Негіз сөздегі сындық белгіге көшу қимылын жасайтын жұрнақтар
Түрлі сындық белгіні қимыл әрекетке айналдыратын етістік жұрнақтары белсенді қызмет атқарады. Олар:
-ла, -ле: а) әдеміле, сұлула, жақсыла, жұкала, уақта ә) арықта, жеңілде, ауырла, ыстықта, еркеле
б) жылмаңда, бұлаңда, ирелеңде, сылаңда
в) шыңда, дәлде, жылдамда
-лан, -лен: қулан, зұлымдан, болжампаздан, жалқаулан, елгезектен, мазасыздан, қамсыздан, нәрсізден
-тас, -тес: өштес, қостас, достас
-ай, -ей: тарай, кеңей, молай, зорай, үлкей, ұзай, кішірей
-ар: үзар, қысқар, жаңар, ескір, өзгер, жасар, жақсар
-ал, ел: оңал, сүйыл, тарыл, тіріл, теңел
-ық: молық, зорық, өшік
-сы, -сі: босаңсы, пысықсы, батырсы, ширақсы, көлгірсі, қамқорсы, өгейсі, үлкенсі
-сын, -сін: батырсын, білгішсін, жатсын, кәрісін, пысықсын, адалсын, ақылдысын т.б.
-ғар, -гер: оңғар, теңгер
-ы, -і: жасы, байы, кеңі
Нақтылы заттық ұғымды қимылға айналдыратын жұрнақтар
1.Дене мүшелерінің қимылға түсуін яғни дене мүшелері арқылы жасалатын қимылды білдіретін туынды түбір етістіктер жасайтын жұрнакгар мыналар:
-ла, -ле: баста, көзде, қолда, аяқта, өкшеле, өкпеле, мойында, төбеле, аркала, бакайла, уыста, тісте, тізеле, езуле, жанбаста, желкеле, шынтақта т.б.
-а, -е: тісе, тіле.
2. Туу, көбею қимылын жасайтын жұрнақ:
-ла, -ле: балала, қозда, бұзаула, төлде, лақта, туында, жұмыртқала, күшікте, гулде.
3. Құрал арқылы жасалатын қимылды білдіретін жүрнақ: - ла, -ле: балтала, пышақта, арқанда, шідерле, тырмала, ашала, көсеуле, арала, құрықта, ауыздықта, жүгенде, сабаула, ожаула, шегеле, тізгінде, үтікте, көгенде, ноқтала, қазықта.
4. Объектідегі заттық ұғымның қимыл-әрекетке көшуін, яғни одан етістік жасалуын білдіретін жұрнақтар:
-ла, -ле: күмісте, алтында, қаңылтырла, шыныла, асфальтта, бетонда, майла, тұзда, жүнде, қауызда, өрнекте, бұтақта, жемде, сүтте, пиязда, сула.
-а, -е: ата, аса, деме, ота, өрте, сына, міне,
-қар, -кер: басқар, ескер
-сер: тексер
-шы, -ші: аунақшы, дөңбекші, жаншы, қакшы, көпірші
Достарыңызбен бөлісу: |
