Қазақстан Республикасының Президентінің Н
жүктеу/скачать 5.31 Mb.
|
| 7. Лекцияның тақырыбы. 1. Бұрғылау ерітінділерінің функциясы. Бұрғылау ерітінділеріне қойылатын талаптар. Бұрғылау ерітінділерін таңдау принциптері. Бұрғылау ерітінділерінің типтері мен рецептурасы. Мұнай негізіндегі бұрғылау ерітінділері. 2. Газдар және газды-сұйықтық агенттер. Бұрғылау ерітіндісін газ бен шламнан тазарту. Тампонажды материалдар. Тампонажды ерітінділері мен тасының қасиеттері.
Бiрлiктердiң қолданылған жүйелерi (СИ) Халықаралық бiрлiк жүйесiнiң енгiзулерiне дейiн сандық тең тығыздықтың меншiктi салмақтарын санауға мүмкiндiк бердi, (топырақпен салыстырғанда) ептеген денелердiң салмағы өйткенi пропорционал олардың массаларымен санауға болады. Килограмм-күштік жүйеден ньютондық жүйеге өткенде а «салмақ» терминдi жойылды. Тығыздық және меншiктi салмақ ендi әр түрлi өлшемде болып екi ұғыммен шектеледi. Егер бұрын сазды ерітіндінің тығыздығын меншiктi салмақпен өлшесе, казір бұлай жасауға болмайды. Бiз жуу сұйықтығының меншiктi салмағының үйреншiктi терминiнің орнына ендi жуу сұйқтығының тығыздығы терминiн қолданамыз. СИ жүйедегi тығыздықтың өлшемi - кг/м3. Тығыздық сазды ерiтiндi массаның оның көлемiне қатынасы. Жуу сұйқтығының тығыздығы әр түрлi бола алады. Мұнай негiздегі ерітінділерде 890-980 кг/м3 құрайды, сазды ерiтiндiлердегі тығыздық 1050-1060 кг/м3, ауырлатылған бұрғылау ерiтiндiлерде - 2200 кг/м3ге дейiн өзгереді. Жуық және нақты тығыздық болып бөлінеді. Бiрiншiсi газ тәрiздi фазалы болатын ерiтiндiнi ал екіншісі газсыз фазаны сипаттайды. Сурет 13 - АГ-ЗПП тығыздық өлшеуiш: 1-негiзгi шкала; 2 - су үшiн шелек; 3 - сырық; 4 - қалтқы; 5-өлшегіш стақан;6-жиналмалы жүк; 7 - шелектiң қақпағы Бұрғылау ерiтiндiнiң тығыздығы лабораториялық шарттарда пикнометрлердiң арқасында және салмақтар тұтқалы - тығыздықты өлшегiштер, бұрғылауға - (iшкi бап Аг-шi тағы басқалар) арнайы тығыздықөлшеуiштермен анықтайды. АГ-ЗПП тығыздық өлшеуiш – 13-сурет жиналмалы жүктен 6, сырығымен қалтқының бiр қалыпты стақанынан тұрады. Стақан қалтқыға штифттер көмегімен бекiтіледі. Сырық екi шкалада болады: ерiтiндiнiң тығыздығымен анықталатыны негiзгi, минералдалған суды қолдануда қолданылатын түзетулі деп аталады. Тұтқырлық - бұл сұйықтың басқа бiр оның бөлшектерiнiң орын ауыстырудағы кедергi көрсету қасиеті. Тұтқырлық бұрғылау ерiтiндiлердiң ең маңызды технологиялық параметрлерiнiң бiрi болып табылады. Демек, тұтқырлық сұйықтың бiр қабатының екінші қабатқа қатысты жылжуының молекулааралық күштердің кедергiсi, ерітіндінің химиялық құрамының функциясы болып табылады. Ньютонның заңы бойынша (¦) сұйықтың үйкелiсiнiң iшкi күшi оның (S) жiктерiнiң жақын болу ауданының үлкеюiмен, сонымен бiрге олардың салыстырмалы қозғалысының жылдамдықтарының айырымы жоғарылайды f = h× S × (Ñn/(Ñh), (1) мұндағы, h - пропорционалдық коэффициентi, осы сұйықты молекулалық iлiнiсу күштеріне байланысты, iшкi үйкелiс коэффициентi, немесе динамикалық тұтқырлық коэффициент. Шартты, кинематиялық және динамикалық болып бөлінеді. Динамикалық тұтқырлық (h) пуазбен өлшенеді, Пуаздың өлшемi бірлігі - г/см×сек. Кинематикалық тұтқырлық деп, сұйықтың динамикалық тұтқырлығының белгілі бір температурадағы тығыздығына қатынасы. n = (2) мұндағы,h – динамикалық тұтқырлық, г/(см×сек); r – мұнай өнімінің тығыздығы, г/см3. Кинематикалық тұтқырлықтың бiрлiгі (ст ) стокс, см2/сек пен өлшенеді. Шартты тұтқырлық Сейболта, Редвуданың үйреншiктi вискозиметрлерiнен сұйықтың нақтылы көлемiнiң (секундтердегi) белгілі бір уақыт аралығында өтуімен өрнектеледi. Шартты және кинематикалық тұтқырлықтың аралығында эмпирикалық тәуелдiлiк бар ол мына формулалармен өрнектеледі: n үшін 1 ден 120 мм2/с аралығында nt = 7,31ВУt – (3) n> 120 мм2/с болғанда nt = 7,4ВУt немесе ВУt = 0,135nt (4) Бұл формулаларды шартты тұтқырлықтың градустарында кинематикалық тұтқырлыққа аудару үшiн қолданылады. Шартты тұтқырлық үйреншiктi вискозиметрмен анықталады. ВП дан сазды ерiтiндiнiң нақтылы көлемінiң шығу уақыты ерiтiндiнiң тұтқырлығын сипаттайды. Ерiтiндi тұтқыр болған сайын шығу уақыты да көбiрек болады. СПВ құралы (13-сурет) бiтетiн тұрбаға 2 жалғанған воронкадан 1 тұрады. Тұрбаның iшкi диаметрi 5 мм, ұзындығы - 100 мм құрайды. Вискозиметрдi комплектке 3 бiр қалыпты сапты аяқ және 4 тор кiредi. Сапты аяқ 200 және 500 см3 көлемді iшкi қалқасымен екi бөлiмшеге бөлiнген. 500 см3 судың вискозиметрден ағу уақыты 15 с құрайды және ол вискозиметрдiң су саны деп аталады. Сурет 14 - Стандартты құйғыш вискозиметрi 1 - воронка; 2 - тұрба; 3-бiр қалыпты сапты аяқ; 4 – тор Фильтрлеу көрсеткіші, Ф қалыпты температурада қағазды фильтрмен шектелген ауданнан белгілі бір уақыт көлемінде фильтрленген бұрғылау ерітіндінің өткізілуін көрсетеді. Фильтрлеу көрсеткіші сазды ерітіндінің ұңғыма оқпанының қабырғалары арқылы фильтрленуін жанама сипаттайды. Кәсiпшiлiк жағдайда бұрғылау ерiтiндiсінiң (су серпу) фильтрлеу көрсеткiшін фильтрлеу процесiндегі ерiтiндiнiң сынама көлемiн кiшiрейту өлшемдері әдiсi бойынша ВМ-6 құралының көмегімен анықтайды. Сурет 15 - Фильтрлеу көрсеткiшін анықтауға арналған ВМ-6 құралы: 1 –фильтрлеу үшін шыны аяқ; 2 - кронштейн; 3 - бұранда; 4 - клапан; 5 - поддон; 6 - кереге; 7-фильтрлі стақан; 8 - тебен ине; 9 - цилиндр; 10 - жүк - шкаласы; 11 – плунжер Сыналып отырған ерiтiндiні фильтрлі стақанға 7, фильтрлі кереге 6, жабулы клапанымен 4 құяды. Ол ашылмай, фильтрлену бастала алмайды. Сүзгi стақанға 9 цилиндр бұрап кигiзілген. 9-шы цилиндрге 0, 1 МПа қысымды құрайтын 10 жүгi мен 11 плунжер кiредi. Фильтрлеу көрсеткішін анықтап болған соң, құрылғы шкаласын 0-ге қойып, ондағы майды цилиндрдің төменгі бөлігінде тебен инемен 8 жабылған саңылауды ашып ағызады. Қысымның жасалғаннан кейiн 4 клапан ашылады да, фильтрлеу басталады. жүктеу/скачать 5.31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|