«Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы»



жүктеу/скачать 497.5 Kb.
бет7/7
Дата14.06.2016
өлшемі497.5 Kb.
#135705
1   2   3   4   5   6   7

Пайдаланған әдебиеттер:

  1. Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы – А., 2005.

  2. Қайдар Ә. Қазақ тілінің өзекті мәселелері – А., 1998.

  3. Серғалиев М. Көркем әдебиет тілі – А., 1995.

  4. Смағұлова Г. Мағыналас фразеологиздердің ұлттық-мәдени аспектілері – А.,1998.

  5. Смағұлова Г. Фразеологизмдердің варианттылығы. – А., 1996.

  6. Уәлиев Н. Фразеология және тілдік норма – А., 1998.

  7. Қайдар Ә. Халық даналығы (қазақ мақал-мәтелдерінің түсіндірме сөздігі және зерттеулер). – А.: Тоғанай Т,2004.

№1 СОӨЖ

Тақырыбы: Сөздің анықтамасы

Мақсаты: Сөзге анықтама берудің қиындығын меңгеру. Сөзді лексикалық-семантикалық жүйе жағынан қарастыру.

Жоспары:

1. Сөзге анықтама берудің қиындығы.

2. Сөздің мазмұны

3. Сөзге тән белгілер

4. Лексика-семантикалық жүйе

Тақырып бойынша сұрақтар:

1. Сөз дегеніміз не?

2. Сөздің лексикалық және грамматикалық жағы дегеніміз не?

3. Тіл-тілде сөз формасының неше түрі бар?

4. Сөз варианттары дегеніиіміз не?

5. Сөздің лексикалық мағынасының грамматикалық мағынадан айырмашылығы.

Пайданылған әдебиеттер:

1. І.Кеңесбаев, Ғ. Мұсабаев «Қазіргі қазақ тілі» Алматы.1962

2. М. Белбаева «Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы» Алматы. 1976

3. К. Аханов «Тіл білімінің негіздері»

4. Ә. Болғанбайұлы, Ғ. Қалиұлы «Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы » Алматы. Санат 1997

№2 СОӨЖ



Тақырыбы:Сөз мағынасының өзгеру себептері

Мақсаты::Сөз мағынасының өзгеруінің, оның жаңа мағынаға ие болуының себептерін қарастыру. Сөз мағынасын функционалды семантика заңы бойынша қарастыру

Тақырып бойынша сұрақтар:

1. Сөз мағынасының өзгеруінің неше түрі бар?

2. Лингвистикалық себеп дегеніміз не?

3. Сөз мағынасының ауысуы, келтірінді мағынада жұмсалуы қандай тісілдер арқылы іске асады?

4. Метафора тәсілі дегеніміз не?

Пайданылған әдебиеттер:

1. І.Кеңесбаев, Ғ. Мұсабаев «Қазіргі қазақ тілі» Алматы.1962

2. К. Аханов «Тіл білімінің негіздері»

Қосымша әдебиеттер:

1. И.В Арнольд. «Лексикология современного языка» М. 1959

2. А. А. Реформатский «Введения в языковедения» М. 1967

№3 СОӨЖ



Тақырыбы: Көп мағыналылық.Омонимдер.

Мақсаты: Лексикалық мағыналардың түрлерін қарастыру Сөздердің мағыналық қатысына қарай жіктелуін қарастырыу.Омонимдердің жасалу жолдары мен типтерін анықтау.

Жоспары:

1. Лексикалық мағыналардың түрлері: тура (номинативті) мағына фразеологиялық байлаулы мағына,синтаксистік шартты мағына

2.Сөз мағыналары н затпен, құбылыспен байланысу сипатына қарай, функциялық- стильдік реңктеріне қарай топтастыру.

3. Сөздердің мағыналық қатысына қарай жіктеліуі

4. Омонимдердің көп мағыналы сөздерден айырмашылығы. Омонимдердің жасалу жолдары. Омонимдердің типтері.

Тақырып бойынша сұрақтар

1. Полисемия дегеніміз не?

2. Фразеологиялық байлаулы мағына дегеніміз не?

3. Сөздің тура және номинативті мағынасы?

4. Омонимдер мен көп мағыналы сөздердің айырмашылығы

Пайданылған әдебиеттер:

1. І.Кеңесбаев, Ғ. Мұсабаев «Қазіргі қазақ тілі» Алматы.1962

2. Ә. Болғанбаев «Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы» Алматы. 1988

3. К. Аханов «Тіл білімінің негіздері» Алматы. Санат 1993

4. К. Аханов «Қазақ тілі лексикологиясының мәселелері» Алматы. 1955

№4 СОӨЖ



Тақырыбы: Синонимдер. Антонимдер.

Мақсаты: Синонимдер мен антонимдердің өзіндік ерекшеліктерін қарастыру, дисфелизм, эвфелизм, табу құбылысына кеңінен тоқталу.

Жоспары: Синонимдердің айырым белгілері. Синонимдік қатар және доминант. Синонимдердің мағыналық, контекстік, стильдік реңктері. Синонимдердің жасалу жолдары. Антонимдердің ерекшеліктері, жасалу жолдары. Табу. Эвфелизм. Дисфелизм.

Бекіту сұрақтары:

  1. Синоним және синонимдік қатар дегеніміз не?

  2. Синоним мен омонимнің өзіндік ерекшеліктері.

  3. Синонимдер мен антонимдердің пайда болу жолдары.

  4. Табу, эвфемизм, дисфемизм дегеніміз не?

Пайдаланылған әдебиеттер:

  1. Болғанбайұлы Ә. Қалиұлы С. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы. – А: Санат, 1997

  2. Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. А, 1962

  3. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. – А, 2002

№5 СОӨЖ

Тақырыбы: Қазіргі қазақ тілі лекцикасының шығу арналары.

Мақсаты: Қазақ тілінің негізгі сөздік қоры және сөздік құрамымен танысу, ерекшелігін көрсету.

Жоспары: Қазақ тілінің сөздік құрамы мен негізгі сөздік қоры. Сөздік құрамының жалпы сипаты. Негізгі сөздік қордың басты белгілері. Негізгі сөздік қор мен сөздік құрамның арақатынасы. Түркі тілдеріне ортақ сөздер.

Бекіту сұрақтары:



  1. Түркі тілдерінің тектестігін дәлелдейтін ортақ сөздердің қандай түрлері бар?

  2. Актив және пассив сөздер дегеніміз не?

  3. Сөздік құрамның толығу жолдарын ата?

  4. Күрделі сөздер, қос сөздер, біріккен сөз ерекшелегі.

Пайдаланылған әдебиеттер:

  1. Болғанбайұлы Ә. Қалиұлы С. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы. – А: Санат, 1997

  2. Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. А, 1962

  3. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. – А, 2002

№6 СОӨЖ

Тақырыбы: Өзге тілдерден енген сөздер.

Мақсаты: Бүгінгі күні тілімізде қолданылып жүрген өзге тілдерден енген сөздердің ерекшелігін, тілдегі орны мен қолданылуын талдау.

Жоспары: Монғол тілдерінен енген сөздер. Араб, парсы тілдерінен енген сөздер. Орыс тілінен енген сөздер. Кірме сөздердің лексикалық, семантикалық, фонетикалық және грамматикалық жағынан игерілуі.

Бекіту сұрақтары:

  1. Орыс тілінен енген сөздер, олардың қолданылуы туралы айт.

  2. Кірме сөздер категориясы дегеніміз не?

  3. кірме сөздердің фонетикалық, морфологиялық ерекшеліктері.

  4. Кірме сөздердің қолданылу аясы, пассив және активтілігі.

Пайдаланылған әдебиеттер:

  1. Болғанбайұлы Ә. Қалиұлы С. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы. – А: Санат, 1997

  2. Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. А, 1962

  3. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. – А, 2002

№7 СОӨЖ

Тақырыбы: Қазіргі қазақ тілі лексикасының стильдік мәні..

Мақсаты:Қазақ тіліндегі лексиканың пайда болуымен , шығу арналарын жан-жақты ашып көрсету.

Жоспары:

1.Ауызекі сөйлеу тілінің ерекшеліктері.

2.Әдеби тілге тән басты белгілер.

3.Әдеби тілдің стильдік тармақтары.

4.Тілдік стиль туралы ұғым.

Тақырып бойынша сұрақтар.

1.Ортақ тіл дегеніміз қандай тіл?

2.Ауызша және жазбаша сөйлеу тілінің ерекшелігі неде ?

3 .Тіл нормасы дегеніміз не?

4.Әдеби тілдің қандай белгілерін білесің?
Пайдаланылған әдебиеттер.

1.К.Аханов.Тіл білімінің негіздері.-А..Санат,1993.

2.Ә.Болғанбаев.Қазақ тілінің лексикологиясы.-А.,1988

3.І.Кеңесбаев,Ғ.Мұсабаев.,Қазіргі қазақ тілі.-А.,1962.

4.Ә.Болғанбайұлы,С.Қалиұлы.Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеолгиясы.-А.,Санат,1997.

5.І.Кеңесбаев.Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі.-А.,1995.



№8 СОӨЖ

Тақырыбы:Лексикография.

Мақсаты:Тілдегі сөздердің жиналуы мен сөздіктердің жасалуы жөнінде мәліметтер беру.

Жоспары:

1.Түсіндірме сөздік, жасалу мақсаты, практикалық мәні.

2.Аударма сөздік, жасалу мақсаты, практикалық мәні.

3.Терминологиялық сөздік,диалектологиялық сөздіктердің жасалу мақсаты, практикалық мәні.

4.Фразеологиялық,синонимдер сөздігі.

5.Орфоэпиялық,тарихи сөздіктер.

6.Этимологиялық сөздік.

Тақырып бойынша сұрақтар.

1.Лексикография дегеніміз не?

2.Сөздіктердің бір-бірінен қандай айырмашылықтары бар?

3.Әрбір сөздіктің қандай ерекшеліктері бар?



Пайдаланылған әдебиеттер.

1.К.Аханов.Тіл білімінің негіздері.-А.,Санат,1993.

2.Ә.Болғанбаев.Қазқ тілінің лексикологиясы.-А.,1988.

3.І.Кеңесбаев,Ғ.Мұсабаев., Қазіргі қазақ тілі.-А.,1962.

4.Ә.Болғанбайұлы,С.Қалиұлы.Қазіргі қазақ тілі.-А.,1962.

5.І.Кеңесбаев.Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі.-А.,1995.



№9 СОӨЖ

Тақырыбы: Фразеологизмдердің зерттелу тарихы.

Мақсаты:Фразеологизмдердің зерттелу тарихына шолу жасай отырып, оны жан-жақты сипаттау.

Жоспары:

1.Түркі және қазақ фразеологизмдерінің зерттелуі.

2.Қазіргі тіл біліміндегі зерттеу бағыттарына шолу.

3.Ш.Балии,В.Виноградов, Н.Шанский, М.Молотков, В.Телия зерттеу еңбектері.



Тақырып бойынша сұрақтар.

1.Фразеологизм дегеніміз не?

2.Фразеологизмнің зерттелу тарихы жөнінде не білесің?

3.І.Кеңесбаевтың фразеологизм саласына қосқан үлесі айт

4.Фразеология жеріне жеткізе зерттелген ғылым деп ойлайсың ба?

5.Фразеология термині қандай мағынада қолданылады?



Пайдаланылған әдебиеттер.

1.К.Аханов.Тіл білімінің негіздері.-А.,Санат,1993.

2.Ә.Болғанбайұлы, С.Қалиұлы. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы.-А.,Санат,1997.

3.І.Кеңесбаев.Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі.-А.,1995.

4.К.Аханов. Қазақ тілі лексикологиясының мәселелері.-А.,1995.

5.Г.Сұмағұлов. Фразеологизмдердің варианттылығы.-А.,1996.

6.Н.Уәлиев. Фразеология және тілдік норма.,-А,1996.

№13 СОӨЖ



Тақырыбы:Қазақ фразеологиясының стильдік ерекшеліктері.

Мақсаты:Қазақ фразеологиясының қолданысы мен оның стильдік ерекшеліктерін көрсету.

Жоспары:

  1. Фразеологизмдердің лексикографиялық стильдік сипаттары.

  2. Эмоционалды-экспрессивті реңк әсерлеріне қарай тұрақты тіркестердің түрлі стильдік қабаттары.

  3. Ауызекі және қарапайым сөйлеу стиліндегі фразеологизмдердің ара қатынасы.

Тақырып бойынша сұрақтар.

1.Фразеологизмдердің стильдік мәні қандай?

2.Фразеологизмдердің қандай ерекшеліктері бар?

3.Фразеологизмдердің қолданылу аясы жөніндегі өз пікір.



Пайдаланылған әдебиеттер.

1.К.Аханов.Тіл білімінің негіздері.,-А,Санат.,1993.

2.І.Кеңесбаев.Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі.-А.,Ғылым,1997.

3.Г.Сұмағұлова.Фразеологизмдердің варианттылығы.-А.,1996.

4.Н.Уәлиев.Фразеология және тілдік норма.-А,1998.

5.Ә.Болғанбайұлы,С.Қалиұлы . Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы.-А.,Санат,1997.



№14 СОӨЖ

Тақырыбы: Қазақ фразеологизмдерінің қалыптасуындағы ұлттық маңызы бар түпдеректер.

Мақсаты: Қазақ ұлтының мәдени өмірінің көрінісі – фразеологичлық қордан ерекше байқалатындығы. Қазақ фразеологизмдері – халық өмірінің айнасы екендігі. Әр ұлттың мәдени ағымындағы тілдік құбылыстар тамырланып, қалыптаскы үшін оның көптеген алғышарттары мен салалары болады. Қазақ фразеологизмдерінің мәдени ақпарат көздері. Ұлттың дәстүрлі мәдениет үлгілеріндегі дағдылы ұлттық рәсімдердегі тұрақты айтылатын тіркестер. Мәдени деректер түсінігіндегі – мақал-мәтелдер. Образ әталонға айналған тұрақты теңеулер тіркесі. Троп түрлеріндегі образды тіркестердің фразеологизмдерге айналуы.

Жоспар:

  1. Қазақ фразеологизмдерінің мәдени ақпарат көздері.

  2. Ұлттық дәстүрлі мәдениет үлгілеріндегі дағдылы ұлттық рәсімдердегі тұрақты айтылатын тіркестер.

  3. Мәдени деректер түсінігіндегі мақал-мәтелдер.

  4. Тұрақты теңеулер тіркесі.

  5. Қазақ тіліндегі сөз символдар, символдық мәні бар сөздер мен сөз тіркестері.

  6. Троп түрлеріндегі образды тіркестердің фразеологизмдерге айналуы.

Сұрақтар:

  1. Фразеологизмдер ұттық тілдің қандай ерекшеліктерін көрсетеді?

  2. Абай фразеологиясын зерттеген ғалым?

  3. Көркем мәтіннің тілдік талдауларының ең сүбелі жері?

  4. Фразеологиялық материалдар үшін ұлттық мәдени маңызы бар түп деректер төркінінің бірі.

  5. Фразеологиялық материлдардың мәдени деректер түсінігіне жататын қазақ тіліндегі ұлан-ғайыр паремиологиялық қор.

Пайдаланылған әдебиеттер:

  1. Болғанбайұлы Ә., Қалиұлы С. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы. – А.: Санат, 1993.

  2. Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. – А.: Ғалым, 1977.

  3. Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы – А., 2005.

  4. Қайдар Ә. Қазақ тілінің өзекті мәселелері – А., 1998.

  5. Серғалиев М. Көркем әдебиет тілі – А., 1995.

  6. Смағұлова Г. Мағыналас фразеологиздердің ұлттық-мәдени аспектілері – А.,1998.

  7. Смағұлова Г. Фразеологизмдердің варианттылығы. – А., 1996.

  8. Уәлиев Н. Фразеология және тілдік норма – А., 1998.

  9. Қайдар Ә. Халық даналығы (қазақ мақал-мәтелдерінің түсіндірме сөздігі және зерттеулер). – А.: Тоғанай

№15 СОӨЖ

Тақырыбы: Фразеологизмдердің көркем әдебиетте қолданылуы.

Мақсаты: Көркем әдебиет тілі мен фразеологизмдердің стильдік қолданысы мәселелерінің зерттелуіне шолу. Көркем әдебиет тіліне тән ерекшелік – оның коп стильдігі екендігі. Фразеологизмдер ойды әсерлі берудің негізгі тәсілдері. Көркем әдебиет тіліндегі фразеологизмдердің кейіпкер тілі, авторлық баяндау, диалог, монолог, пейзаждық суреттеулерде қолданылуы. Қөркем әдебиет тілінің өзіндік ішкі формасының болуы. Көркем проза фразеологизмдердің стильдік жақтан саралау.

Жоспар:

  1. Көркем әдебиет тілі мен фразеологизмдердің стильдік қлданысы мәселелерінің зерттеуі.

  2. Көркем әдебиет тіліне тән ерекшелік – оның көп стильдігі.

  3. Көркем әдебиет тіліндегі фразеологизмдердің кейіпкер тілі, авторлық баяндау, диалог, монолог, пейзаждық суреттеулерде қолданылуы.

  4. Көркем әдебиет тілінің өзіндік ішкі формасы.

  5. Көркем проза фразеологизмдердің стильдік жақтан саралау.

Сұрақтар:

  1. Фразеологизмдердің идиомалық тіркестерден айырмашылығы.

  2. Көркем әдебиетте тұрақты тіркестердің құрамының өзгеруі.

  3. «Көз жасым көктен құйған жауын еді» деп Торайғыров қай фразеологизмді өзгертті?

Пайдаланған әдебиеттер:

  1. Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы – А., 2005.

  2. Қайдар Ә. Қазақ тілінің өзекті мәселелері – А., 1998.

  3. Серғалиев М. Көркем әдебиет тілі – А., 1995.

  4. Смағұлова Г. Мағыналас фразеологиздердің ұлттық-мәдени аспектілері – А.,1998.

  5. Смағұлова Г. Фразеологизмдердің варианттылығы. – А., 1996.

  6. Уәлиев Н. Фразеология және тілдік норма – А., 1998.

  7. Қайдар Ә. Халық даналығы (қазақ мақал-мәтелдерінің түсіндірме сөздігі және зерттеулер). – А.: Тоғанай Т,2004.

№1 СӨЖ

Тақырыбы: Ұғымның дамуы.

Мақсаты: Ұғым мен мағынаның айырмашылығын қарастыру, ұғым, мағына, сөздің арақатынасы, байланысына кеңінен тоқталу.

Жоспары: Ұғым мен мағынаның айырмашылығы. Ұғым, мағына, сөздің арақатынасы, байланысы.

Бекіту сұрақтары:

  1. Ұғым дегеніміз не?

  2. Сөздер ұғымды білдіру, білдірмеуіне қарай неше топқа бөлінеді?

  3. Ұғым мен сөз айырмашылығы.

  4. Тілдегі логикалық ұғымды білдіре білмейтін сөздер.

Пайдаланылған әдебиеттер:

  1. Болғанбайұлы Ә. Қалиұлы С. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы. – А: Санат, 1997

  2. Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. А, 1962

  3. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. – А, 2002

СӨЖ.№2

Тақырыбы:Қазақ тілі лексикасын құрайтын сөздердің түрлі приципке негізделе отырылып, қолданылу шеңбері, стильдік мәні жағынан бірнеше топқа бөлінуі.

Мақсаты: Тіліміздегі диалект сөздер мен кәсіби сөздер және жаргон сөздердің қолданылу аясы мен қолданылу жиілігн қарастыру.

Жоспары:

1.Диалект сөздер.

2.Диалект сөздердің лексикалық, фонетикалық және грамматикалық ерекшеліктері.

3.Кәсіби сөздер, түрлері.Жаргон және арго.



Тақырып бойынша сұрақтар.

1.Диалект сөздер дегеніміз не?

2.Диалектизмдердің қандай түрлері бар?

3.Кәсіби сөздер қайда қолданылады?

4.Терминдердің кәсіби сөздерден айырмашылығы неде ?

Пайдаланылған әдебиетер.

1.К.Аханов. Тіл білімінің негіздері.-А,Санат,1993.

2.Ә.Болғанбаев.Қазақ тілінің лексикологиясы. –А.,1998.

3.Ә.Болғанбайұлы, С.Қалиұлы .Қазіргі қазақ тілінің лексикологисы мен фразеолгиясы.-А,.Санат,1997.

4.І.Кеңесбаев,Ғ.Мұсабаев. Қазіргі қазақ тілі.-А,.1962.

СӨЖ. №4.

Тақырыбы:Қолданылу жиілігіне қарай топтасқан сөздер.

Мақсаты: Қолданылу жиілігіне байланысты сөздерді қарастырып, олардың қолданылу аясын анықтау.

Жоспары:

1.Лексиканың актив және пассив қоры.

2.Көнерген сөздер: архаизмдер мен историзмдер.

3.Неологизмдер.



Тақырып бойынша сұрақтар.

1.Актив және пассив сөздердің бір-бірінен қандай айырмашылықтары бар?

2.Көнерген сөздердің қандай түрлері бар?

3.Архаизмдер мен историзмдердің айырмашылығы неде?



Пайдаланылған әдебиеттер.

1. К.Аханов. Тіл білімінің негіздері.-А.,Санат,1993.2.Ә.Болғанбайұлы,С.Қалиұлы.Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы.-А.Санат.,1997.

3.Ә.Болғанбаев.Қазақ тілінің лексикологиясы.-А,1962.

4.І.Кеңесбаев,Ғ.Мұсабаев. Қазіргі қазақ тілі.-А.,1962.



№6 СӨЖ

Тақырыбы: Авторлық қолданыстағы фразеологизмдер стилі.

Мақсаты: Авторлық қолданыстағы фразеологизмдерге тән қасиеттерді көрсету.

Жоспары: Фразеологизмдердің көркемдік мақсаты өңдеп пайдаланудың жолдары. Автор стиліне тән ерекшеліктері.

Тақырып бойынша сұрақтар:

  1. Фразеологиздердің өзгертіліп, өңделіп жұмсалатын тәсіл кімдерге тән?

  2. Фразеологизмдердің эмоционалды болуын арттырып, суреттелетін затты әсерлі түрде бейнелейтіні қай жолдарда қолданылады?

  3. Жалпы халықтық тіл қолдану мен жазушылардың тілде қолдану тәсілдерінің бір–бірімен байланысы.

Пайдаланылған әдебиеттер:

  1. Балақов М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б. «Қазақ тілінің стилистикасы» – А., 2005

  2. Кеңесбаев І. «Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі» – А. : Ғылым 1997

  3. Қожахметова Х. «Фразеологизмдердің көркем әдебиетт қолданылуы» – А., 1972

  4. Уәлиев Н. «Фразеология және тілдік норма» А.,1998

жүктеу/скачать 497.5 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7



©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет