ОПЕРАЦИЯ ЖАСАЛҒАН АСҚАЗАННЫҢ АУРУЛАРЫ

2.4. ОПЕРАЦИЯ ЖАСАЛҒАН АСҚАЗАННЫҢ АУРУЛАРЫ

Операциядан соңғы ауруларда жиі кездесетін - демпинг-синдром Бильроттың екінші тәсілімен орындалынған қарын резеқциясынан соң, пептикалы ойық жара, іште жабысқақтар пайда болуы салдарынан асқазанның пішініннің бұзылуы.

Гастроэнтероанастомоздан соң "теріс шеңбер" кездесуі мүмкін. Қабылданған тағам ұлтабар ішегіне енбей, асқазанмен оған жалғанған ащы ішек арасында ұзақ уақыт сақталады. Ойық жара пенетрациясы кейде өте қауыпті асқазан – көлденең – ащы ішектер арасының жыланкөзіне ұшыратады.

Бильрот II тәсілімен орындалған резекция науқасты ойық жарадан құтқарғанымен тағам қорыту үрдісіне едәуір өзгерістер береді де "агастральды астения", "гипергипогликемиялы синдром", демпинг-синдромдарына ұшыратады. Демпинг синдром резекциядан соң 20-25% кездеседі. Синдром операциядан соң кешікпей пайда болады, немесе ұзақ уақыт өткеннен соң басталады. Бұл синдром көптеген алғашқы және кейінгі көріністер береді.

Демпинг-синдромының кейінгі көріністері – кахексия, ісіну, үлану, сүйектердің жұмсаруы (қандағы кальцийдің азаюынан). Темір және витамин В-12 азаюы гипохромды анемияға әкеледі. Аталған ауыр бұзылыстар пайда болуына себеп -қарынның пилорус бөлімінің алынып тасталуы салдарынан қарынның резервуарлық қасиетінің жоғалуы; тағамның ұлтабар ішегімен қатынаспай өтуі, оған ұлтабар сөлінің араласпауы, қарын мен ұлтабар ішегі арасындағы физиологиялық қарым-қатынастың жоғалуы. Резекциядан соң қарынның кілегейлі қабатынан шығатын Кастль (анемияға қарсы) факторы пайда болуы нашарланады.

Синдром қарынмен жалғастырылған ішектің қысылуымен, бұралуымен де байланысты болуы мүмкін. Асқынулардың бұл түрі тек операциямен емделуге тиісті

Пептикалы ойық жараның ең негізгі көрінісі – іш ауыруы. Ауыру операциядан соң едәуір уақыт өткеннен кейін басталады. Бұл ауырусыз өтетін уақыт (бірнеше апта, болмаса бірнеше ай) жарық кезең деп аталады. Пептикалы ойық жарадағы іш ауыруы басқа себепті ауырудан өзгеше. Іш ауыруы тұрақты, өте қатты, тағам ішкенде күшейеді және іштің сол жақ бөлшегінде орналасады. Қыжыл, ащы, сасық кекірік, кейде өтпен, қанмен кұсық байқалады.

Ауруды тексергенде операциядан соңғы тыртық, іштің қатаюы және ішті басқанда оның қатты ауыратындығы анықталынады. Дәретте - "жасырын қан" анықталады.

Пептикалы ойық жараның емделуі өте ауыр, қиын. Емнің түрі және нәтижесі бұрын орындалынған операцияның түрімен, және қарынның жағдайымен байланысты. Операциямен емдеу аурудың 12,5% - өліміне ұшыратады. Кайтадан резекция жасаудан басқа ваготомия пайдаланылады.

Ойық жараның жазылмауы гастроэнтеростомиядан соңғы "жарық аралығымен" ерекшеленсе, пептикалы ойық жарада операциядан соң біраз уақыт аурудың жағдайы жақсарып, одан соң қайта ауырланып тұрады.

Көбінесе қарынның кіші иінінің ойық жарасы жазылмайды. Жазылмаудың және қайталанудың себептері әлі толық анықталмаған. Бұл асқынулар операциямен емделеді.

Ішкі мүшелердің жабысқақты ауруы - ойық жара қабынуы іште жабысқақты үрдіс дамып оның салдарынан Morbus adhaesiva («спаечная болезнь») аталатын ерекше ауруға ұшыратады. Қабынумен қатар ішкі мүшелердің жарақаттануы, операциялар да себеп болады. Өйткені олар ішпердесінің бүтіндігіне зақым келтіріп жабысқақтар пайда болуына қолайлы жағдай туғызады. Операциядан соңғы жабысқақтар лапаротомияның 90% - соң пайда болады. Бірақта олардың барлығы ауруға ұшыратпайды. Кейде іште көптеген жабысқақтар пайда болғанымен олардың зиянды әсерлері байкалмайды. Ал кейбір ауруларды жеке жабысқақ ауыр жағдайға ұшыратады.

Жабысқақты ауруда іштің ұзақ уақыт күшті ауыратындығы аурулардың есірткілер пайдаланып нашахорлыққа ұшырауы байқалады. Науқасты операциямен емдеу жабысқақтардың қайталанып пайда болуынан сақтамайды. Жабысқақтар пайда болуына ішпердесінің фибропластикалық қасиетінің өзгеруімен байланыстылығына В.А.Оппелъ көңіл аударған. Бұның дәлелі кей адамдарда операциядан соң жабысқақ пайда болмай, ал кейбір адамдарда осындай операциядан соң ауыр жабысқақтардың пайда болуы.

Бұдан аз ғана жылдар бұрын жабысқақты ауруды емдеу хирургияның қорқынышты бөлімі саналатын. бұған қарсы қолданылатын физиотерапия, рентгенотерапия, жабысқақтарды тілу аурудың толық жазылуын өте сирек беретін. Хирургиялық тәжірибеде Ноблъ (Noble) операциясы пайдалануынан кейін емдеу нәтижесі едәуір жақсарды. Іш жабысқақтары ішектер байлануының ең негізгі себебі болады. К.С.Симонянның айтуынша ішек байлануының 30-70% іштегі жабысқақтар салдарынан байқалады.

Ойық жараның тыртықтанып жазылуынан асқазанның деформациялануы — перфорацияланған ойық жараны тіккеннен соң пилорустың тарылуы немесе "құм сағат", "ұлу"тәрізді қарын деформациясы байқалады да олар ішек-қарын жұмысын бұзады. Олар операциямен (асқазан резекциясымен) емделеді.

Созылмалы теріс шеңбер (порочный круг)- гастроэнтероанастомоз операциясынан кейін байқалады. Бұнда қабылданылған тағам қарынға жалғанылған ішектің әкелуші иіріміне еніп, ішекті толтырып созады. Ауру тағам қалдығын құсады.

Бұл асқынудың себебі — анастомоздың тарлығы, оның қысылуы, ішектің әкелгіш иірімінің бұралуы, әкеткіш иірімнің қысылуы, бұралуы, жасалынған операцияның техникалық кемістігі, гастроэнтероанастомозда ішектің өте қысқа немесе өте ұзын бөлшегін қолдану.

Теріс шеңберде жиі құсық, жүдen-ару байқалады. Диагноз рентгенмен тексерумен анықталады. Контраст ішектің әкелуші бөлшегіне және ұлтабар тұқылына жиналады, ал әкетуші бөлшегінде жоқ.

Созылмалы теріс шеңберді операциямен емдеу оңай. Бұл үшін қосымша энтеро-энтероанастомоз орындалады. Бұндай операция ішектің әкелгіш бөлшегінде тағам жиналуын жояды. Кейде гастроэнтероанастомоз жойылып қайталандырып жаңа анастомоз орындалады. Егер теріс шенберге қоса жазылмаған ойық жара байқалса қарын резекциясы орындалады.

Қосымша көріністер: шеміршек астының ауыруы және ісінуі. Аштыққа байланысты дене ісінуі, бет пішінінің өзгеруі, дәретте қорытылмаған тағамдар қалдығының табылуы.

Асқазан – тоқ және ащы ішектер арасының жыланкөздері тек операциямен емделеді. Жыланкөзге қатысатын мүшелер қоса резекцияланады. Ауыр жүдеген ауруларда операцияны екі кезеңмен орындайды.

Алғашқы — бірінші кезенде көлденең ішек резекциясымен оның жарасы жойылады. Екінші операциямен қарын резекциясы орындалады.

Қарын ойық жарасының қатерлі ісікке ауысуының көріністері — кекірік, құсық, жасырын қан ағуы, тәбет нашарлығы, әлсіздік, асқазан сөлі қышқылының төмендігі.

Рентгенде — асқазанның толуының кемістігі.

Ойық жарадан өскен қатерлі ісік — операциямен емделеді. Бұл асқынуды азайту үшін ескірген коллезды ойық жараны әсіресе жасы қартайған адамдардың кіші иінінің ойық жараларында кешіктірмей операциямен емдеу қажет.

Сонымен, қарынның операциядан соңғы ауруларының алдын алу үшін қажетті операцияларды сапалы орындау, паллиативті (гастроэнтероанастомоз) операцияларын мүмкіндігінше сирек орындау т.б. жағдайларға көңіл бөлу қажет.

Резекциядан соңғы синдромдарды емдеу принциптері :

1. 
   Диета - қантты т.б. тәттілерді, майларды аз пайдалану, нәурызды тағамдар пайдалану, тағамды жатып аз мөлшерден, құрғақ түрінде қабылдау.
   
2. 
   Тағамның ащы ішекке шапшаң түсуіне кедергілік жасау (новокаин, анестезин, атропин, пипольфен, резерпин, инсулин).
   
3. 
   Алмастырғыш терапия- қан құю, плазма, нәурызды препараттар, витаминдер, тұзды қышқыл, панкреатин, асқазан шырыны.
   
4. 
   Психопатологиялық бұзылыстармен күресу.
   
5. 
   Консервативті емнің шипасыздығында- реконструктивті операциялар.