Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министрлігі оңТҮстік қазақстан медицина академиясы
Сығындылау процесі келесі сатылардан тұрады
жүктеу/скачать 6.31 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Екінші сатыда
- Үшінші сатыда
- ) Конвективтік диффузия
| Сығындылау процесі келесі сатылардан тұрады: жібіту, біріншілік
сөлдің түзілуі, масса алмасу процесі. Бірінші сатыда - өсімдік шикізаты сумен шыланып, су жасушаға енеді. Өсімдік материалында гидрофильді заттардың көп болғандығынан, ол сумен жақсы шыланады. Капиллярлы күштердің әсерінен су жасуша қабырғасындағы саңылаулар арқылы өсімдік шикізатымен сіңіріледі, жасушааралық кеңістікті толтырады. Судың саңылаулы таса арқылы өтіп, жасушаға енуі эндоосмос деп аталады. Өсімдік жасушасына судың енуімен бірінші саты аяқталады. Екінші сатыда біріншілік сөл түзіледі. Жасушадағы су алдымен диффузияға қабілеті жоғары төмен молекулалық заттарды (қышқылдар, алкалоидтар, гликозидтер) еріте бастайды. Содан соң жоғары молекулалы қосылыстар, коллоидтар ериді. Жасуша ішінде жоғары осмостық қысым тудыратын, концентрлі ерітінді түзіледі. Оны біріншілік сөл деп атайды. Үшінші сатыда - масса алмасу процесі жүреді. Масса алмасу процесі сырттағы еріткіш пен жасуша ішіндегі зат ерітіндісі арасындағы концентрациялардың айырмашылығына негізделген. Жасуша ішінде осмостық қысымы жоғары концентрленген ерітінді түзіледі, ол сөлдің саңлаулы таса арқылы еріткішке концентрациялары теңескенше тепе-теңдік орнағанша жылжуына мүмкіндік жасайды. Бұл сығындылау процесінің соңы. Сонымен, концентрациялар айырмашылығы – сығындылау процесінің қозғалыс күші болып табылады. Негізінен, диффузияның екі түрі болады: молекулалық диффузия, конвективтік диффузия. а) Молекулалық диффузия - молекулалардың ретсіз қозғалысына және бөлшектердің кинетикалық энергия қорына байланысты жүретін процесс. Бұл процесті 1855 жылы Швейцария ғалымы Фик сипаттап, түсіндіріп берді. Ал іс жүзінде 1896 жылы Щукарев зерттеді. Молекулалық диффузия келесі математикалық теңдеуімен көрсетіледі: x c C F D S мұндағы: S – диффузияланған зат мөлшері, кг; (С - с) – концентрациялар айырмашылығы, кг/м 3 ; F – фазааралық бет, м 2 ; – диффузия уақыты, с; x – диффузия өтетін қабат қалындығы, м; D – молекулалық диффузия коэффициенті, ол 1 секунд ішінде, 1м 2 бет арқылы, 1 м қабат қалындығынан 269 өткен және 1 кг/м 3 концентрация айырмашылығы бар, кг зат мөлшерін көрсетеді. Диффузияланған зат мөлшері концентрациялар айырмашылығына, процесс ұзақтылығына тура пропорционалды, ал диффузия өтетін қабат қалындығына кері пропорционалды. б) Конвективтік диффузия - температураның өзгеруі, араластыру, шайқау әсерінен сұйықтықтың алмасу нәтижесінде орын алатын заттардың тасымалдануы. Конвекция - қозғалмалы ортаның бір орнынан массаны екінші орынға сырттан күш беру арқылы тасымалдануы. Диффузияның бұл түрі біріншіге қарағанда жылдам өтеді. Сонымен, өсімдік шикізатынан әсер етуші заттардың сығындылануы - диффузия, десорбция, еріту, диализ нәтижесінде жүреді. Бұл процестер өздігінен және бір мезетте жүретін құбылыс болып табылады. жүктеу/скачать 6.31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|