Білім- педагогикалық процесс

Мəндік,  мағыналық  тұрғыдан  педагогикалық  процесс-əлеуметтік 
құбылыс.  Педагогикалық  процестің  басты  мақсаты-  қоғамның 
əлеуметтік  тапсырысын  іске  асыру,  яғни  өздеріне  жүктелінген 
міндеттерді 
табысты 
шеше 
білетін 
адамдардың 
жан-жақты 
дайындығын  қамтамасыз  ету.  Педагогикалық  процеске  əлеуметтік 
тəжірибе  ұсынылады,  əрі    ол  белсенді  игеріліп  барады,  бұл  мақсат 
бағдарлы  ұйымдастырылған  іс-əрекеттер  жəрдемімен,  тəрбиелеуші 
жəне  тəрбиеленушілер  қарым-қатынасымен,  шəкірттер  санасына,  еркі 
мен көңіл-күйіне жүйелі əсер етумен орындалып жатады. 
Педагогикалық  процестің  ең  алдымен  көзге  түсер,  тілге  алынар 
бірліктері-  бұл  оқу  жəне  тəрбие.  Осылардың  арқасында  тұлғаның 
білімділігі, тəрбиелілігі жəне дамуындағы іштей өзгеріс процестері іске 
асады.  Өз  кезегінде,  оқу жəне тəрбие процестері бір-біріне ұштасқан 
нақты  іс-əрекет  процестерінен  құралады:  оқу-оқыту  жəне  бұдан 
туындайтын өзіндік тəрбие.  
Педагогикалық процесс атқаратын қызметтер түрі: 
- ақпараттық (тəрбиеленушіні сауаттандыру); 
- тəрбиелік (тəрбиеленушінің тұлғалық өзгеріске келуі); 
- дамытушылық (тəрбиеленушінің жан-жақты кемелденуі); 
- аксиологиялық (тəрбиеленушінің құндылық сезіну бағдары, заттар 
мен құбылыстарға болған қатынастарын қалыптастыру); 
- əлеуметті икемдестіру (тəрбиеленушіні нақты өмір жағдайларына 
бейімдеу). 
Педагогикалық процестің құрылымы екі тұрғыдан қарастырылады: 
1)  педагогикалық  процеске  қатысушылардың  субъективті  құрамы, 2) 
іс-əрекеттік құрамы.  
Педагогикалық  процестің    субъекттері - тəрбиеленуші  жəне 
тəрбиелеушілер. 
Бұлардың 
құрамы 
сан 
қилы. 
Мысалы , 
тəрбиеленушілер қатарында алты жастан алпыс жасқа дейінгі  сəбилер 
мен  қариялар;  ал  тəрбиелеушілер  сапында  ата-аналарды,  кəсіби 
педагогтарды  тікелей  тəрбиеші  субъекттер  деп  білсек,  бұқаралық 
ақпарат  құралдарын,  салт-дəстүр,  дін,  тіл,  табиғат  жəне  с.с  балаға 
ықпал  жасайтын  барша  əлеуметтік  –қоғамдық  құбылыстардың  бəрін 
жанама да, тікелей де тəрбиеші деп танығанымыз жөн. 
Педагогикалық  процесс  субъекттерінің  өзара  байланысты  іс-
əрекеттерінің 
соңғы 
нəтижесі 
–тəрбиеленушілердің 
адамзат 
жинақтаған тəжірибені игеруі. 
Педагогикалық 
процестің 
іс-əрекеттік 
 
(процессуалды) 
құрылымында төмендегідей бірліктер ажыралады: 
Педагогикалық  процесс  қозғалысы  (динамика)  педагогикалық 
процестегі  кейінгі  өзгерістердің    мөлшері  алдағы  кезеңдердің 

өзгерістер  өлшеміне  тəуелді.  Қолға  түскен  жетістіктер  неғұрлым 
жоғары  болса,  нəтиже  де  соғұрлым  салмақты  келеді.  Бұдан  шығатын 
қорытынды - педагогикалық  процесс  педагог  пен  тəрбиеленуші 
арасындағы  дамып  барушы  ықпалдастық  ретінде  бірізді  «сатылық» 
сипатқа  ие.  Осы  заңдылық  салдары:  аралық  нəтижесі  жақсы  болған 
оқушы жалпы жетістіктерінде де жоғарылау көрсеткіштерге ие болады; 
- педагогикалық процесте тұлғаның дамуы педагогикалық процесс, 
тұлға дамуының арқауы. Тұлғаның даму қарқыны мен жетілген деңгейі 
нəсілділікке,  тəрбие  жəне  оқу  ортасына,  оқу-тəрбиелік  іс-əрекеттерге 
жегілуіне,  қолданымдағы  педагогикалық  ықпал  жабдықтары  мен 
тəсілдеріне тəуелді;  
-  оқу-тəрбие  процесін  басқару  педагогикалық  процестің  тиімділігі 
тəрбиеленушілер  мен  тəрбиешілердің  арасындағы  кері  байланыстың 
жеделдігіне,  сондай-ақ  тəрбиеленушілерге  жасалған  реттеуші  ықпал 
əсердің шамасы, сипаты жəне негізділігіне орайлас келеді; 
-  ынталандыру:  Педагогикалық  процестің  өнімді  болуы  оқу-тəрбие 
қызметтерінің  ішкі  ықпалдарына  (стимулдарына)  жəне  сыртқы  (қоғамдық, 
педагогикалық,  моральдық,  материалдық)  жəне  т.  б.  ықпалдардың 
əсеріне байланысты болады; 
-  педагогикалық  процестегі  сезімдік,  логикалық  жəне  іс-
тəжірибелік  элементердің  бірлігі.  Оқу-тəрбие  процесінің  тиімділігі 
сезімдік  қабылдау,  қабылдағанды  қисынды  тоқу,  тоқығанды  іс-
тəжірибеде қолдана білу шарттарына тəуелді; 
-  сыртқы  (педагогикалық)  жəне  ішкі  (танымдық)  іс-əрекеттің 
бірлігі.  Педагогикалық  ықпал  нəтижелілігі  педагог  қызметінің 
сапасына  қалай  байланысты  болса,  тəрбиеленушінің  өзіндік  оқу  
танымдық іс-əрекеттерінің сапасына да соншалықты тəуелді келеді; 
-  педагогикалық  процестің  себептілік  негізінің  болуы.  Оқу  тəрбие 
процесінің  жүрісі  мен  нəтижесін  алдын  ала  анықтап 
отыратын  жағдаят-  қажеттілік,  сондай-ақ  тұлға  мен  қоғам 
мүмкіндіктері  (материалды-техикалық,  экономикалық  жəне 
т.б.),  процестің  оқыту,  орындалу  (моральдық-психологиялық, 
санитар-гигиеналық жəне т.б.) шарттары.  
Жоғарыда  аталған  жəне  басқа  да  заңдылықтар  негізінде 
педагогикалық процесс принциптері- (яғни, кейбір ереже, ұсыныстарға 
орай) нақтыланып баратын оқу мен тəрбиеге бастау, жетекші талаптар 
анықталады  (оқу  мен  тəрбие  принциптері  кітаптың  келесі  бөлімінде 
қарастырылады). 
Қай  педагогикалық  процесс  болмасын, -өз  дамуының  белгілі  бір 
ізділігіне сəйкес кезеңдерге бөлінеді. Олар : 
- дайындық кезеңі, 
- орындау (негізгі) кезеңі; 
- нəтижелер талдауы(қорытынды) кезеңі. 

жүктеу/скачать 1.76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: