Тəрбие процесінің ерекшеліктері

Тəрбиелік іс-əрекет тəрбиешінің жекеленген əрекет аймағы түрінде 
(өз  мақсаттарына,  міндеттеріне,  мазмұнына  ие)  немесе  оқу  процесіне 
тікелей енген (себебі оқу тəрбиелік сипатқа ие) қалыпта болуы мүмкін. 
Оқу мен тəрбиенің ортақ белгілері: 
- тəрбие  процесі  өз  ішіне  оқу  элементтерін  қамтиды:  қандай  да 
ережені орындауды талап етуден бұрын оның іске асырылу жолдарын 
үйрету қажет; 
- оқу  процесі  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  ықпалдасты  іс-
əрекеттің  ұйымдастырылу  формасына  сəйкес  өтеді.  Өз  қызметі 
барысында мұғалім оқушыға тəрбиелік ықпал жасайды; 
- оқу  жəне  тəрбие  процестерінде  бірдей  əдістер  (түсіндіру, 
қадағалау жəне т.б.) пайдаланылады. 
Жалпы педагогикалық процестің аталған екі қызметінің арасындағы 
принциптік  айырмашылық : оқу  барысында  шəкірт  əртүрлі  ғылымдар 
негізін  меңгереді,  ал  тəрбие  процесі  оқушының  тұлғалық  сапа-
қасиеттерін қалыптастыруға бағышталады. 
Тəрбие процесіне тəн ерекшеліктер: 
- 
мақсатты  бағыттылық  (мақсаттың  түсінікті  болуы  нəтиже 
тиімділігінің кепілі); 
- 
мақсаттар  бірлігі  (тəрбиеші  мен  тəрбиеленушінің  арасындағы 
қызметтестіктің көрсеткіші); 
- 
нəтиже  ұзақтығы  (оқу  процесіндегідей  нəтиже  бірден 
көрінбейді); 
- 
көп  жағдаяттылығы  (тұлға  көп  əрі  сан  қилы  ұнамды  да, 
ұнамсыз  да  ықпалдарға  кезігеді.  Тəрбие  барысында  олар  реттеледі. 
Тараптардың    тұлғаға  болған  ықпалы  өзара  сəйкес  келсе,  тəрбие 
нəтижесі тиімді болады. 
- 
ауыспалылығы  (тəрбиеленуші  мақсатты,  көзделген  жəне 
кездейсоқ əсерлерге бірдей кезігіп отырады). 
- 
үздіксіздігі  (ешқандай  науқанды,  бір  мəртелік  шара  қаншама 
жарқын  болмасын,  аса  ыждағаттылықпен  жүйелі  дайындалған  тəрбие 
істерінің орнын баса алмайды); 
- 
кешенділігі (тəрбие мақсаты мен міндеттерінің , мазмұн, форма 
жəне əдістерінің бірлігі); 
- 
баламалылығы  (тəрбиеленушілер  даралық  ерекшеліктері  жəне 
əлеуметтік  тəжірибесінің  əр  түрлілігімен  ажыралады.  Тəрбие 
процесінде бұлар ескерілуі шарт, себебі əсері бірдей болғанның өзінде 
де тəрбиелік нəтиже əрқилы болуы ықтимал); 
- 
екі  тараптылығы  (тəрбиелік  ықпалды  жүргізуші – мұғалім,  ол 
ықпалды қабылдаушы - оқушы); 
- 
тəрбие процесі - өмірлік, ол қозғалмалы да ауыспалы; 

- 
тəрбиеші  тұлғасы – тəрбие  барысына  ықпалды  маңызды 
жағдаят (тəрбие процесінің өнімді болуының кепілі – мұғалім ептілігі, 
шеберлігі,  құндылықты  бағыт-бағдары,  қызметтестік  қатынасқа  түсе 
білу қабілеті); 
- 
қарама-қайшылықты  болуы  (қарама-қарсылықтар  тəрбиенің 
қозғаушы күші ретінде қарастырылады). 
Тəрбиенің  негізгі  қайшылықтары  оқу-тəрбие процесінде  кездесетін 
келесідей  құбылыстар  арасында  көрінеді:  қоғамдық  өмірдің  жаңа 
шарттары  мен  оған  дайындауға  арналған  əдістер  мен  формалардың 
ескіруі;  адамның  табиғи  даму  мүмкіндіктерінің  шексіздігі  мен  бұл 
дамудың  əлеуметтік  жағдайлар  бағдарламаларына  тəуелді  шегерілуі; 
адамның табиғаттан белсенді, əрекетшең болуы, оның қоғамдық өмірге 
араласу ынта-ықыласы мен өмірлік процеске нақты қатысу үшін қажет 
тəжірибе, білім, ептілік пен дағдылардың жетіспеуі жəне т.б. 
Сонымен, жоғарыда аталғандарды ескерумен келесідей қорытынды 
шығаруға  болады:  тəрбие  процесі  оқу  процесімен  бір  қатар  жүріп 
жатса да, ол бірнеше мəнді ерекшеліктерге ие, сондықтан да өз алдына 
дербес қарастырылады. 

жүктеу/скачать 1.76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: