынулы этмоидиттер айқын болады, оны абсцесстен шатастыруға болады, бірақта операция кезінде ірің табылмайды.

Шетел авторлары көз ұясының ісініп іріңсіз қабынуының клиникасына байланысты бірнеше назологиялық түрлерін ажыратты. (Мысалы, Ролле көз ұясының жалған флегмонасы болады деген).

Көз ұясының жұмсақ тіндерінің іріңсіз қабынуын екі топқа бөледі:

1. Қабақтың ісінуі: Бұл топ әртүрлі. Ісіну әдетте жоғарғы қабақта сирек жағдайда екі қабақты да қамтиды. Ал төменгі қабақ өте сирек ісінеді. Қабақтың терісі қызарған ісінген, кейде ісіну мұрынның бүйір аймақтарына сонымен қатар plicosemilunaris және көз алмасының коньюктивасына таралады. Көз алмасының қозғалысы сақталған, көздің көру қызметінің сындыру ортасы өзгермеген. Көздің ішкі бұрышын сипағанда ауырсыну байқалады.

Қабақтың іріңсіз қабынуының мұндай түрі торлы лабиринттің алдыңғы клеткаларының зақымдануымен байланысты.

Риноскопиялық зерттегенде қосалқы қуыстардың іріңді зақымдануын, ортаңғы ұлудың ұлғаюын және ісінуін ортаңғы мұрын жайындағы іріңді анықтауға болады. Сонымен қатар, аталған клиникалық көріністер болмағанның өзінде қабақтың ісінуін торлы лабиринт жасушаларының зақымдануымен байланысты екенін рентгендік зерттеуден көреміз. Науқастардың жалпы жағдайы бұзылмаған, бірақ кейбір жағдайда дене қызуының субфебрильді болуы мүмкін.

2. Ретробульбарлы май шел қабатының ісінуі қабақ ісінуіне қарағанда сирек кездеседі. Көз ұясының жұмсақ тіндерінің жай қабыну түрі торлы лабиринттің артқы топ жасушаларының зақымдануымен байланысты.

Балалардағы алғашқы кездегі жалпы клиникалық симптомдар дене қызуының 39 С градусқа дейін көтерілуі, бас ауруы, құсу және жергілікті көріністері айқындалады.

Қабақ ісінеді және тік экзофтальм дамуы кейде диплопия байқалады және әкеткіш нерв зақымданады. Көз түбі өзгеріссіз қалып, көру қызметі бұзылмайды.

Ересектерде көз ұясының май шел қабаты қабынуы ісінуі дененің тұрақты қызуымен өтеді. Жергілікті көрінісі экзофтальмнің әр дәрежесіне ұқсас болып, көру өткірлігі төмендейді және көз бұлшық еттерінің салдануына әкеледі.

Сирек жағдайда мұрынның қосалқы қуыстарынан көз ұясына бағытталған іріңді процесс периостит және субпериостальды абсцесстің дамуымен шектеліп қана қоймайды, сонымен қатар, қабақтардың абсцессі, ретробульбарлы абсцесс немесе көз ұясының флегмонасын дамытады.

3. Қабақтың абсцессі. Тарзо-орбитальды шандыры көз ұясының қырымен тығыз жабысқан, маңдай қойнауындағы қабыну және онымен шақырылған остеомиелиттен дамыған сүйектің өлеттенуі және оститі көз ұясының қырында туындайды. Тарзо-орбитальды шандыр көз ұясы қырына тығыз жабысқандықтан іріңді процесс көз ұясының жұмсақ тіндеріне өте алмайды. Көз ұясының жоғары қабырғасындағы ақауы арқылы іріңді процесс тарзо-орбитальды шандырдың алдыңғы беткейімен шеміршектік дөңес жеріне өтіп, жоғарғы қабақтың жұмсақ тіндеріне ірің ошақталады, сирек жағдайда абсцесс жарылады, ірің өзінің жолын тауып, осының нәтижесінде қабақтың терісінде, жыланкөз қалыптасады.

Қабыну процесінің созылмалы өтуімен қабақтары тыртықтанады. Фистула түзілген жоғары қабақтың абсцессі іріңдеген мукоцин кезінде де кездеседі.

4. Ретробульбарлы абсцесс – көз арты май-шел қабатында шектелген іріңді ошақтар болып табылады. Риногенді абсцесстер субпериостальды абсцестің периост арқылы жарып өтіп, артқы ретробульбарлы кеңістікке жеткенде немесе зақымдалған қуыстардан көз ұясының жұмсақ тіндеріне өткенде қалыптасады.

Ретробульбарлы абсцесс инфекция гемотогенді жолмен таралғанда немесе қабақтың тромбофлебиті нәтижесінде туындалады. Инфекцияның осы жолмен таралуының негізгі белгісі көз арты кеңістігінде көптеген абсцесс ошақтарының кездесуінен болып табылады.

Ретробульбарлы абсцесстің клиникалық көрінісі оның жанаспалы немесе метастаз жолымен дамуына байланысты емес. Бірақта оның клиникасы айқын жалпы реакциялармен көрінеді. Гектикалық дене қызбасы, қалтырау қан құрамында лейкоцит және ЭТЖ –ның жоғарылауы, басқанда септикалық ауруларға тән көріністер болады. Жергілікті көріністері экзофтальмға ұқсас, көз алмасы қозғалысының шектелуі және көз ұясының бұлшық еттердің салдануы, көру өткірлігінің төмендеуі, ретробульбарлы неврит, емізікшелерге қан ұюы.

Этмоидоиоды сипаттағы көз ұясының флегмонасы кезінде бірінші орында көру өткірлігінің прогрессирленген төмендеуі кездеседі.

Негізгі қойнаудың эмпиемасы кезіндегі көз ұясы флегмонасының жалпы симптоматикасы негізгі қойнаумен көру жүйкесінің және кеуекті қойнаудың арақатынасына байланысты. Бір жағынан кеуекті қойнау мен көз көк тамырларының екінші жағынан мидың 3,4,5,6 жұп жүйкелерімен жүргізу керек.

Бірінші орында қуысты қойнаудың тромбозына тән көрініс көз алмасының алға ығысуымен жүретін екі жақты экзофтальм, көздің сарғаюы, қабақтың ісінуі, көрудің төмендеуі және көз бұлшық еттерінің салдануы байқалады. Соқырлықтың негізгі себебі, іріңді процесстің көру жүйкесіне бағытталып, өзек ішінде қысылуы болып табылады. Сирек жағдайда қуыстың қойнаудың тромбозынан менингит және мидың абсцессі дамуының науқасты өлімге әкеледі. Тамыр лимфалық жүйесінде стаз белгілерімен көрінетін басқа да өзгерістер байқалады.

Осындай жағдайда ауыр дәрежелі ретробульбарлы абсцесстің клиникасымен ұқсас болуынан ажырту қиын, ол айқын түрінде көз ұясының флегмонозды зақымдануындағы симптомдарымен ұқсас. Осы кезде абсцесстің ажырату диагнозын жүргізу іріңдікті ашу операциясын жүргізгенге дейін қиын.

5. Көз ұясының флегмонасы жайылмалы, шекарасы анық емес, жедел басталатын, инфильтрация және көз ұясынңың борпылдақ, май-шел қабатын ыдырататын іріңдіктен жүретін қабыну процесі. Флегмонаның абсцестен айырмашылығы абсцессте шектелген ірің ошақтары болады.

Көз ұясы флегмонасының клиникалық өту ағымының әр түрлілігі біріншіден организмнің жалпы реакциясын және мұрынның қосалқы қуыстарының зақымдану дәрежесіне байланысты жергілікті клиникалық көріністерімен сипатталады.

Жоғары жақтың қойнауының эмпиемасы сияқты көз ұясының флегмонасында көз алмасы және көру жүйкесі жағынан айқын күрделі өзгерістер көрініс береді. Экзофтальм көз ұясының флегмонасының асқынуында, қуысты қойнаудың тромбофлебиті кезінде аз уақыт ішінде іріңді процесс сау көзге бағытталып, екінші кезеңінде (бұған дейін сау көзінде де) соқырлық қалыптасады.

Қуысты қойнаудың тромбозындағыдан көлденең және қиғаш қойнаулардың тромбоздарында да осындай көріністер сипат береді. Көлденең қойнаудың тромбозында емізікше өсінді аймағындағы терінің ісінуі, ал қиғаш қойнаудың тромбозында – маңдай және самай аймағы терісінің ісінуі тән.

Негізінен жиі кездесетін көз ұясының периоститі кезінде жалпы және жергілікті клиникалық көріністердің бастысы дене қызуының болмауы абсцесті жоққа шығарады. Көз ұясының жоғарғы, ішкі төменгі қабырғаларының қалыңдауы периоститке тән белгі. Septum orbitaе артындағы орналасқан периост типін жергілікті және жалпы белгілеріне қарап, көз қасының абсцессінен ажырату қиын. Осындай жағдайда динамикалық бақылау немесе іріңдікті оперативті ашу диагнозды негіздейді.

Туберкулезді периостит көп жағдайда сүйек кемігінен басталады, сүйек үсті қабығының зақымдануы екіншілік процеске жатады. Туберкулезді периостит көз ұясының сүйек кемігіне бай, тығыз жерлерінде жоғары-сыртқы, төменгі-ішкі қырлары бойына таралады.

Туберкулезді периоститтің ажырату диагнозы жыланкөз, секвестр құрылуы және қабақтың тыртықтық қайырылуымен сипатталды.

Диагнозды негіздеу үшін бас сүйекті, кеуде қаңқасын рентгендік зерт-теу және науқастың жалпы жа ғдайына байланысты салыстырмалы мәлі-меттерді жинау керек. (дене қызуының мөлшері, қан құрамы, ЭЖТ және басқа).

Мерездік периостит көз ұясы және бас сүйегінде диффузды гиперпластикалық немесе гуммозды периостит түрінде жүреді. Туберкулезді периоститтен айырмашылығы мерездік периостит процесі периоста басталып, содан кейін сүйекке өтеді.

Аталған периоститтің клиникасы процестің жайылуына байланысты Septum orbitaе артында, көз ұясы қабырғасының тереңінде және сүйектік қырында орналасуында көрініс береді. Бірінші жағдайда шектелген домбығу және көз ұясының жоғарғы қабағында ауырсыну байқалады. Терең бөліміндегі периоститте қабақтың ісінуі, экзофтальм және көз алмасының ығысуы, түнгі мезгілдік спонтанды ауырсыну пайда болады, сирек жағдайда көру жүйкесінің невриті дамиды.

Мерездік периоститтің рентген суретінде көз ұясының сүйектерінде остеосклероз, диффузды немесе шектелген қараюлар көрінеді. Диагнозды клиникалық мәліметтерге де байланысты қояды (анамнезі, зертханалық зерттеу). Көз ұясының ауыр дәрежедегі периоститімен субпериостальды абсцессті ажырату керек.

2. Егерде субпериостальды абсцессі көз ұясының жоғары ішкі бұрышында орналасса, онда оны жас қапшығының абсцесімен шатастырып алуымыз мүмкін. Егерде процесс ішкі жабыспадан жоғары орналасса онда маңдай қойнауының риногенді дамыған немесе торлы лабиринттің эмпиемасынан дамыған субпериостальды абсцесіне тиімді, ал көз жас қапшығының абсцесі кезінде іріңдік ішкі жабыспадан төмен орналасады. Жыланкөз қалыптасқан жағдайда сүңгілеу арқылы және жыланкөз жолын контрасты затқа толғаннан кейінгі рентгенография жасап, фистуланы ажырата аламыз.

Қабақтың шектелген домбығуы және көздің ішкі бұрышының жоғарғы қабақтың флюктуациясы мұрын қуысының қосалқыларының ұра тәрізді созылуынан мукоцеле кезінде де кездеседі. Мукоцелеге тән клиникалық симптомдардың қабақ және коньюктива жағынан қабынудың белгілерінің болмауы, осы диагнозды жоққа шығарады.

Риногенді типті субпериостальды абсцесті дермоидтан ажырату мақсатында бірдей рентгендік зерттеулері жүргізілуі тиіс.

3. Көз ұясының абсцессі, орбитальды май шел қабатының абсцесі, ретробульбарлы абсцесс.

Егерде көз ұясының абсцессі коллатеральды айқын ісуімен жүрсе онда оны Квинке ісігінен ажырату керек. Бұл типке қабақ артында, көз алмасының алдында тығыз, қатты түйіндердің пайда болуы және шығару көзі анықталуы тән. Мұндай түйіндер қарапайым қабыну ошағының айналасында дамыған коллатеральды ісікте кездеспейді.

Абсцесс және флегмонаны ажырату қиын. Диагнозды негіздеу үшін көз алмасының орналасуына мән беру керек: абсцесс кезінде көз алмасы барлық бағытқа ығысады, ал флегмонада қозғалыссыз болады.

4. Көз ұясының флегмонасын көз шарасы май шел қабаты абсцесінен ажырату қиын. Бірден дамитын ағзадағы жалпы өзгерістер, дененің жоғарғы қызуы, қалтырау, бас ауыру және басқа да симптомдар флегмонаға тән. Көз алмасының ығысуы және оның қозғалысының шектелуі флегмонаның түрін көрсетеді. Көз ұясының флегмонасында көз алмасының алға ығысуы болса, ал абсцеске қарсы жаққа ығысуы тән.

Флегмонада көз алмасына әсер еткенде бірден ауырсынады, ал абсцесте болмайды. Диагностикасы анамнезіне және жалпы зерттеу қортындыларына қарап негізделеді.

1. Операция алды дайындық.

2. Іріңді ошақтардың хирургиялық санациясы іріңдікті ашу және қабыну инфильтраттарына өткізгіш қою.

3. Операциядан кейінгі терапия.

Операция алды дайындыққа интоксикация және гипоксия белгілерін басу, организмнің қорғаныш қасиетін белсендіру, мүшелер мен жүйелердің қызметін қалыптастыру жатады.

Интоксикация кезінде инфузионды терапия реалогиялық, дезинтоксикациялық гиподинамикалық әсер көрсететін ертінділерді енгізеді. Гемодез 300-500 мл көк тамырға, глюкоза - тұз ертінділерімен бірге жалпы көлемде 1 кг дене массасына 50 мл құяды.

Операция алдылық дайындыққа 2-2,5 сағат уақыт кетеді.

Хирургиялық емі: іріңдікті ашуға, некроэктомия май шел кеңістіктерін қабыну ошақтарын тексеру жараға өткізгіш қоюмен шектеледі.

Герман Ф.Ф көз ұясы ауруларын емдеу әрекетін жүргізе отырып былай деген «Біз өзінің артынан қалдығын қалдырып тізбектелген патологиялық процессті емдеп жатқанымызда, оның қайталанбалы болу мүмкіндігін ескеріп, абай болуымыз керек деп көрсеткен».

Қазіргі уақытта Германның айтқанының өте маңызды екенін сепсиске, менингитке, қуысты қойнаудың тромбофлебитіне әкелетін негізгі ошақ мұрынның қосалқы қуыстарының аурулары екенін, оны уақытылы емдеу қажет екенін есте ұстаймыз.

Осыған байланысты оперативті емде бірінші мұрынның қосалқы қуыстарын хирургиялық әдіспен ашып алып содан соң көз ұясын ашуға кірісу керек (Б) .

А. Мұрынның қосалқы қуыстарына жасалатын операциялар.

Б. Жоғарғы жақсүйек қойнауын ашу.

Жоғарғы жақсүйек қойнауын сыртынан ашатын әдістер:

1. Беттік әдістер: жоғарғы жақсүйек қойнауын оның беттік қабырғасының резекциясы көмегімен жүргізеді (Дезо, Пюстер).

2. Жоғарғы жақсүйек қуысын альвеолярлы өсінді арқылы ашу (Буш, И.Ф. Купер, Цим).

Мұрын беттік әдістер:

1. Жоғары жақсүйек қуысын алмұрт тәрізді типті қалдыруы бет және мұрын қабырғаларының резекциясы көмегімен ашу.

2. Жоғарғы жақты алмұрт тәрізді иіп алып тастап, бет және мұрын қабырғаларының резекциясы арқылы ашу.

3. Иванов А.Ф операциясы.

4. Рудаков В.О операциясы.

Жоғары жақсүйек қуысын бет арқылы ашуы және альвеолярлы өсінді арқылы ашу тарихта қалған ескі әдіс, қазіргі уақытта қолданылмайды, өйткені қуысты ашып, өткізгіш қою тұрақты емес және қойнауларды емдеу толық нәтиже бермейді.

Колдуэлль-Люк әдісі
Бұл әдісті негізін (1893) Колдуэлль ұсынған кейіннен Люк толықтырған. Бұл әдісте ит шұңқыры аймағында жоғарғы жақ қойнауының бет қабырғасының кеңейтілген резекциясын жасап, түзілген сүйектік ақау арқылы ішіндегі патологиялық заттарды шығарып, қойнаудың ішкі медиальді қабырғасы бойымен көлемі 2х2 см тесік жасау керек. Кейінгі емі қойнауды жуу, төменгі ұлу астында төменгі мұрын жолында түзілген (саға) тесік арқылы қойнауды тазалап емдейді.

Операция жергілікті анестезия арқылы жасалады, қызыл иектің өткелі қатпарында инфильтрация лық анестезиядағыдай 0,5% немесе 1% новокаин-адреналин ертіндісін шұңқырынан төмен көз жүйкесінің шығу тесігіне дейін енгізеді.

Операция техникасы
Науқасты операциялық үстелге басын сәл артқа шалқайтып жатқызады. Қанмен аспирация болуының алдын алу үшін ұрт пен жоғары және төменгі соңғы тістерінің арасына дәке тампон қояды.

Ортаңғы сызық бойымен жоғарғы жақтың қызыл иегінің шырышынан үшінші молярға дейін горизонтальды тілік жасайды. Ауыз бұрышын және жоғары ерінді, хирургтың көмекшісі жоғары және сыртқа тартады.Жұмсақ тіндерді сүйекүсті қабығын ит шұңқырына дейін және төменгі көз жүйкесінің шыға берісіне дейін ажырата сыдырып, тілік жасайды, шапқымен беттік қабырғасын ең жұқа жеріне дейін, яғни fossa canina-ға дейін теседі. Түзілген сүйек ақауы Гайек-Клаус қысқыштарын енгізуге қолайлы, альвеолярлы өсіндіден жоғары жағынан көз жүйкесінің төменгі тесігіне дейін, жүйкені алмай, қиғаш бағытта алмұрттәрізді өсіндіге тиіспей мұрынның сыртқы латеральді қабырғасына дейін кеңейтеді.

Қойнауға мұндай тілік жасау оның ішіндегі патологиялық заттарды шығаруға қолайлы. Полипті – дегенеративті шырышты өткір қасықпен, сүйекке дейін абайлап алып тастайды.

Мұрында қойнаудың медиальды қабырғасының резекциясынан кейін түзілген контрактуралар операциясының ең қиын бөлімі болып табылады, мұрында саға түзгенде ғана ол оперативті емнің жақсы нәтижесімен көрсетеді. Төменгі мұрын резекциясының жасалуы алдыңғы бөлімінде сүйекті шапқымен теседі, шапқы вертикальды қойылады содан соң түбінде, ең қиын жерінде шапқы горизонтальды бағытта қойылады. Тесік жасағанда шырышты қабатты зақымдап алмау керек.

Шапқыны жоғары бөлімінде, төменгі ұлудың бекінген жерінде пайдаланады, сонымен қатар артқы бөлімінде сүйекті Пиан және Кохер қысқыштарымен ұстап, шырышты салғаннан кейін сүйекті жұқа жерінен, жоғары артқы бөлімінде сындыруға болады. Сүйек ақауының өткір қырларын үлкен қасықпен түзейді және мұрынның шырышты қабатын алып тастайды. Операцияның осы бөлімі жеңілдеу, өйткені бұл кезде мұрынға зонд енгізіп, мұрынның шырышты қабатын көтереді, содан соң пинцетпен ұстап, жұқа скальпельмен сүйектің ақауының қырымен кеседі. Қойнаудың қабырғасының эпителизациясын жеделдету үшін пластика жасайды. Мұрынның шырышын алдынан, артынан және жоғары жағынан П әрпіне ұқсас тіледі. Осы тіліктен түзілген қиықты жоғарғы жақ сүйек қойнауының түбіне түсіріп, тампондайды, қызыл иектің тілігіне тігіс салады. Ұрттың реактивті ісінуі де беттің домбығуы ұзаққа созылмайды.

Қазіргі уақытта қиықты түзу, жоғары жақ сүйек қойнауының тампонадасы, қызыл иектің шырышты қабығын тілу оны тесу қажет емес, себебі осы іс-әрекеттер әр түрлі асқынуларға әкеледі.

А.Ф. Иванов әдісі.

Колдвель-Люк әдісінің кемістіктерін ескеріп, оны толық емес деп көрсетті. Өзінің әдісінде автор келесі тәсілдерге көңіл бөледі:

1. Шырышты қабатты 2-3 см ұзындықта өтпелі қатпар бойымен, одан төмен альвеолярлы қырға жақын тілік жасайды.

2. Ұрт аймағының ісінуінің абсцесстің дамуындағы алдын алу барысында, ұрттың шырышты қабатына жалғастырады.

3. Жоғарғы жақ сүйегі қойнауының беттік қабырғасын ашу терең аймақтан ит шұңқырынан бастап, бірінші моляр үстінен бет сүйегі өсіндісіне дейін жасалады. Мұндай әрекет жоғарғы жақ сүйек қойнауының жеткіліксіздігіндеосы бағыт дұрыс деп саналады.

4. Алдыңғы қабырғасын кеңітіліп ашады, альвеолярлы төмпешіктің алдыңғы бөлімін ашқанда мұқият болу керек.

5. Crista priformis –ті қалдырады, қойнаудың негізі бойымен төменгі мұрын жанының бүйір қабырғасын алып тастайды.

6. Полипозды өзгерген шырышты ғана салады, қызыл иекте жасалған тілікке тігіс салмайды, жоғарғы жақ сүйек қойнауын тампондамайды.

Қазіргі кезде хирургтардың көбі Иванов әдісімен операция жасайды. Колдуэлль-Люк әдісінің алғашқы түрін сирек қолданады.
Денкер тәсілі
Бұл тәсіл, автордың айтуынша Колдуэлль-Люк операциясына сәйкес, осы әдіспен араласқан жалғасы болып келеді.

Колдуэлль-Люк тәсіліндегі сияқты жергілікті анестезиясымен қатар, мұрын қуысы мен мұрын түбінің латеральды қабырғаларының сүйек қабы астылық анестезия міндетті түрде жасалады.

Денкер өзінің тәсілін былай суреттейді: қан кетуді алдын алу үшін бірнеше қатпарға бүктелген дәке салфеткасын соңғы тістердің арасына қояды. Операциялық аймақты тұйық үш ілмекпен алады да екінші ілмек жоғарғы ерінді жоғарғы тартады, ал үшіншісі ауыз бұрышын сыртқа тартады. Сүйекүсті тілігі жоғарғы жақ сүйегінің ерінге өтетін қатпарларына жүргізеді және Колдуэлль-Люк тәсілі сияқты түйінге дейін, ақыл тістен бастап ерін көбесіне дейін және 1 см ұзындықта келесі жағына созылады. Сыдырғышпен жұмсақ тіндерді ажыратып aperture piriformis-не дейін жоғарғы жақ қойнауының беттік қабырғаларына кең ашылады: сосын мұрын жолының төменгі қабырғасын латеральді шырышты қабатын сүйектен сыдырылып ашып тасталынады. Мұрынның шырышты қабатын зақымдамас үшін мұрын жолының төменгі қабырғасының латеральді шырышты қабатын сүйектен сыдырып алып тастайды. Мұрынның шырышты қабатын зақымдамас үшін мұрын жолының шырышымен латеральды қабырғасы сүйек арасына дәке қойылады. Мұрын шырышты қабатының сыдырылуы 4 см-ге дейін алмұрт тәрізді тесіктен артқа қарай жүргізіледі. Жұмсақ тіннен алдыңғы қабырғасы босағаннан кейін, ал жоғарғы жақ сүйегінің ішкі қабырғасының мұрыннан босағаннан кейін, иттік ойық жақтан тілік жасайды да түзілген ақауды алмұрт тәрізді ойықтан ортаңғы сызық бойынша кеңейтеді. Алдыңғы қабырғасын Люэр қысқышымен және шапқымен ашып және мұрын жолының төменгі аймағында жоғарғы жақсүйек қойнауының медиальды қабырғасын алып тастайды. Жасалған ақау тесіктің жиегін тегістеу емді жалғастыруға маңызды және Денкер бойынша дайындалған қиындыны орналастыруға, оның тұруына, жазылуына тиімді. Ол белгілі бір мөлшерде болу керек, мұрын қуысындағы негізі төртбұрышты болуы оны гаймор кеңістігіне дейін жіберу мүмкіндігін береді және дәке тығындысында бекітеді. Операция ауыз қуысына тігіс салумен аяқталады. Мұрындағы дәке тығынды операциядан кейін 2-ші күні алып тастайды, ал гаймор қуысынан 4-ші күні алып тасталынады. Тампон алу кезінде жоғарғы жақ қойнауынан тігіс типтерді де алып тастайды. Келесі емдеу шаралары мұрын арқылы жасалған сағадан қойнауларды жуу болып табылады. Автор бойынша сrista piriformis анық кезінде мұрын сүйегінің төмен түсуі тәжірибеде дәлелденбейді. Операциядан кейінгі асқынулар Колдуэлль-Люк тәсілі кезіндегідей: қойылғын дәке тығынға байланысты немесе жас ағу өзегінің зақымдануы, көзден тоқтаусыз жас ағуы. Тілік жасау кезінде жара жиектері зақымдалмай қалуынан екіншілік жыланкөз түзілуі мүмкін.

Ең ауыр асқыныс бұл қызыл иекті тілу кезінде тіліктің жоғары жасалуынан абсцесс немесе флегмонаның дамуы.

Жоғарыда көрсетілген жоғары жақ қуысының операциялы емінде қолданылған горизонтальды тіліктің орнына Рудаков В.О және Менцель вертикальды тілікті қолданады, ол көз ұясының төменгі тесігінен шығатын нервісінің тістік тармағын жарақаттап алмас үшін горизонтальды тілік ауыз қуысының кіреберісінде өтпелі қатпарларынан ит және бүйір күрек тістері арасынан жасалады.. Жұмсақ тіндерді сыдырып алмұрт тәрізді тесіктің жиегін ашқан соң мұрын жолының сыртқы қабырғасынан, мұрын қуысының шырышты қабатын сыдырып ашады.

Трепанациялық тесік жоғарғы жақ сүйек қуысында мұрын кеңістігінің сыртқы алдыңғы 1/3 бөлігіндегі аймақта түзіледі, жасалған тесік арқылы қойнау іші толық көрінеді. Патологиялық құрылымдардан тазартуға тиімді болады.

Әдіс таңдау. Жоғарғы жақсүйек кеңістігінің эмпиемасында өткізгіш қою Иванов А.Ф және Колдуэлль-Люк әдісімен жүргізіледі. Тек қатерлі ісіктерде қатерсіз ісікте остеомалар кезінде Денкер тәсілін қолдану кездеседі. Жоғарғы жақ қойнауының эмпиемасын дренаждау, көз шарасы ұлпасының қабыну асқыныстары, әсіресе көз ұясының сүйектік қабырғасы жоғынан өзгерістер болған жағдайда Н.Н. Богоявленский әдісі қолданылады.

Кунт әдісі бойынша лабиринтті ашу көз ұясы арқылы жасалады.

Богоявленский Н.Н операция кезінде 1% новокаин ертіндісін көз ұясына сүйек үстінен 3 см тереңдікте анестезия жасалады.

Операция автордың айтуы бойынша былай сипатталады: қас бойымен және мұрын қырына сүйекке жеткізіп тілік жасалады. Жіңішке сыдырғышпен сүйек үсті қабын жоғары және медиальді бағытта сыдырады.

Гаймор қойнауына көз ұясының төменгі қабырғасынан қажетті тереңдікте операция жүргізіледі. Тұйық ілмекпен қойнауды ашқан жерінен көз шарасы іші тіндерін, көз алмасымен бірге қойнауға жасалған тесіктен сыртқа тартады. Торлы лабиринтін Тис шапқысымен ашу кезінде қағаз пластинкасы арқылы торша лабиринтті ашады. Стамеспен немесе қасықпен алдыңғы және артқы торлы жасушасын ашады да, мұрын кеңістігіне өткізгіш түтіп енгізіп, жараны тігеді. Артқы тор жасушаны трансорбитагенді этмоидотомия жасағанда негізгі қойнауларды қосымша ашып тастау Тис мен В.И. Волчек стамес көмегімен жасалады. Маңдай қуысын көз ұясының жоғарғы қабырғасы арқылы ашады. Бұл жоғарғы жақ сүйек қойнауына қатынас жолын береді және мұрын арқылы оған өткізгіш қойылады.

Операция техникасы

Жұмсақ тінді сүйек үсті қабығынсыз 1-1,5 см-ге жоғарғы тартып, маңдай кеңістігінің алдыңғы қабырғасын ашады. Сүйекті көпірше ені 0,5 см көз ұясының сүйек қырымен оны қоректендіруші қабымен бірге сүйек үстілік параллельді екі тілік түзу арқылы пішінделеді. Төменгі тілік, тері тілігіне сәйкес келеді, көз ұясы жоғарғы қырынан бастап, жоғарғы жақтың маңдай бөлігінің ортасына доға тәрізді түседі.

Жоғарғы тілік мұрын сүйегінің ортасынан бастап, төменгі тілікке параллельді жүріп, одан 0,5 см жоғары тұрады. Сүйек үсті қабығы сыдырылып және шекараланған көпірдің жоғарғы қырынан маңдай қуысының алдыңғы қабырғасын алып тастаудан кейін көз ұясы қабырғасын резекциялайды. Ол жоғары жақ сүйегінің маңдай өсіндісін көз жасы сүйегінің жоғарғы полюсында және маңдай сүйегінің жартысын сүйек көпірінің ішкі төменгі бөлімінде ашық тастаумен жүргізіледі.

Осыдан кейін торлы лабиринтінің жасушасын оңай алынады және мұрынмен маңдай қуысын арасында кең қатынас түзіледі.

Көз ұясының жоғарғы қабырғасы аймағында сүйек үсті қабын сүйектен сыдырып алғанда аса ептілік таныту керек, себебі бұл жерге бұлшық етінің жабысқан жерін зақымдап алуға болады. Бұдан жарақат болмау үшін, сүйек қабын сыдыру көз ұясының ішкі ортаңғы бөлігінде оның үштен бір бөлімде жүргізілуі керек. Маңдай қуысының артқы қабырғасын зақымдап алмау үшін ерекше түрде абайлай отырып, шырышты қабатымен, патологиялық өзгерісін өткір қасықпен қырнайды. Мұрынның шырышты қабатында негізін төменгі жағынан келтіріп қиынды дайындайды оны мұрын қуысымен маңдай қойнауына қарай түзілген тесікке орналастырып дәке тығынмен немесе резеңке өткізгішпен бекітеді. Олар мұрын қуысынан резина түтіктің шеті мұрын қанатына тігіледі.

Жараға салынған тігіс жіптерді операциядан кейін 5-6 күн алады, ал резеңке түтік өткізгішті 9-10 күн алып тасталады.

Киллиан әдісі басқалармен салыстырғанда қуыс іштерін көруге жақсы жағдай тудырады және маңдай кеңістігін тазалауға ғана емес, торлы лабиринтін де тазалауға мүмкіндік береді. Осыған қарамастан бұл әдістің бірталай кемшіліктері бар. Оларға косметикалық ақаулардан басқа көз ұясы үсті аймағының жұмсақ тіндерінің зақымдалуы осы аймақтың ішке қарай төмендеуі сүйек көпірінің өлеттенуі көздің көруінің екі еселенудің бір заттың екеу болып көрінуі, көпірше астында тыртық пайда болуынан, мұрын маңдай арасы өзегінің тарылуы жатады.
Негізгі қойнауды ашу
Сына әрізді қойнаудың зақымдалуы жеке дерт ретінде сирек кездеседі. Оған операция жасағанда ми зақымдалған кеңістікті ашу операциясымен бірге жүргізеді (мысалы, торлы лабиринтінің маңдай қуысы). Осыған байланысты негізгі сына тәрізді қойнаудың оперативті емі әр түрлі. Тор лабиринтінің маңдай қуысы және негізгі кеңістіктің аралас зақымдануында Килиан және Богоявленский Н.Н. әдісі өте ыңғайлы. Ал көз ұясының асқынуларында Кунт әдісі қолданылады.

Қойнаудың негізін ашу операциясын жүргізу көрсеткішіне көз ұясының қабыну аурулары, флегманозды процесстер, көру жүйкесін және қойнаудың негізін зақымдайтын әртүрлі себептер жатады.

Торлы лабиринтінің негізгі сына тәрізді қойнауымен бірге зақымданғанында көрсетілген Богоявленский Н.Н операциясын жүргізген тиімді.

Б. Көз ұясын ашу операциясы

(Орбитотомия)
Арнайы әдебиеттерде «орбитотомия» терминін 1904 ж С.С.Головин енгізген. Бирх-Гиршфельд және басқа да офтальмологтардың көрсеткеніндей, орбитотомия операциясы тек жұмсақ тіндерді ғана ашу емес көз ұясының сүйекті қабырғасын ашатын қарапайым орбитотомия операция түрі. Қарапайым орбитотомия операциясын С.С. Головин жеке өздік операция түрінде қарастырған. Кренлейн операциясын жүргізгенде сүйектік – пластикалық орбитотомия қарапайым орбитотомияның бірінші кезеңі болып саналады.

Қарапайым орбитотомия

Егер жұмсақ тін тілігін сүйек қабына дейін жетсе қарапайым орбитотомия онда міндетті түрде көз ұясының жиегіне бекіген және көз ұясына кіру жолын жабатын көз пердесін ашады. Бұл көз ұясының май шел қабатына және ретробульбарлы кеңістікке апаратын жол болады және осы аймақта орналасқан ісіктерді алып тастауға да тиімді әдіс.

1904 ж С.С. Головин маргинальды ісікті ұсынған, ал 1907 ж Ролле шетелде осыған ұқсас ұсыныс енгізіп, оны «апоневрозастылық немесе фасция астылық орбитотомия» деп атаған. Фасция астылық дегені осы жерде шандырдың болуын, ал апоневроз астылық деуі орбита ішілік құрылымдарды көрсетеді. Ол сүйек үстілік қабынан бөлініп тұратын апоневроз болып саналады.

С.С. Головин апоневроздың болуын дәлелдей отырып ісіктердің көбінің пайда болуынының және осы кеңістікте орналасуының ұзақ уақытқа созылуын ескеріп Ролленің жоғарыда айтқандарына күмән келтіреді. Бұл күмәнданудың негізінде фасцияның жұқалығы ескерілген. Осындай жұқа фасция ісіктің апоневрозды кеңістігінен көз ұясына өтуге осы әлсіз жапырақ тосқауыл болама деген сұрақ тудырған. С.С. Головинның ойынша осы қорғаныс жапырақты бұзу қажет емес.

Әрбір терілік маргинальды тілік сүйекке дейін жеткенде, тарзо-орбитальды фасцияға тілік жасалмайды және сүйектен өзі сыдырылады, тұйық распатормен сүйек үстілік қарапайым орбитотомия жасалады.
Орбитотомия операциясы
Жоғарғы, төменгі, ішкі, сыртқы түрлеріне бөлінеді. Әр қайсысының көз ұясының қырының топографиясына байланысты өзіндік ерекшелігі бар.
Жоғарғы орбитотомия
Сүйек үсті қабығының орбитотомиясы кезінде тарзо-орбитальды фасцияға тілік жасалмауы керек. Тілік қастың төменгі жиегімен, ал периостальды тілік біршама жоғары көз шарасының сыртқы және жоғары қырының ортаңғы бөлігінен бастап көз үсті ойығына дейін жасайды. Көз ұясының жоғарғы ішкі қырының 1/3 бөлігінде тілікті ұзартқанда көз ұясының жоғарғы орбитальды жүйкесін қиып өтуінен ұзақ уақыт (3-5 ай), осы аймақ жансызданады және диплопия дамиды. Маңдай терісінің жансыздануынан операциядан кейінгі сыдырылған жұмсақ тіндер мен сүйек үсті қабы жергілікті орнына қайта жабыспай қалуы мүмкін. Бірақта бұл асқынулар дамиды деген күмәнды ұғым келесі дәлелдердің негізінде жоққа шығарылып операцияны жүргізуге кедергі бола алмайды.

1. Диплопия, маңдай қойнауына жасалатын көптеген операциялардың нәтижесінде дамитын негізгі асқыну болып есептелмейді.

2. Операциядан кейінгі диплопия көп уақытқа созылмайды (1-2 апта).

3. Диплопияның алдын алуда оперативті емдердің ерекшеліктерін ескеру көрсетілген.

Сыртқы орбитотомия
Сыртқы қабырғаға жетуде кең қатынас құру үшін және көз ұясының және оған шекаралас аймақта ашу үшін көз ұясының жоғарғы және төменгі қырына параллель орбитальды тесікті айналып жартылай шеңбер жасап тіледі. Көз ұясының жоғарғы және төменгі қабырғаларына тілік жасалғанда жас безін зақымдап алмастай етіп, оның орналасқан аймағында сүйек үсті қабығын сылу керек.

Сыртқы қабырғаға жетуге ұзын тілік керек болмаса, сыртқы жабыспасы арқылы горизонтальды тіліктен жұмсақ тіндерді жоғары және төмен бағытта сылу керек. Осындай тіліктен қабақты жүйкелейтін бет жүйкесінің тармақтары зақымданбайды.

Көз ұясының ішкі қыры бойымен жасалатын тілікте көз ұясының төменгі қабырғасының ішкі бөлімінің түбіне бекитін ішкі қиғаш бұлшықетте зақымдап алудан абай болу керек.

Ең тиімді тәсіл бұлшық етті сүйек үсті және сүйек пластинкасын ажырату болып табылады.

Төменгі орбитальды көз ұясының төменгі жүйкесі жарақаттануы мүмкін. Осы асқынудан алдын лау үшін жүйке өзегін абайлап алып және тұйық ілмекпен жүйкені басқа жаққа тарту керек.

Бұл операцияның негізгі көрсеткіші, көз ұясының сыртқы бөлімінде орналасқан ісіктері болып табылады.

Сүйекүсті қабығының сыдырылуы көз ұясы қырының ортаңғы бөлімінен басталып, маңдай бет сүйегі тігісінен жоғары, төменнен көз ұясының төменгі саңылауына және сфеноидальды – бет сүйегі тігісінен артқа бағытталады. Көз ұясынан, оның ішіндегі құрылымдарды сүйек үсті қабығынан бірге алдыға қарай ығыстырып негізін сыртқы қабырғасына қаратып, ол үшін көздің төменгі саңылауынан ортасына бағыттап сына тәрізді пішінде сүйекті резекциялайды. Оның негізі болып көз ұясының сыртқы қыры, ал ұшы ретінде көз ұясының ортасы болады. Сына түзу былай жүргізіледі: жалпақ, жұқа және үшкір шапқы мен бет сүйегі өсіндісін маңдай сүйегінің негізінен ажыратып, бет сүйегі өсіндісінен бастап және көз ұясы саңылауына дейін сүйекті тік сызықпен төмен қарай қиғаш бағытта кеседі. Содан соң бет сүйегінің маңдай өсіндісін және осы аймақтағы сүйекті көз саңылауына дейін кеседі. Сүйектік сынаны жұмсақ тіндерімен бірге сыртқа қарай (яғни тері – фасциальді – бұлшықеттік – сүйел қабылық – сүйектік қиынды) бұрады.

Оперативті емін жүргізу кезінде қажет болса сүйекүсті қабығын тұйық қайшымен тік бұлшық еттен төмен және жоғары бұзып, бұлшық етті ажыратады.

Сыртқы қиғаш бұлшық етті қию қажет болса оны ақ қабақтан ажыратып, операция соңында бұлшық етті орнына тігу үшін екі ұшынан кетгутты тігіс салады. Операцияның соңғы сатысы резицирленген сүйектік сынаның репозияциясы болып табылады.

Операцияның бірінші сатысында көз ұясының сыртқы қабырғаның қарапайым орбитотомиясы немесе ісіктер көз ұясының ұшында орналасса барлық аймақты толық қарап тексеру үшін немесе ісікті алып тастау үшін көз ұясының сыртқы қабырғасына уақытша резекция жасалады.

Операцияның бірінші сатысы көз ұясының сыртқы қырын қамтып, қабақтың сыртқы жабыспасын тіліп, тарзо-орбитальды фасцияны ашу болып табылады.

Операцияның екінші сатысы сүйекүсті қабығымен бірге көз ұясының сыртқы қабырғасының уақытша резекциясымен аяқталады. Автор бұл операцияның сатыларындағы әдістерін жекелеп көрсетпейді, - яғни оның Кренлейн тәсілінен айырмашылығы болмаған. Сыртқы қабырғаны резекциялағаннан кейін Ролле апоневроз жапырақшасын ажыратып, көз ұясына максимальды жету нүктесін жабу үшін сыртқы тік бұлшық еттен жоғары және оған параллель тілік жасайды. Операция соңында резецирленген сыртқы қабырғаны орнына келтіріп терідегі жараға тігіс салады. Кейбір жағдайларда резекцияланған сыртқы қабырғаны кетгутты тігіспен сүйек үсті қабығына бекітеді. Автор жоғары қабақты зақымдап алмас үшін тіндерді қозғалтқанда өте ұқыпты болу керектігін атап көрсетеді. Операция кезінде көздің жарақаттануының алдын алу үшін, көздің қатты қабығында қажалған жара дамымауы үшін (салынған таңғыштың қысымынан) С.С. Головин көз саңылауына операция алдында немесе соңғы уақытта (5-6 күнге) тігіс салады.
Әдіс таңдау
Кренлейн әдісінің жеткіліксіздігі сүйек үсті қабығын міндетті түрде сылатындығы. Сонымен қатар, клиницистер кейбір жағдайда сүйекті резекциялау қажет емес деп көрсеткен. Жәнеде, көз ұясының құрылымы мен сүйек үсті қабығын бірге сылғанда, операция алаңын тарылтады.

Кренлейн тәсілінде теріге қосымша тілік жасалуының соңында бет әдемілігін бұзатын тыртық қалады. Тағы бір кемшілігі сыртқы бұлшық еттің кесілуі.

С.С. Головин әдісінің артылықшылықтары:

1. Жоғары косметикалық нәтиже береді, тері және қас табиғи қатпарының астында тыртық көрінбейді.

2.Сүйектің резекциясы операцияның міндетті бөлігіне жатпайды.

3. Сыртқы қиғаш бұлшық ет орнында сақталады.

4. Ісікті көз ұясының маңдай бөлімінде ғана емес және сыртқы бөлімінде алып тастауға болады.

5. «Операцияның осылай жүргізілуі, оның қажеттілігіне қарай ыңғайлы және жақсы өтуі операция кезіндегі күтпеген жағдайларда бейімділік» осы әдіске тән қасиет. (С.С. Головин).

Қойнауға жасалатын операциядан кейін көз ұясының сыртқы және жоғарғы орбитотомиясы сүйек үстілік қырына сәйкес келіп, ретробульбарлы кеңістікке жететін жолды жеңілдетеді. Көз ұясының ішкі бетінен сүйек үсті қабығын ажырату пальпаторлы да жасалады, саусақтармен іріңді процессті инфильтраттың сипатын ажыратады (абсцесс, флегмона). Тарзо-орбитальды фасцияға 2-3 см сагитальді тілік жасалып, орбитальды әр түрлі бағытта тұйық әдіспен (саусақпен май шел қабатын) қозғалтады. Көз саңылауына гипертоникалық ертінді сіңірілген дәкелік тампон енгізеді немесе ертіндісі себілген антибиотик резеңке түтік өткізгіш қояды.
Операциядан кейінгі терапия
Оның құрамына кіреді:

1. Қабынуға қарсы терапия.

2. Сенсибилизацияға қарсы терапия.

3. Жалпы белсендіруші терапия.

4. Стимулдайтын және симптоматикалық терапия.

Қабынуға қарсы терапия антибиотиктермен және сульфаниламидтер қолданумен жүреді.

Антибиотиктерді микробтарға сезімталдығы бойынша және терапиялық мөлшері жеткілікті деңгейде тағайындалады.

Антибиотикті терапия кезінде асқынулардың болуы мүмкін:

1. аллергиялық реакциялар

2. улану реакциясы

3. дисбактериоз

Асқынулар сансибилизацияланған және аллергия ағзада дамиды және оның алдын алу маңызды.

Науқастың бірінші түскен күннен бастап кең спектрлі антибиотиктер мен бірег синергизмді әсерлі препараттар тағайындалады (пеницилинді, пенициллин + стрептомицин, пенициллин + оксациллин)

Пенициллин тобынан ампициллинді 0,25-0,5 гр қолдануға болады. Науқастың орташа ауырлық дәрежесінде әр 68 сағатта сайын,

Стрептомицин ересектерге 0,5-1 гр бұлшықетішілік, курсы 5-14 күн күнделікті 1-2 гр-нана салмағы 50 кг төмен болмағанда және 60 жастан асқандарға мөлшері 0,75 гр. 3-4 күн бөліп әрбір 6-8 сағат сайын курсы 7-10 күн.

Оксоциллин – 0,25 гр, 4-6 сағат сайын 2 таблеткадан 5 күн, тамаққа дейін 1-2 сағат бұрын ішеді.

Антибиотиктер қодданғаннан кейін сезімталдығына байланысты микробты қоздырғыштардың түріне қарай тағайындайды (цепорин, ампициллин, фузиддин, линколицин, эритромицин).

Іріңді инфекцияның қоздырғыштың резистенттілігін төмендету үшін «жоғарғы» және «өте жоғарғы» антибиотиктер қолданылады (күніне 60-100 мг).

Ағзаға бұндай жоғарғы дозадағы дәрілік зат енгізгенде оның концентрациясының жоғарылауынан, бактерицидті әсері пайда болады.

Сульфаниламид препараттарынан стрептоцид, норсульфазол, сульфадимезин. Этазол, сульфаапиридазин қолданады.

Стрептоцид – таблеткада 0,3 және 0,5 гр, 2 таблеткадан күніне 4-6 рет ішеді.

Норсульфазол – таблеткада 0,25 және 0,5 гр күніне 6 рет 2 таблеткада

Сульфадемизин – таблеткада 0,5-0,75 гр, күніне 6 рет 2 таблеткадан

Этазол – таблеткада 0,5-0,75 гр, 4-6 сағат сайын күніне 2 таблеткадан

Сульфапиридозин – таблеткада 0,5 гр, бірінші күні 2-4 таблетка және келесі күндері 1-2 таблеткадан қолданады. Сосын антигистаминді препараттар, интоксикацияны төмендететін және қабынуға қарсы әсер көрсететін, қабыну ошағындағы дәрінің енуін және әсерін жақсартады.

Димедрол, супрастин, диазолин, дипразин, тавегил, фенкорел және т.б 0,025-0,03 гр-нан күніне 2-3 рет ішеді.

Жалпы белсендіруші терапия С.В тобындағы витаминдерді, антигенді белсендірушілер – метилурацил, пентоксил, адоптогендер – дибазол, женьшень қолданылады.

Ағзаның стимулдайтын қорғаныс мақсатына аутогемотерапия қолданады, 5-7 мл бастап, күн ара және мөлшерін біртіндеп көбейтіп 15-20 мл жеткізеді, 4-5 күн үзіліспен дозасын жоғарылатады - 50, 75, 100, 125, 150 мл.

Жалпы кешенді емнің құрамына физикалық әдістерде енеді. УЖЖТ диатермия қолданады.

УЖЖ терапия әдісі

Емнің уақытылы жүргізілуі яғни науқастың жазылуының нәтижесі. Консервативті және оперативті емді рациональді дұрыс жүргізілуі, нәтижелі емі аурудың ағымын ғана өзгертіп қоймайды және аурудың кезеңдерін қысқартады. Қорыта келгенде қосалқы қойнаулардың қабыну процесінің ретробульбарлы кеңістіктің абсцесі және көз ұясы флегмонасы сияқты күрделі асқыну дамиды. Жоғарыда аталған себептеріне, патогенезіне, патологиясына, клиникалық көрінісіне, ажыратпа диагностикасына және еміне сәйкес көз ұясының риногенді қабынуы туралы қортынды жасаймыз:

1. Көз ұясының риногенді қабынуы ауыр ағымды қабыну процесі болғандықтан шұғыл көмек көрсетуді талап етеді. Көмек ұйымдастыру, оның көлемі көз ұясы және мұрын жолы қойнауында патологиялық процестердің ерекшеліктеріне сипатына зақымданған ошақтың, мөлшеріне байланысты.

2. Көз ұясы қабыну процесінің ерте кезеңінде консервативті емнің адекватты жүргізілуі жақсы нәтиже береді.

Екі тәулік бойы жүргізілген интенсивті консерватитві емнен жағдайы жақсармаған науқастарға қабақ хемозы, экзофтальм, көз өткірлігінің төмендеуінде хирургиялық емі жүргізіледі.

3. Көз ұясының зақымдарының ріңді түрінде ең бірінші шұғыл хирургиялық емі жүргізіледі, ол қойнаудың зақымдалуында кең ашу, көз ұясының ревизиясын жасау және дренаждау керек.

Гальванизациялық ток жүйкелік, эндокринді жүйелерге стимульдеуші әсер етеді, асқорыту жолдарының функциясын жақсартуға септігін тигізеді.

Электрофорез әдісі дәрілік заттардың әсерін шектелген дене ошағына ғана бағыттайды. Бұл жағдайда дәрінің бөліктері тері арқылы еніп, иондары электордтар орналасқан жерде тері астында жиналып «терілік депо» құрайды, бұл деподан біртіндеп лимфамен шайылып жалпы қан айналым арнасына түседі. Мысалы йод электрофорезінде 15-20 мин кейін-ақ йодты сілекейде немесе зәрде анықтауға болады.

Терілік деподан басқа ұлпалыұ депо деген түсінік бар. Қанға түскен дәрілік заттардың көлемі аз, бірақ жергілікті концентрациясы, иондардың электрлік белсенділігі жоғары, ұлпада биофизикалық, бмохимиялық өзгерістер тез жүреді, бұл емдік нәтижеге әкеледі.

Тұрақты ток арқылы әртүрлі дәрілік заттарды енгізуге юолады: антибиотиктер, ферменттер, витаминдер т.б. емдік электрофорез үшін 2-6% дәрілік ерітінділер қолданған жөн. Қатты әрі тез әсер беретін дәрілік заттар үшін (атропин, адреналин) 0,1% ерітінді.

Эритема бірнеше күн сақталып, біртіндеп кетеді. Сәулеленуден 4-5 күн өткен соң тері түлеп, мүйізденген қабаты түсіп қалады, әсер еткенде жерде соңында пигмент (загар) пайда болады.

Адам ағзасына ультракүлгін сәулесі жеткілікті мөлшерде түспесе, тамырлар өткізгіштігі жоғарылап, сүйек деминерализациясы, тіс кариесі пайда болып, иммунитет бұзылады. Белсенді витамин түзуші әсерге ие 320-280 нм ұзындықтағы сәуле.
Ультрадыбысты терапия
УД терапия – бұл емдік мақсатта жұмсақ ортада бөліктердің механикалық ауытқулары түрінде, естілмейтін акустикалық диапозон жиілігінде толқын түрінде қолданады, жиілік 16-20 кГц жоғары, ол заттың ауыспалы қысылу мен босаңсуына әкеледі. Жиі 880 кГц жиілігі қолданады.