Бағдарламасы Өскемен қ, 2010 жыл Мазмұны 1

2.2.1.7 Қоршаған ортаның жағдайы.

Қоршаған ортаны ластауда негізгі роль техногенді көздерге жатады оларға мынандай өнеркәсіптік кәсіпорындар жатады: «Қазмырыш»ЖШС, «АЭС УК ТЭЦ»АҚ, «УК ТМК» АҚ, «УМЗ»АҚ.

Казгидрометтің мәліметтері бойыншаӨскемен қаасының ауа атомосферасының ластьану индексі (АЛИ) 2007 жылы 6,5 тен 2009 8,0 өсті. Осы қызметтің ақпараттары бойынша қаланың ауасында тұрақты түрде адамдардың өміріне қауіпті концентарнттардың артуы пайда болуда. диоксид азот выросло с 1,7 тен 2,5 ПДК дейін, күкірт ангидриді – 1,1 ПДК тен 1,9, фенолға, 1,5, формальдегид – 1,6 ПДК. ( 19 сур ).

19 сур

Атмосфералық ауаның ластануына автокөліктің шығарылымдары маңызды әсер етеді олардың саны жылдан жылға өсуде. 2007 жылы 68026 бірлік автокөлік, 2009 жылы аталған көрсеткіш 74066 бірлікті (108,9%) құрады. Егер қаланың өнеркәсіптік кәсіпорындарында экологиялық мәселелер бойынша ауаны қорғау шаралары қолданса автокөліктен шығарылым мәселесі шешілмейді. Автомобиль газдарына жүйелі бақылауды жүзеге асыру қажет транспорттық көліктердің байланысына схема әзірлеу.

20 сур

Ауаны ластайтын заттар мың. тонна


Қаланың аумағында 400 астам радиоактивті құбылыстар анықталды. Олардың ішіндегі ең ірісі қаланың сол жақ өзені Комендантка оның ұзындығы 400x220 метр, шағылысу қуаттылығы - 360 мкр/сағ. 2008 жылы радиоактивті ластанудың ошақтарын жабу бойынша жұмыстар басталған бірақ жеткіліксіз қаржыландыру көздерінсіз тоқтатылған.

Өндіріс және тұтыну қалдықтарының санының ұлғайтылуы қорқыныш тудырады. Қалада 180 мың. тоннаға дейін тұрмысты қатты қалдықтар шығарылады. ТҚҚ жою тәсілдерінің бірі қалалық қоқыс тастайтын жерлерді қазу онда 1957 жылдан пайдаланылып келе жатыр және экологиялық және санитарлық талаптараға сәйкес келмейді. Қоршаған ортаны қорғауда басымды бағыт қалдықтарды жою мәселесі болып қалады.

Су ресурстары бойынша экологиялық жағдай қиын болып қалып отыр. УМЗ-ның токсинді қалдықтары, УК ТЭЦ күлдері және Согра ТЭЦ, «Қазмырыш» металлургиялық өндірістің қалдықтары су астында қазылады.

Қалада жер асты сулар тұрғындардың сумен қамтамасыз етудің көзі. Бекітілген қорлармен он су құдықтарында олар орталықтанады, ауыз су талаптарын қанағаттандырылуымен ластанудан үнемі қорғаныс қажет. Қаланың Үлбіден асқан бөлігінде жер асты суларының қанағатсыз жағдайы. Солтүтсік өнеркәсіптік кешенде олардың жағдайы нашар. (70 аса бірінші және класты заттарда. Қаланың орталықтанған бөлігінде ( Комендантка өзенінен солтүстік- батысынан 500-1000 метр № 2 УК ТЭЦ күл шығаруға дейін – төтенше жағдайдың сомасы жоғары (10,1 – 50).

Қаланы ауыз сумен қамтамасыз ету бөлігінде міндеттер: шексіз ластанудан су ресурстарын қорғау, (оның ішінде Үлбі және Ертіс басейндері); уақытында шаралар қабылдау үшін олардың жағдайына мониторинг; су құдықтарын санитарлық қорғауды қамтамасыз ету, жер асты суларының қорларын бекіту.

Қалада экологиялық жағдайды жақсарту мақсатында жыл сайын көгалдандыру шаралары өткізіледі. 2009 жылы 662 ағаштарға жөндеу және 1275 жаңа ағаштар салынды. Ағашты саябақты аймақтарда минералданған алаңшаларды орнату, құрғақ ағаштарды кесу жұмыстары өтеді. Ағаш саябақ аймақтарының аймағы 1098 га олар облыс орталығында саябақтар және алаңшалар есебінен ұлғайтылады. Қаланың аумаңы бойынша тірі аймақтар 31,7 мың. алаңшаны.кв. м. құрайды. Қаланың аумағында жыл сайын көшеттер отырғызылады. (34,4 мың. кв. м). 11 фонтандар жұмыс жасайды.

Өнеркәсіптік кәсіпорындардың көп жылдық қызметі қаланың экологиялық жағдайына теріс әсер етті. Қала аумағының 240 кв.км жеміс көкөніс және бақшалы жер телімдер ауыр металлдарыдың шығарылымы мен ластанды.

Жоғарыда айтылғандардың негізінде Өскемен қаласы Қазақстан Республикасының облыстық орталықтарының ішінде жоғарғы ластанумен сипатталады. Пісіп жетілген мәселелерді экологиялық мәселелерді шешу үшін жеткілікті қаржылық қаражаттар қажет соныме қатар өңірдің экологиялық мониторингін жүргізу.

• 
  Қоршаған ортаны қорғауда бұрын қабылданған табиғи шараларды орындау ( 2005-2007жж және 2008-2010жж қоршаған ортаны қорғау Өңірлік бағдарламалар») өнеркәсіптік өндірістің көлемінің өсу шартында экологиялық мәселелерді шешуге мүмкіндік берді.
  
• 
  ИСО 9000 сапа өнімін басқару халықаралық стандартқа енгізуді жалғастыру және қоршаған ортаны қорғауды басқару.
  

• 
  Экологиялық жүйені дамыту және азаматтарды насихаттау жүйесі жетілдіруде экологиялық өңірлік бағдарламалардың қызмет етуі қамтамасыз етілуде.
  
• 
  Жобалық жұмыстардың негізінде суды қорғау аймақтары және су ресурстарының қызметін қорғау бұл су ресуртстарын қорғауға мүмкіндік береді.
  
• 
  Әлсіз жақтар:
  

• 
  Автомобиль көліктерінің бүгінгі күнге дейін өсуі көліктің даму концепциясы әзірленбеді, қаланың көше жол желілерінің жетілдіру мәселесі шешілмеді.
  
• 
  Энергияның альтернативті деңгейде енгізілуі жүргізілмейді.
  
• 
  Экологиялық мәселер бойынша халықтың көшуі.
  
• 
  Мүмкіндіктер:
  

• 
  Қалдықтарды қайта өңдеу энергияны жинақтау ресурсын жүзеге асыруға, табиғи ресурстарды үнемдеуге, қалдықтардың көлемін арттыруға мүмкіндік береді.
  
• 
  Қоршаған ортаны қорғау сапасына автоматтандырылған жүйені енгізу басқаруда оңды шешім қабылдауға мүмкінідк береді бұл түрғындардың өмір деңгейін жақсартуға мүмкінідк береді.
  
• 
  Азаматтарда табиғи ресурстарды ойлы пайдалануға мүмкіндік береді. Қауіптер:
  

• 
  Ертіс өзенінің ластануы (қаладағы тазарту қондырғыларының жұмысының көптігі толық көлемде тоқтаған суларды тазартудан шамасы келмейді).
  

• 
  Табиғи климатардың тез ауысуы.
  

Өңірдің дамуы нақты секторда және әлеуметтік салада оңды дамумен сипатталады.

2007 және 2009 жж. Мектепке дейінгі ұйымдардың желісі 3 бірлікке дейін, қазақ тілін оқытумен жалпы білім беру мектептері – 2 бірлікке, қосымша білім беру ұйымдары – 2.

Қаланың оқушылары мектеп әдістемелерімен және жаңа буынды кітаптармен 100% қамтылды.

Білім беру саласындағы мәселелер: мектепке дейінгі білім беру қызметтерімен балалардың толық қамтылмауы, білім беру ғимараттарының маңызды тозмыдылығы, сапалы білім алуға сәйкес жабдықтардың жеткііліксіз қамтамасыз етілуі.

2007 мен 2009 жылдарда 2005-2010 жылдарға білім беру бағдарламасын жүзеге асыру бойынша Бағдарламасы, 2005-2007 жылдарға білім беру ұйымдарын материалдық-техникалық жабдықтау олардың аясында білім беру сапасын арттыру және ауылдық білім беруді жақсарту жүзеге асырылды

2009 жылы қалада 31 бала бақшалар, 2 мектепке дейінгі шағын-орталықтар және 7 жартылай уақыт болатын топтар (3 сағ). Мектепке дейінгі балаларды қамту мектепке дейінгі балалардың жасынан 65,4 % (7 756 балалар) құрады. 2007 жылмен салыстырған бала бақшалардың желісі 3 ұйымға, 1 мектепке дейінгі шағын орталықтар ашылды олардың саны 2 144 бірлікке өсті.

5-6 жастағы балаларды мектепке дайындықпен қамту 100% құрады.

Осыған байланысты Өскемен қаласында мектепке дейінгі ұйымдарда 3 532 өтініштер тіркелді ( 7 кесте).

7 кесте.
Мектепке дейінгі ұйымдардың желісін дамыту динамикасы

2007 жылмен 2009 жылдарға мектепке дейінгі ұйымдардың материалдық-техникалық базасына 32,1 млн. теңге бөлінді.

Орта білім беруде 12 жылдық жалпы білім беру түрініе көшу бойынша дайындық жұмыстар өткізілді.

2009-2010 оқу жылында орта білім берудің 54 ұйымдары қызмет етеді, соның ішінде 45 мемлекеттік күндізгі мектеп, 4 түзету мекемелері, 2 кешкі мектептер және 3 мемлекеттен тыс мектептер.

№ 35 мектепті қайта түзету есебінен 2009 жылы қазақ тілі мектептер саны 8, 14 мектептерге дейін аралас статусты сақтады 40% қазақ ұлты балаларды қамтыды.

2007 мен 2010 жж аралығында оқушылардың контингенті 2 988 адамды қазақ тілі оқытумен және тәрбиелеумен бағдарланғандар бар (8 кесте).

8 кесте.

2007-2009 жылдарда мемлекеттік күндізгі жалпы мектептердің желісінің өзгеру динамикасы

2007ж.		2008ж.		2009ж.
Бір саны	контингент, адам	Бір саны.	контингент, адам.	Бір саны	контингент, адам.
45	30 169	45	28 682	45	28 075

Қаланың барлық білім беру мектептері компьютерленген. 2009 жылы жалпы білім беру мектептерінде 2009 жылы бір оқушының компьютермен жабдықталуы 18,2 % құрады. Интернетке оқушылардың 88,9 % қосылды.

Мектептердің кабинет және жабдықпен қамтамасыз етілу базасы жеткіліксіз болып қалуда. 2009 жылы мультимедиялық кабинеттермен – 75,6 %, физика – 82,2 %, химия – 82,2%, биология – 82,2% құрады ( 9 кесте).
9 кесте.
2009 жылы сабақ кабинеттерімен және жабдықпен мектептердің жабдықталу динамикасы

Қалада апаттық мектептер жоқ. 2 мектеп (№ 12 А. Гумбольдт атындағы шет тілдерін тереңдетіп оқытумен гимназия» ГУ « № 96 модельді бала бақша мектеп») немесе жалпы санынан 4 %.

«Жол картасы» жүзеге асыру аралығында 45 мектептерде, 22 мектепке дейінгі ұйымдарда, 3 қосымша білім беру ұйымдарда жөндеу жұмыстары жүргізілді. № 44 мектеп-лицейдің кешеніне және № 11,19, 31 мектептерге күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілуде.

Алғаш рет жөндеумен мектепке дейінгі және қосымша білім беру ұйымдары, аулалық клубтар, балалрды сауықтыру лагерлері жөндеумен қамтылды.

2009 жылы 27 білім беру ұйымдардың шатырына ағымдық жөндеу, жылу беру жүйесіне – 23, сумен қамтамасыз ету және канализация – 31, электромонтаждық жұмыстар – 16, есіктерді ауыстыру– 18, алдыңғы бөлікті жөндеу – 10, Білім беру ұйымдарында ағымдық және күрделі жұмыстарды өткізу бойынша 1379 қосымша жұмыс орындары ашылды.

2009 жылы Өскемен қаласының білім беру нысандарының жөндеу жұмыстарының көлемі 536 076,0 мың. теңгені құрады.

10 кесте.

2009 жылы Жол картасы бағдарламасын жүзеге асыруға бөлінген бюджеттік қаражатардың көлемі

Жыл	Нысандар саны	Барлығы Сомма, мың. теңге	Оның ішінде:
			РБ	МБ
2009	70	536 076,0	460 847,0	75 229,0

Өндірістік жұмыстарға бақылау үшін әр ұйымдарда партиялық бақылаудың комиссиясы құрылды құрамында мектеп оқушылары, бала бақшалар, депутаттар, ЖӨӨБ өкілдері және ата-ана қоғамы мүшелерінен тұрады.

2007 жылы Өскемен қаласы бойынша күндізгі жалпы білім беру оқытушылардың жалпы саны 2712 адамды құрады, 2008 жылы - 2708 адамды, 2009 жылы - 2731 адамды, үш жылдық аралықта мұғалімдердің саны 19 мұғалімдерге өсті.

2009 жылы алдлыңғы жылмен салыстырғанда жоғарғы біліммен мұғалімдердің үлесі 0,2% азайды 87,8 % құрады.

Жоғарғы және бірінші білікті санаттағы жалпы білім беру мектептерінде мұғалімдердің үлесі қала бойынша ұлғайтуды жалғастыруда. Сонымен қатар 2009 жылы келесідей бөлінді:

• 
  Жоғарғы санатпен – 29,4%;
  
• 
  Бірінші санатпен – 27,2%;
  
• 
  Екінші санатпен – 24,8%;
  
• 
  Санатары жоқтар – 18,5%.
  

• 8 жасқа дейінгі жұмыс өтілдерімен мұғалімдердің үлесі – 19,5%,

• 9 жылға 20 жылдық өтілімен мұғалімдердің үлесі 1,9% және 34,1%, бұл 2007 жылмен салыстырғанда 40,8 % 20 жылдан аса үлесін арттыруға әкелді аталған көрсеткіш 37,1% құрады.

2009 жылы өтілі 30 жыл құрайтын мұғалімдердің орта санынан мамандардың саны 17,5%, 50 жасқа – 58%, 60 жас және одан үлкен – 15,5%. Өз білімдерін жеткізу және кәсіптік өсімді арттырудың оңтайлы шешімі 12 жылдық білім беру.

Мұғалімдердің жоқтылығы өзекті мәселе болып қалуда. Педагогикалық кадрлармен білім беру ұйымдарын толық қамтамасыз етілуді шешу үшін еңбекті ынталандыру механизмдерін жетілдіру және жас мамандарды бекіту қажет

Қалалық білім беру ұйымдарында жоғарғы белгілермен және атаулармен белгіленген оның ішінде: 18 орден мен алқалармен марапатталған олардың Алтынсарин атьындағы екеу, 80 білім беру озаттары, 3 – Қазақстан Республикасының құрметті азаматтары.

2007 жылдан 2009 жылға курстық қайта даярлауды 4432 мұғалімдер өтті. Ағымдағы жылы өз мамандықтары бойынша біліктілікті арттыру курсты 522 мұғалімдер қаланың мұғалімдік жұмысшыларының 19,5% құрайды.

Өскемен қаласының білім беру жүйесінде мемлекеттік аттестациялдауда, аралық мемлекеттік бақылау және Бірыңғай ұллтық тестілеу негізінде құрылады.

2009 жылы қалада 2008 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанада ұлттық өткен тестілеу 74,6 баллдан 7,6 баллға жетті.

2009 жылы «Алтын белгі» ерекше үлгідегі орта білім бар аттестатты алуда 34 түлектер. Олардың 53 түлектері алтын белгімен жалпы орта білімді аяқтау туралы 18 оқушылар өз білімдерін растады.

Қала мектептерінде 356 жетім-балалар және ата-ананың қарауынсыз қалған балалар олардың ішінде – 104 бала оқытылады. Қарауға және патронатты тәрбиелеуге – 67 балалар, мемлекеттік бала бақшаларда – 92, асырандылар – 88.

Сонымен қатар шектелген мүмкіндіктері бар 16,2 % бағдарламалармен қамтылды.

2009 жылы қосымша білім беру бағдарламасымен жалпы санмен оқушылардың 51,9 % қамтылды (оқушылардың жалпы саны – 28 075 адам, қосымша білім берумен қамтылған – 14 573 оқушылар).Өскемен қаласында 2 стационарлы сауықтыру бала бақшалар «Өскемен қаласы әкімдігінің балалардың сауықтыру лагері»және Саша Ковалева атындағы сауықтыру лагері «Жігер» балалар жас өспірімдер клубы. Сонымен қатар 7 құызыреттегі және жеке лагерлерде «Экобиоцентре» ғылыми-зерттеу және жас техникасының жанында қызмет ететін жылжымалы туристік лагерлерде, балалар дем алады.

Талданбалы аралықта қалада техникалық шығармашылық (СЮТ), ғылыми-зерттеу жұмыстарында («Экобиоцентр») ата-аналардың және балалардың қосымша білім беру қажеттілігіне есептелген және бағытталған мемлекеттік мекемелер қызмет етеді. Қосымша білім беру мекемелердің жұмыстарында ерекше орын отбасылық демалыс шараларына қатысу ерекше орын алады.

• 
  Бала бақшалар желісін және шағын-орталықтарды ашу.
  
• 
  Мектепке дейінгі ұйымдармен балаларды қамту.
  
• 
  3 ауыспалы тәртіптің жоқтығы
  
• 
  БҰТ көрсеткіштердің өсімі.
  

• 
  23,0% мектепке дейінгі білім берумен қамтылмаған. Демографиялық және көші қон үрдістердің салдарынан контингенттің қысқартылуы. Білім беру ұйымдарының жеткіліксіз материалды техникалық базасының мектеп асханаларында, сонымен қатар қосымша білім беру мекемелерінде жабдықталуы.
  
• 
  Мүмкіндіктер:
  

• 
  Электрондық оқытуды енгізу
  
• 
  Білім беру нысандарында мемлекеттік жеке-серіктестікті дамыту.
  

• 
  Еңбекақы төлемінің төмен деңгейіне байланысты білім беру ұйымдары мұғалімдерінің көшуі.
  
• 
  Мектептік білім беру сапасының төменділігі.
  
• 
  Білім беру мемлекеттік стандарттарға жету.
  
• 
  Қызықтырушылық және маңызды бос емес жасөспірімдердің өсімі.