Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық

 
 
ІІІ Бӛлім 
 Антикалық философия 
 
3.1. Архаика және натурфилософия (ерте классика) 
Антикалық философия кезеңдері:
- архаика немесе алғыфилософия – б.д.д. VIII-VII ғғ. (Гомер, Гесиод, 
Орфей және басқалар);
- натурфилософия, немесе ерте классика – б.д.д. VII-V ғғ. (милет 
мектебі, элей мектебі (Ксенофан, Парменид, Зенон, Мелисс), Пифагор және 
оның мектебі. Гераклит, Анаксагор, атомистік мектеп (Левкипп, Демокрит, 
Эпикур), сопылар (Горгий, Протагор, Продик, Гиппий және басқалар); 
- классика – б.д.д. V-IV ғғ. (Сократ, Платон, Аристотель);
- эллинистикалық кезең – б.д.д. IV-IV ғғ. «шағын сократ мектептері» 
– 
скептиктер, 
эпикурейліктер, 
стоиктер, 
эклектиктер, 
киниктер, 
неоплатонизм және оның модификациялары. 
Ежелгі мысырлықтар кез келегенін тіршілік иесінің денесіне жанда 
беруді суреттеуге сенген. Соларға былай аталатын «ушебти» (кӛбінесе 
мысық бейнесінде), о дүниеде Құдайлардың берген міндеттерін бірге атқару 
үшін олар ӛлген адамдармен бірге жерленген. Таңқалдырарлық жағдай, 
мұражайға қазбалардан алып келген «ушебтилер» түнде түсіндірілмес 
қозғалыстар жасаған. Әлде бұл жанның не заттың бірлік заңына, ежелгі 
Мысыр абыздарымен қолданған. Ал біздің заманымызда бұл жағдайды 
физик-теоретиктер «квант сыйқыры» деп қалжыңдағандай болған.  
Галер дастанының философиялық мағынасы ӛзге оқиға себептерімен 
тікелей байланысты. Мұндай құрылымды дастан оқиғасының мазмұнының 
түйіні, яғни философиялық мәнін әзірледі. Антикалық филсофияда ойдың 
алғышарттарына жасырын және орфилік заттар қарайды. Белгілі грек дінінің 
полеситикалық екі формасы бар: қоғамның және заттың діні: әрқайсысы тек 
қана діни мәселелерді таппай-ақ, олар олар арнау және адам тағдырлары, 
ӛмір жолы сияқты мәселелерді шешеді. Осы интерпретациялар қазірден 
бастап ең алғашқы философиялық әлем кӛзқарасын сақтай отырып, пішін 
ӛзінің тағы мифологиялық және классикалық: грек философияға тән 
«рационализм» деген алыс.
Мысалы, Құдайлар Гомер мен Гесиод дастандарында табиғаттың 
кӛріністерін ұсынады. VI ғасырда Грецияда архаистік құрылыс бұзылғаннан 
кейін ол жерде басқа діндер, егін шаруашылығының Құдайы – Дионис 
ізбасарлары пайда болды. Олардың бәрі шығыс жолдың ықпалын, жанның 
аууына сынады: жанды ең тамашамен байланыстырады; қараңғы жерден 
бостандыққа шығуды кӛздейді. Мистерий дінінің негізін салған Орфей 
болған. Әлемнің және Құдайдың пайдалы болғанына ең үлкен себепші 
болған – әуен. Ӛзгелікте қоғамдық дінмен салыстырғанда орфики адамға 
таусылмас ӛмірді сыйлады. Орфизм мәнін былай түсіндіруге болады: себепті 

оның алғашқы күнәһарлығының уақытша тәңірлік түп – даймон отырады; 
даймон ешқашан ӛлмейді; ол әрбір келесі ӛмірде ӛзінің істеген 
жамандықтарын жақсылыққа айналдыруға тырысады. 

жүктеу/скачать 1.78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: