Оңтүстік Қазақстан облысындағы ұлтаралас

Аралас отбасыларға деген оң ұстанымдарды Ақтөбе жəне Қостанай облыстары респонденттерінің жауаптарында тіркелген (3-кестені қараңыз). Бұл жерде қарастырып отырған тұрмыс құ- ру мəселесіне қатысты 62,5-тен 68,6% қазақтар, 72,7-ден 78,6% орыстар мен 79,6-дан 81,8% украиндар қарсылық танытқан. Со- нымен қатар бұл жерде үлкен кісілерден, респонденттердің ата- аналарын қоса есептегенде қарама-қарсы ұстанымды қолдайды. Мəселен, Павлодар облысы Баянауыл жəне Ақсу аудандарында бұл көзқарасты 44,4 пен 66,7%-ы қолдайды.

2. 
   кесте
   

Ата-аналардың ұлтаралас тұрмыс құруға деген əртүрлі қа- рам-қатынас танытудың себебін анықтау мақсатында оның түп- тамырын зерделеген абзал. Мəселен, Оңтүстік Қазақстан облы- сында олардың негізіне келесі факторлар жатады:

• 
  тіл, салт пен дəстүрді білмеу;
  
• 
  өзге ұлттарды жəне оның туыстарын сыйламаушылық;
  
• 
  өзге ұлт өкілімен отбасы құру қиындықтары (4-кестені қа- раңыз).
  

2. 
   кесте
   

Жоғарыда аталған себептерді Павлодар облысындағы рес- понденттер жауаптарындағы қайсыбір өзгерістерімен бірге бе- кітілді (5-кестені қараңыз). Бұл жерде респонденттер қай ұлт- қа жататындығына қарамастан, бірінші жəне үшінші жауапты ұстанады, олармен тұрудағы қиындық жəне де тіл, салт пен дəс- түрді білмеуі болып табылды. Бір ұлтты отбасыларды қалайтын- дар, тиісінше, қазақтарда өзге қарым-қатынас аясындағы ұлттық тұйықтықпен байланысты емес.

2. 
   кесте
   

Жалпы алғанда, жоғарыда жүргізілген ұлтаралас тұрмыс құруға деген қарым-қатынас сараптамасы атақты отандық этно- социологтар зерттеулерімен бірегей болып келеді. Осылайша, З.К. Шаукенованың мəліметтеріне қарағанда, оң ұстанымдағы респонденттер саны тəжірибе жүзінде негізгі барлық этникалық топ бойынша асып түседі (6-кестені қараңыз).

2. 
   кесте
   

Автордың көзқарасына қарағанда, «бұл шынайы процестегі қарама-қайшылық əртүрлі деңгейде байқалуы мүмкін. Болашақта оңтүстіктегі қазақтардың басқа ұлт өкілдерімен туыстық қарым- қатынас орнатуына жазғырушылықпен қарайтын көзқарасы ерек- шеленуі ықтимал. Сонымен қатар орыстар мен орыс тілділерге қатысты олардың туыстық қатынас орнатудағы «танымсыздық- қа» қатысты наразылықтар да болуы мүмкін.

Н. Поповтың салыстыруы бойынша Қазақстанда тек 10%-ы ғана аралас отбасыларын қолдамайды, 25%-ы оларды қолдайды жəне 64%-ы «ұлт тұрмыс құруда маңызды орын ойнамауы керек деген ұстанымын білдіреді».

ларында шынайы махаббат сезімінің болуы.

Қазақстанның əрбір аймағы, облысы мен ауданындағы тұр- ғындардың этникалық құрамына байланысты некелесу деңгейі- нің əртүрлілігі. Ұлтаралас некелердің үлес салмағының көп ұлтты Солтүстік, Солтүстік-Шығыс жəне Орталық Қазақстанда басым болуы, ал қазақтар басым Батыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан облыстарында жəне Жетісу өңірінде олардың аз қамтылғандығы. Ендігі кезекте көп ұлтты облыстарға назар аударайық. Мы- салы, 1999 жылы Қостанай облысында халық санағы бойынша
жалпы отбасы құрғандардың 35,3%-ы ұлтаралас некенің құрауы. Бұл көрсеткіштер Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Ақмола жəне Қарағанды облыстарында 27,2 – 28,4 – 31,8 – 27,6%-ға тең болды. Ал көп ұлтты Алматы жəне Астана қалаларында аталмыш нұс- қаудың 17,5 – 29,3%-ын қамтыды.

Қазақтар басым орналасқан облыстарда ұлтаралас неке дең- гейі төмен болды. Батыс Қазақстанның төрт облысында: Батыс Қазақстанда – 13,5%, Ақтөбеде – 18,3%, Маңғыстауда – 9,2% жə- не Атырауда – 4,8% көрсететіндігі. Ал Оңтүстік Қазақстанның үш облысында: Қызылордада – 3,5%, Оңтүстік Қазақстанда – 8,3%, Алматыда – 12,2% құрайтын еді.

Əрине, ауылдық елді мекендерге қарағанда қалалық жерлер- де ұлтаралас отбасылардың сандық көрсеткіштерінің көп байқа- латындығы. Осы жағдайға халықтардың көп уақыт бойы тұрақты қоныстануы, тілдік даму үрдісі жəне этномəдени байланыстары əсер етуі.

3. 
   
   жүктеу/скачать 0.51 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: