№1.3 тақырып. Стандарттаудың ғылыми -әдістемелік негіздері

№1.3 тақырып. Стандарттаудың ғылыми -әдістемелік негіздері

1. 
   Стандарттау әдістерінің жіктелуі
   
2. 
   Стандарттау нысанын реттеу.
   
3. 
   Агрегаттау
   
4. 
   Кешенді стандарттау
   

Стандарттау ғылым ретінде мына жұмыстарды атқарды:зертейді және қортады,стандарттау заңдылықтарын жалпы түрде немесе белгілі уақытта.Мысалы:системалау,класстау,кодтау,техникалық информа- циялау.

          Практикалық стандарттау-бұл нормалық документтерде керекті ере- желерді,нормаларды белгілеу.Қайталанатын жұмыстармен өндірістерде оптимальді бағыт ұстауға көмектеседі.Өмірде және өн- дірістерде қолданылады.Практикалық жұмыстың нәтижесі нормалық құжаттар шығару.

           Нормалық құжат-бұл құжатта ережелер,нормалар белгілі бір жұмыс бағытында қолданылады. Мысалы: стандарттар, эталондар, техникалық көрсеткіштер.

          Стандарт-бұл нормалық документ ынталы жаұқтардың жалпы келісім бойынша жасалады және белгіленген орган арқылы бекітіл- ген барлық жерде әрқашанда орындалуға тиісті әртүрлі жұмыстар- мен өнімдерге,көрсеткіштермен талаптар,нормалар белгіленеді. Стандарт-бір ыңғай оптималды тәртіп орнатуға бағытталған.

Стандарттау басқару жүйесі ретінде-мемлекеттік стандарттау жүйе-сі комплектің нормалық құжаттарға негізделген.Олар өзара байла- нысты талаптар қояды ұйымдастыру шараларын белгілейді.

Стандарттау жұмысында төмендегі әдістемелер кеңінен қолданылады:

• 
  Стандарттау нысанын реттеу
  
• 
  Параметірлік стандарттау
  
• 
  Өнім сәйкестендіру\унификация
  
• 
  Агрегаттау
  
• 
  Кешенді стандарттау
  
• 
  Келешектік стандарттау
  

Өнімді процесс пен қызметті стандарттау саласындағы әмбебап әдістеме.Реттеу – көп басқару ретінде ең әуелі қысқартумен тығыз байланысты.Реттеу жұмысының нәтижесінде өнімді жабдықтаушы үлгілік альбомдары басқару және құжаттардың түрлері жатады.

Стандарттау нысанын сұрыптау - өндіруге және қоғамдық өндіріске пайдалануға ыңғайлы деп танылған нақты нысандарды бағытталған іс әрекет.

Жою(симпликатция)- әрі қарай өндіруге және қоғамдық өндіріске қолайлы емес деп танылған нақты нысанарды анықтауға бағытталған іс әрекет.

Стандарттау нысандарын түрлеу(типтеу)- конструкция, технологиялық аиырмашылықтары бар тіс әрекет.

Мысалы 1960ж басында ҚСРО-да 100 түрлі конструкциялық айырмашылықтары бар телевизорлар пайдаланылған.Әрбір нұсқаға ең тиімді схемалар таңдалып олар соңынан жақсартылады.Нәтижесінде типтік конструкциялыУНТ-35,УНТ-47,УНТ-59 телевизорлары жасалды.

Станадрттау ныманын тиімді ету жұмысы арнайы эканомикалық – математикалық әдістер мен тиімді ету моделі арқылы жүргізіледі.Тиімді етудің мақсаты тиімді дәреже мен жоғары тиімділікке қол жеткізу болып табылады.

Параметрлік стандарттау- өнімнің параметрі дегеніміз оның қасиеттерінің сандық сипаттамасы.Ең негізгі параметрлер пайдалану жағдайын айқындайтын сипаттамалары.

Машина құралдарын параметрлік қатары ұнамды санадар сәйкес, яғни геометриалық прогрессия бойынша өзгеріп отыратын санадар жиынтығынегізінен құрылады.Бұл саладағы негізгі стандарт ГОСТ 8032 «Ұнамды санадр және ұнамды санадр қатары»Осы станадрт негізінде ГОСТ 6636 «Қалыпты сызықтық мөлшерлер»стандарты жасалған.1 қатар 5-1,00;4,00;6,30;10,00; прогрессия алымы

1. 
   қатар 10-1,00;1,25;1,60;2,00;2,50
   
2. 
   қатар 20-1,00;1,12;1,25;1,40;1,60;
   
3. 
   қатар 40- 1,00;1,06;1,12;1,18;125
   

Мұнда төмендегі ереже басшылыққа алынады: машиналардың параметрлер қатары 5,детальдар мөлшері қатары 10,20 сәйкес келуі тиіс.Сәйкестендіру дәрежесі өнімді сәйкестендіру деңгейімен яғни стандартталған деталь түйін жинақ бірлігімен толығу арқылы сипатталады.

Агрегаттау- бұл машина құрал жабдықтарды геометриялық және өзара алмастыру мүмкүндігі бар,бұйымдарды жасауда көп мәрте пайдаланатын жеке стандартталған түйіндерден құрастыру әдісі болып табылады.Мысалы 3 мөлшері жәшіктерді қолдана отырып комбинация жасау арқылы 52 түрлі мебель жасауға болады.Агрегаттау әдісі машина жасау және радиоэлектроникада кеңінен қолданылады.

Кешенді стандарттау- кезінде өзара байланысты талаптар жүйесін мақсатты да жоспарлы түрде белгілеу жүзеге асырылады.Сонымен қатар дайын бұйым және оны өндіруге шикізат материалдарының сапасы мен оларды сақтау,пайдалануға қойылатын талаптар байланысты болуы тиіс

Кешенді стандарттаудың өзіндік бір түрі кешенді сертификаттау болып табылады.Оза стандарттау- бұл стандарттау обьектісіне бүгінгі тәжірибеде отырған талап,нормаларды қазіргі жтістіктерінен кездері тиімді болатындай етіп жобалау әдісі.

Сонымен стандарттар сапа көрсеткішінің болашақ деңгейін белгілеп олардың өндіріске қолданылатын мерзімін көрсетуі тиіс.Оза стандарттау жұмысы басталмаған немесе басталу сатысындағы болашақ өнімнің келешекті түрлеріне жасалады.

1. Агрегаттау дегеніміз не?

2. Нормалық құжат деген не?

3. Стандарттау жұмысында қандай әдістемелер кеңінен қолданылады?