№
|
Белгі
|
Көрініс беру дәрежесі
|
Сандық көрсеткіш-тер
|
Сандық көрсеткіш-тер
|
Индекс
|
1.
|
К 1. Жануар: өнімділігінің бағыты
|
түбітті
|
жүн жамылғысы әртүрлі, талшығының
диаметрі 30 мкм түбіттен, қылшығының диаметрі 52-75 мкм
|
1
|
жүнді
|
бірқалыпты және әртүрлі жүн бұрым құрамды. Жабағыда қысқа, қылшықты жүн және түбіт кездеседі
|
2
|
қылшық
жүнді
|
түбіттен, ауыспалы талшықтан және қылшықтан тұратын әртүрлі жүн
|
3
|
сүтті
|
жүн жамылғысы көбінесе түбітсіз, жіңішке
қылшықтардан тұрады. Денесі ірі, желіні жақсы жетілген, төлдегіш, жетілгіштігімен және жоғары сүттілігімен ерекшеленеді.
|
4
|
аралас
|
жүн жамылғысы ұзын, қысқа қылшықтар мен қысқа түбіттен тұрады. Сүт өнімділігі ораша малдар.
|
5
|
|
Барлық бағыттағы жануарлардың да қосымша өнімдері: ет, былғары және тері шикізаттары.
|
2.
|
К 2. Жүн жамылғысы: негізгі бояуы
|
Түбіт пен қылшықтың түсіне қарай көз жобамен анықтайды.
|
3.
|
К 3. Жүн жамылғысы: қосымша бояудың бар-жоғы
|
Жүн жамылғысында басқа бояудың бар-жоғына қарай көз жобамен анықтайды. Дененің аз мөлшерін қамтыған бояу қосымша болып есептеледі.
|
4.
|
К 4. Түбіт: түсі
|
ақ
|
түбіті мен қылшығы ақ
|
1
|
ашық-сұр
|
түбіті ашық-сұр, қылшығы қара немесе басқа түс
|
2
|
қара-сұр
|
түбіті қара-сұр, қылшығы қара
|
3
|
қоңыр
|
түбіті қоңыр, қылшығы қара
|
4
|
5.
|
К 5. Жабынды жүн: негізгі бояуы
|
Малдың басы мен аяғындағы қырқылмайтын қысқа жүндердің түсіне қарай көз жобамен анықталады.
|
6.
|
К 6. Жабынды жүн: қосымша бояуының бар-жоғы
|
Жүн жамылғысында басқа бояудың бар-жоғына қарай көз жобамен анықтайды. Дененің аз мөлшерін қамтыған бояу қосымша болып есептеледі.
|
7.
|
К 10. арқа: жүн өскіндігі (түбітпен)
|
нашар
|
арқасындағы түбіті бүйіріне қарағанда аз
|
1
|
күшті
|
арқасының түбіті бүйіріндегідей
|
2
|
8.
|
К 11. Теке: тірі салмағы
|
2,5 және одан да жоғары жастағы малды күзде 1 кг дейінгі дәлдікпен өлшейді.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, кг:
|
|
Түбіт-ті (Т)
|
Жүнді (Ж)
|
Қыл-шық жүнді (ҚЖ)
|
Сүтті (С)
|
Аралас (А)
|
|
төмен
|
40-аз
|
50-аз
|
54-аз
|
60-аз
|
50-аз
|
3
|
орта
|
40-43
|
50-55
|
54-60
|
60-65
|
50-60
|
5
|
жоғары
|
43-көп
|
55-көп
|
60-көп
|
65-көп
|
60-көп
|
7
|
9.
|
К 12. Теке: шоқтығының биіктігі
|
Өлшеуіш таяқпен 2,5 және одан да жоғары жастағы малды күзде шоқтығының ең жоғарғы нүктесінен жерге дейінгі аралықты тігінен 1 см дейінгі дәлдікпен өлшейді.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, см:
|
кіші
|
60-дан аз
|
3
|
орта
|
60-70
|
5
|
үлкен
|
70-тен көп
|
7
|
10.
|
К 13. Ешкі: тірі салмағы
|
Осы кестенің 11 тармағына сәйкес анықталады.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, кг:
|
|
Т
|
Ж
|
ҚЖ
|
С
|
А
|
|
төмен
|
32-аз
|
36-аз
|
37-аз
|
38-аз
|
35-аз
|
3
|
орта
|
32-34
|
36-38
|
37-44
|
38-42
|
35-38
|
5
|
жоғары
|
34-көп
|
38-көп
|
44-көп
|
42-көп
|
38-көп
|
7
|
11.
|
К 14. Ешкі: шоқтығының биіктігі
|
12 б. әдістеме бойынша анықталады.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, см:
|
кіші
|
58-дан аз
|
3
|
орта
|
58-64
|
5
|
үлкен
|
64-тен көп
|
7
|
12.
|
К 15. Басы: қапталынан
|
  
иілген – 1, тік – 2, дөңес – 3.
|
13.
|
К 16. Құлақтар: орналасуы
|
  
Тік – 1, жартылай тік 2, салбыраңқы 3.
|
14.
|
К 18. Мүйіз: пішіні
|
 
Приска типтес - 1, Безоар ешкісі типтес -2,
маркур типтес 3.
|
15.
|
К 20. Аяқтары: ұзынсирақтылық индексі
|
Өлшеуіш таяқпен шоқтық биіктігі мен кеуде тереңдігі өлшеніп, төмендегі формула бойынша анықталады.
б - в
а = _________ х 100, бұл жерде
б
а- ұзынсирақтылық индексі
б- шоқтығының биіктігі, см
в- кеуде тереңдігі, см
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, см:
|
кіші
|
58-дан аз
|
3
|
орта
|
58-64
|
5
|
үлкен
|
64-тен көп
|
7
|
16.
|
К 21. Ешкі: төлдегіштігі
|
Бір аналықтан туылып тірі өсірілген лақтар санымен анықталады.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, бас:
|
төмен
|
1,1-ден аз
|
3
|
орта
|
1,1-1,5
|
5
|
жоғары
|
1,5-тен көп
|
7
|
17.
|
К 22. Ешкі: сүттілігі
|
Екінші сауылым мерзіміндегі тексеру сауыны арқылы анықталады. Сүт бағытындағы ешкілердің сауылым мерзімінің ұзақтығы 9-10 ай, аралас бағыттағыларда 5-6 ай.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, кг:
|
|
С
|
А
|
|
Төмен
|
700-ден аз
|
550-ден аз
|
3
|
орта
|
700-800
|
550-700
|
5
|
жоғары
|
800-ден көп
|
700-ден көп
|
7
|
18.
|
К 23. Желін: үлкендігі
|
 
1 Үлкен емес 2 орта
-
үлкен
|
19.
|
К 24. Жабағы жүн: құрылысы
|
штапельді-бұрым
|
ірі бұйралы ұзын, ұшталған штапель-бұрымдырдан тұрады
|
1
|
бұрымды
|
ашық жабағы, бұрымдардан тұрады
|
2
|
20.
|
К 25. Жүн (түбіт): тығыздығы
|
Тері жапсарының үлкендігіне қарай қолмен анықталады.
|
сирек
|
тері жапсары үлкен, қол теріге дейін еркін кіреді
|
3
|
орта
|
тері жапсары тар, қол теріге дейін қиындықпен кіреді
|
5
|
тығыз
|
тері жапсары тар, иреңдеу, қол теріге кірмейді
|
7
|
21.
|
К 26. Иірімі: шамасы
|
1 см-дегі иірім санымен анықталады.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, саны:
|
майда
|
4 және одан көп
|
1
|
ірі
|
4-тен аз
|
2
|
22.
|
К 27. Иірімі: пішіні
|
тегіс- иірім биіктігі білінер-
білінбес
созылған- иірім биіктігі оның ұзындығының жартысынан аз
қалыпты - иірім биіктігі оның ұзындығының жартысына тең, пішін жартышарға ұқсас
қысыңқы - иірім биіктігі оның ұзындығының жартысынан көп, бірақ ұзындығынан аз
биік - иірім биіктігі оның ұзындығынан көп
ілгек тәрізді - иірім өте биік, түп жағы қысыңқы, пішіні шеңберге келіңкірейді
|
1
2
3
4
5
6
|
23.
|
К 30. Жүн (түбіт): үзілу салмағы
|
Он бас еркек, он бас ұрғашы лақтардан алынған үлгі жүннің беріктігін динамометр арқылы анықтайды.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, сН/текс:
|
|
|
Т
|
Ж
|
|
төмен
|
7,0-ден аз
|
8,0-ден аз
|
3
|
орта
|
7,0-8,0
|
8,0-9,0
|
5
|
жоғары
|
8,0-ден көп
|
9,0-дан көп
|
7
|
24.
|
К 31. Жабағы жүн: жіңішкелігі бойынша бірқалыптылығы
|
Он бас еркек, он бас ұрғашы лақтардың бүйірі мен сандарынан алынған жүннің жіңішкелігін анықтайды.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, мкм:
|
|
Ж
|
|
төмен
|
4,0-тен көп
|
3
|
орта
|
2,0-4,0
|
5
|
жоғары
|
2,0-ден аз
|
7
|
25.
|
К 33. Жүн: түбіт пен қылшықтың ара қатынасы
|
Зертханада әдістемесі бойынша жүн үлгісіндегі түбіт пен қылшықтың салмағын өлшеу арқылы анықталады. Бұл үшін малдың жауырын тұсынан 0,5 гр жүн қырқылып алынады да, түбіті мен қылшығы бөлек айырылады.
Қылшық пен түбіт торсионды таразыда 2 мг-ға дейінгі дәлдікпен өлшенеді.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, қылшықтың түбітке қатынасы:
|
төмен
|
4 еседен аз
|
3
|
орта
|
4- 10
|
5
|
жоғары
|
10 еседен көп
|
7
|
