Бағдарламасы Пән: «Бейорганикалық химия» Мамандық: 0306000

Химия пәні, міндетгері және маңызы. Жаратылыс ғылымдары жүйесінде химияның алатын орны. Химияның медицина мен фармация дамуындағы рөлі. Хи­мия дамуының негізгі кезендері. Химия тұралы негізгі ұғым және оның заңдары. Зат мөлшерінің өлшем бірлігі - моль. Масса мен энергияның сақталу заңдары.. Қүрам тұрақтылық заңы, Авогадро заңы. Эквивалент, эквиваленттер заңы. Реактивтер және тазарту әдістері, химиялық заттардың тазалығы. Физикалық өлшем бірліктерінің халықаралық жүйесі (СИ). Бейорганикалық заттардың қазіргі номенклатурасы.

Атомның квантты-механикалық үлгісі. Атом құрылысы теориясының даму кезеңдері. Энергия бөлінуі мен жұтылуының кванттық сипатты (Планк постулаттары). Микробөлшектердің корпускулярлы-толқындық дуализмі. Электрондық бұлт. Кванттар саны жүйесімен электронның энергетикалық күйіне сипаттама беру: бас, орбитал, магниттік және т.б. квант саңдары. Паули принципі. Ең төмен энергия принципі. Хунд ережесі. Атомдардың негізгі, қозған және ионданған күйі. Атомдардың электрондық теңдеуі және электрон-құрылымдық сызбанұсқасы. Атомдар мен иондардың ионизациялау энергиясы.

Атом құрылымының жарықтың кванттық теориясындағы Д.И.Менделеевтің периодтық заңы және периодтық жүйесі. ЭПЖ құрылымы: кезеңдері, топтары, топшалары, s-, p-, d- f-блок элементтері. Атом иондары радиусының периодтық өзгеруі, ионизациялау энергиясы және электронға ұқсастығы, электртерістілігі (ЭТ). Элементтердің химиялық қасиеттері үшін сыртқы электрон қабыршағын анықтау маңызы. Қарапайым заттар, гидридтер жэне оксидтер қасиетінің периодтық өзгеруіне сипаттама.

Д.И. Менделеевтің периодтық заңының ғылыми-жаратылыстану және фило-софиялық мәні.

1.3 такырып. Химиялық байланыстардың табиғаты, молекулалар түзілуі мен құрылымы.

Байланыстардың тәжірибелік сипаттамасы: энергиясы, ұзындығы, бағыттылығы. Валенттік байланыстар әдісі. Қарапайым коваленттік байланыс түзілу механизмі және донор-акцепторлық. Коваленттік байланыс қасиеті - бағытталуы, қанықтылығы, полярлығы. Электрондық бұлт жабылуының нәтижесінде байланыстың екі түрінің тұзілуі: σ және π байланыстар.

Ковалентті байланыстардың полярлығы. Молекулалардағы атомдардың зарядтары, полярлы емес және иондық байланыстар. Полярлы және полярлы емес мо­лекулалар. ВБ әдісі бойынша байланыс еселігі. Атомдық орбитальдардың гибридизациясы, әртүрлі гибридизация кезінде пайда болған молекулалар геометриясы. Молекулааралық байланыс және оның табиғаты. Сутекті байланыстар және оның түрлері, сутекті байланыстың ассоциация процессіндегі, ерігіштік және биохимиялық процесстердегі рөлі.

2. тарау. Химиялык процесстердің жүру зандылыктары.

2.1 .тақырып. Химиялык реакциялардың энергетикасы және бағыты

Эндотермиялық жэне экзотермиялық реакциялар. Термохимиялық теңдеулер. Гесс заңы және оның салдары. Негізгі термодинамикалық түсініктер мен шамалар: жүйелер- ашық, жабық, оқшауланған, гетерогенді, гомогенді; энтальпия және жүйенің ішкі энергиясы. Заттың қалыпты түзілу энтальпиясы және Гесс заңы бойын­ша реакция энтальпиясын есептеу. Өздігінен пайда болатын процесстер бағытының энтальпиялық және энтропиялық факторларға тәуелділігі. Гиббс энергиясы.

Қайтымды және қайтымсыз реакциялар. Химиялық тепе-теңдік заңы. Тепе-теңдік константасы. Тепе-тендік константасы бойынша реакция жүру бағытын реагенттер концентрациясына тиісті етіп анықтау. Шамалары тең концентрацияларды есептеу. Ле-Шателье принципі бойынша химиялық тепе-теңдіктің ығысуы.

Химиялық реакциялардың жылдамдығы тұралы түсінік. Химиялық реакцияның жылдамдығына әсер ететін факторлар. Реакция жылдамдығының концентрацияға тәуелділігі. Жылдамдық константасының физикалық мәні. Реакция жылдамдығының температураға тәуелділігі (Вант-Гофф ережесі). Активтендіру энергиясы туралы түсінік. Биологиялық жүйелердегі ферменттік катализ тұралы түсінік.

3 тарау Ерітінділер тұралы ілім.

3.1 тақырып Ерітінділер тұралы ілім.

Ерітінді, еріткіш, еріген зат тұралы негізгі анықтамалар. Ерітінділер концентрацияларын есептеу тәсілдері. Су-химиялык технологияда, биосферада және дәрілік препараттарды дайындауда кеңінен тараған еріткіш. Сулы ерітінділердің организм тіршілігінлегі рөлі. Элекгролитті емес ерітінділердің коллигативті қасиеттері тұралы түсінік.

Ерітінділердің қату температурасының темендеуі және қайнау температурасының жоғарылауы, электролитті емес ерітінділердегі осмос және осмос қысымы.. Вант-Гофф және Рауль зандары. Биологиялық жүйедегі осмос қысымының маңызы. Плазмолиз, гемолиз, тургор. Гипо-, изо-, және гипертониялық ерітінділер,олардың медицинада және фармацияда қолдану.

3.2 тақырып Химиялық реакциялар және электролит ерітінділердің тепе-теңдігі.

Аррениустың электролиттік диссоциациясы теориясын Каблуковтың дамытуы. Күшті және әлсіз электролиттер. Иондану константасы. Освалъдтың сұйылту заңы. Әлсіз электролит ерітінділеріндегі тепе-тендіктің ығысуы. Судын иондануы. Судың иондық көбейткіші. Сутекті көрсеткіш рН. Индикаторлар. Аррениустың қышқылдар және негіздер теориясы және оның кемшіліктері. Ерітіндідегі кышкылдар және негіздер ионизациясы. Гидролиз реакциясы. Бренстед және Лоуридің қьшқылдар және негіздер үшін протолитикалық теориясы. Протолитикалық реакция, қышқыл, негіз, амфолит тұралы негізгі анықтамалар. Гидролиздену процессі. Гидролиздің дәрілік препараттарды алу, сақтау және талдау кезіндегі рөлі. Организмде дәрілік заттардың химиялық үйлесімсіздігі.

Элементтердің периодтық жүйедегі орнына элементтер және олардың қосылыстарының тотығу-тотықсыздану қасиеттерінің тәуелділігі. Элементтер атомдарының тотығу дәрежелері және оларды есептеу ережелері. Тотығу-тотықсыздану реакцияларындағы (ТТР) тотығу дәрежесінің өзгеруі. Тотығу-тотықсыздану реакцияларының теңдеулерін құрастыру. Тотығу-тотықсыздану реакцияларының жіктелуі. Тотығу-тотықсызданудың екі жақты қасиеті. Тотығу-тотықсыздану реакциялардағы Гиббс энергиясының өзгеруі және тотықтырғыштар мен тотық-сыздандырғыштардың стандартты потенциалы. Стандартты потенциалдардың теңдеуіне қарай ТТР бағытын анықтау. Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыш эквиваленттері. Ортаның (рН) ТТР бағытына тигізетін әсері және пайда болатын өнімнің сипаты. Тотығу-тотықсыздану реакцияларының биожүйедегі, дәрілік препа­раттарды талдаудағы және клиникалық зерттеуде қолданудағы рөлі.

Кешенді қосылыстар туралы қазіргі заманғы көзқарас. Вернердің координациялық теориясы. Кешенді қосылыстар құрылымы. Кешенді ион, орталық атом, лигандалар, кешенді қосылыстардың ішкі және сыртқы сфералары. Координациялық сан. Кешенді косылыстардың номенклатурасы. Кешенді қосылыстардағы химиялық байланыстардың табиғаты. Ерітінділердегі кешенді қосылыстардың түзілуі және диссоциациясы. Кешенді иондардың тұрақсыздық константасы.

Кешенді қосылыстардың биологиялық рөлі, фармацевтикалық препараттарды тал­дау және алу кезінде медицинада және фармацияда комплексондарды қолдану.

П-БӨЛІМ

Элементтердің және олардьщ маңызды қосылыстарының негізгі касиеттері.

1 тарау. s-элементтер және оның қосылыстары.

1.1 тақырып . ІА топтың s-элементтері.

ІА топ s-элементтерінің жалпы сипаттамасы. ЭПЖ-дегі сутектің ерекше жағдайы. Химиялық және физикалық қасиеттері, зертханада және өндірісте алу әдістері.Изотоптар. Сутектің маңызды қосылыстары: су, сутек асқын тотығы, гидридтер.Сутек асқын тотығының химиялық қасиеттері, тотығу-тотықсыздануының екі жақтылығы.Организм тіршілігіндегі сутек асқын тотығының метаболизмдегі қосымша шикізат ретіндегі рөлі. Сутек асқын тотығының бактерицидтік қасиеті. Бірінші топ s-элементтерінің маңызды қосылыстары: оксидтер, пероксидтер, асқын пероксидтер.

Жалпы сипаттамасы. ІА топтармен салыстырғандағы қасиетгерінің өзгеруі.

НА тобы элементтері гидроксиді қасиетінің өзгеруі, НА тобы элементтері қосылысының қасиеттері. Судың кермектілігі, оның тірі организмге тигізетін әсері. Су кермектілігін жою әдістері. Кальций және барий қосылыстарын фармацияда және медицинада қолдану. Тірі организмнің минералды балансындағы s-элементтердің биологиялық маңызы. Фармацияда s -элементтер қосылыстарын қолданудың химиялық негізі.
2 тарау. d-элементтері жэне оның қосылыстары.

Жанама топ элементтерінің жалпы сипаттамасы. Элементтердің өзіне тән ерекшеліктері: айнымалы тотығу дәрежелері, тұрақты кешенді косылыстардың түзілуі, қосылыстар түсі және оның пайда болу себептері.

Жалпы сипатгамасы. Хром, қасиеті. Хромның Сг(ІІІ) және Cr(IV) нақты қосылыстары, хром қосылыстарының қышкыл-негіздік және тотығу-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеруі. Хром қосылыстары (VI): хром және дихром қышқылдары, хроматтар және дихроматтар. Хроматтар мен бихроматтардың тотығу қасиеті. Ерітіндідегі хроматтар мен дихромат-иондарының арасындағы тепе-теңдік. Фармацевтикалық талдауда хром косылыстарын қолдану және хромның биожүйедегі биологиялық маңызы.

Жалпы сипаттамасы. Марганец. Жай заттың химиялық белсенділігі. Марганецтің +2, +4, +б, +7 тотығу дәрежесі қосылыстарьгның маңызды қасиеттері. Марганец қосылыстарының қышкыл-негіздік, тотығу-тотыксыздану қасиеттерінің өзгеруі. Ортаның (рН) перманганаттың тотықсыздану касиетіне тигізетін әсері. Калий перманганатының күшті тотықтырғыш қасиеттерін фармацевтикалық анализде және антисептикалық препараттар ретінде қолдану.

Жалпы сипаттамасы. Элементтердің периодтық жүйесіндегі VIII топ құрылымының ерекшеліктері. Темір және платина топ металдары. Темір, химиялык, белсенділігі, қышқылдарға қатынасы. Тотығу дәрежесінің өзгеруімен темір қосылыстарының қышқыл-негіздік және тотығу-тотықсыздану касиеттерін өзгеруі. Темірдің цианидтермен кешенді қосылыстардың тұрақтылығы. Құрамында темірі бар ферменттер және гемоглобин, олардың химиялық әсерінін мәні. Фармацияда және медицинада құрамында темірі бар препараттарды қолданудын химиялык негізі. Кобальт және никель. Кобальт (II) және (III) пен никельдің (ІІ) негізгі қосылыстары. Кешенді қосылыстардың түзілуі. В 12 коферменті.

Жалпы сипаттамасы. Мыстың, күмістің, алтынның химиялык белсенділігі, қышқылдарға қатынасы. I В тобындағы элементтер қосылыстарының негізгі қасиеті және олардың тотығу дәрежесіне байланысты өзгеруі. Комплекс түзу қасиеті. Құрамында мысы бар ферменттердің кешенді сипаты және олардың метаболизм реакцияларындағы әсерінің химизмі. Мыс (I) оксиді және галиды. Күміс. Күміс ни­траты мен галиды. Күмістің тотықтырғыш қасиеттері. Күміс және мыс иондарының бактерицидті әсері. Күмістің (I) аммиакпен және тиосульфат-иондарымен кешенді қосылыстары. Күміс қосылыстарын дәрілік препараттар ретінде («күмісті су», «күмісті мәрлі», колларгол, протаргол және т.б.) және фармацевтикалық талдауда қолданудың химиялық негізі.

Жалпы сипаттамасы. Мырыш және оның гидроксидінің амфотерлік қасиеттері. Мырыштың кешенді қосылыстары. Тұздар, олардың ерігіштігі және гидролизі.

Сынап (Hg). Ерекше қасиеттері: төмен химиялық белсенділігі, Hg-Hg байланыстарының коваленттілігі, сынап қосылыстарының тотығу-тотыксыздану реакциялары.

Негізгі тұздар: каломель және сулема, олардың аммиакпен реакциясы. Сынап қосылыстарының уытты әсерінің химизмі. Фармацевтикалық препараттар ретінде сынап пен мырыш қосылыстарының химиялық негізі. Мырыш және сынаптың биологиялық рөлі.

Жалпы сипаттамасы. Топтар бойынша қосылыстар тұрақтылығының өзгеруі. Бор -сутекті және оттекті қосылыстар. Бордың биологиялық рөлі. Бор қышқылының және бураның антисептикалық қасиеттері.

Алюминий - қарапайым зат және оның химиялық белсенділігі. Гидроксид амфотерлігі. Алюминий гидриді. Алюминийді және оның қосылыстарың медицина мен фармацияда қолдану.

IV А топ элементтерінің жалпы сипаттамасы. Көміртек. Көміртегінің модификациясы және валенттілік күйі. Адсорбент ретіндегі белсендірілген көмір. Көміртегі оксиді (IV), стереохимия, байланыс табиғаты, сулы ерітіндідегі тепе-теңдік. Карбонаттар және гидрокарбонаттар, гидролиз және термохимиялық ыдырау. Көміртегі оксиді (II). Қосылу реакциясы. Көміртегі оксидінің биологиялық белсенділігінің химизмі тұралы түсінік. Көміртек барлық органикалық қосылыстардың негізі. Көміртегінің биологиялық рөлі. Көміртегінің бейорганикалық қосылыстарын медицинада және фармацияда қолданудың химиялық негізі.

Германий топшасындағы элементтер. Жалпы сипаттамасы. Қорғасын (IV) оксиді - күшті тотықтырғыш. Гидроксидтер амфотерлілігі. Қалайы мен қорғасынның еритін және ерімейтін тұздары. Ерітінділердегі тотығу-тотықсыздану реакциялары. Қорғасын қосылыстарының уытты әсерінің химизмі. Медицинада құрамында қорғасыны бар препараттарды қолдану. Фармацевтикалық препараттарды талдауда қорғасын қосылыстарын қолданудың химиялық негізі.
3.2. тақырып VA топтың элементтері.

Жалпы сипаттамасы. Организмдегі азот, фосфор және мышьяк, олардың биологиялық рөлі. Азот, молекулярлы азоттың төмен химиялық белсенділігінің себебі. Оң және теріс дәрежелі тотығудағы азот қосылыстары. Қышқыл-негізді және тотығу-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеруі. Тотығудың теріс дәрежелі қосылыстары. Аммиак, гидразин, гидроксиламин. Аммиакқа тән реакциялар: қосылу, орынбасу, тотығу. Аммоний ионы және тұзы. Қышқылдық қасиеттері. Термиялық ыдырау. Тотығу дәрежесі оң қосылыстар. Оксидтер. Стереохимия және байланыс табиғаты. Азотты қышқыл және нитриттер. Тотығу-тотықсыздану қос қасиет. Азот қышқылы және нитрат- ионы, электронды құрылымы. Металдармен әрекеттесу механизмі тұ­ралы түсінік. «Патша арағы». Нитраттар.

Фосфор. Жалпы сипаттамасы. Тотығудың теріс дәрежелі қосылыстары. Гидридтер. Фосфидтер. Фосфордың оң дәрежелі қосылыстары. Галидтер және олардың гидролизі. Фосфорлылау және фосфорлы қышқылдар, молекулар құрылымы, тотықсыздандырғыш қасиеттері. Ортофосфор қышқылы және оның иондары. Дигидрофосфатгар, гидрофосфаттар және фосфаттар. Тірі организмдегі фософор қышқылының туындылары.

Мышьяк топшасының элементтері. Жалпы сипаттамасы. Металдық қасиетінің фосфор-висмут қатарында өсуі. Тотығудың теріс дәрежелі қосылыстары. Марш әдісімен мышьякты анықтау. Гидридтер. Оң дәрежелі қосылыстар. Галидтер және олардың топтағы қасиеттерінің өзгеруі. Оттекті қосылыстар. Гидроксидтердің қышқыл-негіздік қасиеттері. Мышьяк оксиді (III) (мышьякты ангидрид). Мышьякты қышқыл. Арсениттер және арсенаттар. Арсениттердің және арсенаттардың тотығу-тотықсыздану реакциялары.

Медицинада және фармацияда қолданылатын аммиактың, азот (І) оксидінің (азоттың шала тотығы), натрий нитратының, мышьяк тұздары мен оксидтерінің химиялық негізі тұралы түсінік. Фармацевтикалық талдауда VA тобының р-элементтері қосылыстарын қолданудың химиялық негізі.
3.3. тақырып VIА топтың элементтері.

Жалпы сипаттамасы. Оттегі және оның көпшілік бейорганикалық заттардағы кеңінен тараған элемент ретіндегі рөлі. Оксигемоглобиндегі лиганда ретіндегі оттегі молекуласы. Озон, оттегімен салыстырғандағы химиялық белсенділігі. Оттегінің биологиялық рөлі. Озонды және оттегіні, олардың қосылыстарын медицина мен фар­мацияда қолданудың химиялық негізі.

Күкірт. Жалпы сипаттамасы. Қарапайым заттың қасиеті. Тотығудың оң және теріс дәрежелі күкірт қосылыстары. Қышқыл-негіздік және тотығу-тотықсыздану касиеттерінің өзгеруі.

Күкіртсутек. Алынуы. Қышқылдық және тотыксыздандырғыш қасиеттері. Металдар және бейметалдар сульфидтері, олардың судағы ерігіштігі және гидролизі. Тиотұздардың түзілуі.

Күкірт қосылыстары (IV). Күкірт диоксиді және оның сулы ерітінділері. Қышқылдық, тотығу-тотықсыздандырғыш қасиеттері. Сульфиттер және гидросульфиттер.

Күкірт қосылыстары (VI). Күкіртті ангидрид және оның қосылу реакцияларына қатысуы. Хлорлы сульфурил. Күкірт қышқылы және сульфат-ионы, оның стереохимиясы мен байланыс табиғаты. Қышқылдық және тотығу-тотыксыздандырғьштық қасиеттері. Олеум. Пирокүкірт қышкылы. Сульфаттар, олардың судағы ерігіштігі және термиялық тұрақтылығы. Хлорсульфон қышқылы. Асқынсульфаттар және олардың тотықтырғыш қасиеттері.

Тиосульфаттар, олардың алынуы және қышқылдармен, тотықтырғыш катион-комплекс құрушылармен реакциясы. Күкірт қосылыстарының биологиялық рөлі. Күкіртті және оның косылыстарын медицинада және фармацияда, фармацевтикалық талдауда қолдану.
3.4 тақырып VII А топтын элементтері

Жалпы сипаттамасы. Фтордың электртерістілігінің ең жоғары элемент ретіндегі ерекше қасиеті. Қарапайым заттары, топтағы тотығу белсенділігінің өзгеруі. Теріс дәрежелі тотығу қосылыстары. Қышқылдық және тотығу-тотықсыздандырғыштық касиеттері. Кешенді қосылыстардағы лигандалар ретіндегі галогендер ионы. Жоғары дәрежелі тотығудағы галогендер. Хлордың оттекті қышқылдары және тұздары. Валенттілік күшіне байланысты кышкыл-негіздік және тотығу-тотықсыздандырғыш касиеттерінің өзгеруі. Галогендердің сумен және сілтілердің сулы ерітінділерімен өзара әсерлесуі. Хлорлы әксу. Фтор, хлор, бром, иод қосылыстарының биологиялық рөлі. Хлордың және иодтың бактерицидті әсері. Хлорлы әксуды, белсенді хлор препараттарын, йодты медицинада, санитарияда және фармацияда қолдану.

Техникалық прогресс және қоршаған ортаны қорғау. Қоршаған орта ластануының табиғи және жасанды себептері. В.И.Вернадскийдің биосфера және биогеохимия ту­ралы ілімі. Адам ағзасындағы және қоршаған ортадағы макро- және микро- элемент­тер. Адам және биосфера. Эндемиялық аурулардың биогеохимиялық ластанулардың ерекшеліктерімен байланысы. Химия өндірісі және ауыл шаруашылығының дамуы нәтижесінде атмосфераның, гидросфераның және литосфераның жоғарғы шектері кұрамдарының өзгеруі.

Атмосферадағы химиялық реакциялар. Атмосфераның ластануы. Су-табиғи ресурстың бірі. Өндірістен шығатын ағынды судың құрамын білу (қышқылдар, негіздер, мыс, қорғасын, сынап қосылыстары).

Тәжірибелік сабақтар:

1.Бейорганикалық химия пәні мен міндеттері. Химиялық лабораторияда жұмыс істеу ережелері

2.Химияның негізгі түсініктері мен заңдары.Эквивалент.

3.Атом құрылысы.ЭПЖ

4.Химиялық процестердің энетгетикасы

5.Химиялық байланыс және молекулалардың құрлысы.

6.Сұйытылған бейэлектролит ерітінділердің коллигативті қасиеттері.

7.Электролит ерітніділердің теориясы, диссоциациялану константасы мен дәрежесі. Сутектік көрсеткіш

1.Химиялық реакциялардың кинетикасы.Тепе-теңдік

2.Ерітінділер.Ерітінділердің концентрациясын есептеу тәсілдері

3.Тотығу-тотықсыздану реакциялары (ТТР)

4.Кешенді қосылыстар.

5.Сутегі, оттегі және оның қосылыстары.

6.s-элементтері: ІА –ІІА топ элементтері, олардың қосылыстары және қасиеттері.

7.d-элементтер : VI-VII-VIIIВ топ элементтері. Хром, марганец, темір.

8.І В – ІІ В топ элементтері.

9.ІІІА – IVА топ элементтері

10.VА топ элементтері

11.VIА топ элементтері

12.VIІА топ элементтері.
4. Оқу-әдістемелік жабдықтау.

4.1.Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

4.1.1. Негізгі әдебиеттер: А

1. Патсаев А.К., Мамытова В.К. Бейорганикалық химия. Оқу құралы.

Шымкент, 2007.

2. Патсаев А.К. Мамытова В.К. Бейорганикалық химия пәнінің

лабораториялық сабақтарына арналған оқу-әдістемелік қолданба

I және II бөлім. Шымкент, 2002.

3. Пралиев С.Ж., Жайлау С.Ж., Бутин Б.М. Жалпы химия Алматы, 2003

I, II бөлім

4. Ахметов Н.С. Общая и неорганическая химия М, ВШ, 2002.

5. Глинка Н.Л. Общая химия Л., Химия, 1998.

1. Глинка Н.Л. Жалпы химия бойынша есептер мен жаттығулар.М.ВШ.1998ж.

2. Таперова А.А. Жалпы химия бойынша зертханалық жұмыстар. Л.ВШ. 1989ж.

3. Ахметов Н.В. Жалпы және бейорганикалық химия бойынша семинарлық және зертханалық жұмыстар. М.ВШ. 1999ж.

4. Остапкеевич Н.А. Бейорганикалық химиядан практикум. М. ВШ. 1987ж.

4.2. Сабақтың әдістемелік нұсқаулары және басқада құралдар.

1. Бейорганикалық химия пәнінен тест тапсырмалары.

2. Компьютерлер.

3. Таблицалар және схемалар:

а) Ерітінділер концентрациясын анықтау тәсілдері.

б) Судың электролиттік диссоциациясы.

в) Тұздардың сулы ерітіндісінің гидролизі.

г) Гибридтену түрлерінің схемасы.

д) нашар еритін қосылыстардың ерігіштік көбейтіндісі.

е) Кешенді қосылыстардың құрылысы мен жіктелуі.

ж) Кешенді қосылыстарының диссоциациясы мен тұрақсыздану константасы.

з) ІVА, VА, VI А, VIІ А топ элементтерінің бейорганикалық фармакопеялық препараттары.

и) ІА және ІІА топ элементтерінің препараттары.
4.3. Кафедраның оқу базасының тізімі.

1. Оқу аудиториясы – 504 (32 м²)

2. Зертханалық жабдықтар:

2.1.Желдеткіш шкаф - 1

2.2.Кептіргіш шкаф – 1

2.3. Торсионды таразылар - 2

2.4. Электронды таразылар – 1

2.5. рН өлшеуіш (иономерлер) -2

Химиялық элементтің эквиваленті ... тәуелді.

атомдық массасына

оң зарядына

структуралық бірліктерінің санына

электрон санына

нейтрон санына

Қ.ж. сутектің эквивалентті көлемі ... тең.

11,2 л

5,6 л

10 л

22,4 л

2,8 л

FeCl3 және FeCl2 қосылыстарда темірдің эквиваленттік массасы:

әр түрлі

бірдей

3 есе аз

5 есе үлкен

10 есе аз

1Д, 2Е

1 А, 2 Е

1 А, 2 Д

1 В, 2 А

1 С, 2 Е

Қалыпты жағдайда температура мен қысымның мәндері сәйкес болады:

CrCl3 мен Cr2(SO4)3 қосылыстарда хромның эквиваленті:

бірдей

әр түрлі

2 екі үлкен

20 есе кіші

5 есе үлкен

Жай заттың эквиваленті ... тәуелді.

валенттілігіне

атом құрылысына

химиялық байланыстың табиғатына

температураға

қысымға

1 Д, 2 Е

1 В, 2 Д

1А, 2 В

1 С, 2 А

1 Е, 2 С

... элементтің эквиваленті әрқашан тұрақты.

алюминий

Күкірт

Темір

көміртек

Азот

Эквивалент заңының формуласы :

Фосфор қышқылының эквиваленттік массасы ... тең.

32,7г/моль

98г/моль

4,9г/моль

49г/моль

9,8г/моль

РСl3 пен PCl5 қосылыстарда ... элементтің эквиваленті бірдей.

хлор

фосфор

оттек

сутек

азот

Бойль-Мариот пен Гей-Люссак заңының теңдеуі:

... элементтің эквиваленті әр түрлі болуы мүмкін.

кремний

литий

мырыш

фтор

кальций

Клапейрон-Менделеев теңдеуі:

NO және NO2 қосылыстарда азоттың эквиваленті:

әр түрлі

бірдей

2 есе үлкен

5 есе аз

10 есе үлкен

Заттың ... массасы эквиваленттік масса деп аталады.

1экв

1моль

1г

1л

1атома

Қ.ж заттың ... көлемі эквиваленттік көлем деп аталады.

1экв

1моль

1г

1л

22,4 л

NO2 және N2O4 қосылыстарда азоттың эквиваленті:

бірдей

әр түрлі

2 есе үлкен

10 есе аз

3 есе үлкен

CaSO4 пен Ca3(PO4)2 қосылыстарда кальцийдің эквиваленті:

бірдей

әр түрлі

2 есе аз

5 есе үлкен

10 есе аз

Алюминий сульфатының эквиваленттік массасы ... тең:

57 г/моль

114 г/моль

171 г/моль

85,5 г/моль

68,4 г/моль

2,24 л газдың (қ.ж.) массасы 2,8г тең. Газдың молекулалық массасы ... тең.

28 г/моль

14 г/моль

140 г/моль

180 г/моль

42 г/моль

Эквиваленттің молярлық массасының өлшем бірлігі:

г/моль

моль/л

моль/г

моль-экв/л

моль

Натрий сутек сульфитының формуласы:

NаНSО3

Nа2SО4

NаHSO4

Nа2S

NаНS

Жүйенің ішкі энергиясын өлшеу үшін қолданылатын формула:

Жүйенің ретсіздігін көрсететін шама:

энтропия

энтальпия

энергия Гиббса

ішкі энергия

жылу эффекті

процестің энтропия ΔS таңбасы ... болады.

>0

<0

=0

∞

<1

Химиялық процестің жылу эффектісі ... тәуелді.

заттардың табиғатына

жұмысқа

қысымға

химиялық реакция жылдамдығына

қанша сатыда өтуіне

реакциясында энтропия DS таңбасы ... болады.

<0

>0

=0

∞

=1

Жай заттардың стандартты энтальпиясы ... тең.

Н°=0

H=U+pV

Н0=Н1-Н2

H0=U

H>0

Кез-келген температурада процесс жүзеге асуы мүмкін емес, егер:

H>0 S<0

H<0 S<0

H>0 S>0

H<0 S>0

H=0 S=0

Стандарттық жағдайда жай заттардың энтропиясы:

≠0

S1+S2

>0

=0

<0

Реакцияның жылу эффекті ... тәуелсіз.

өту жолына

концентрацияға

бастапқы заттардың табиғатына

қысымға

өнімдердің табиғатына

реакциясында DS таңбасы ... болады

>0

<0

=0

∞

≈0

Процесстің өздігінен тура бағытта жүруі үшін ... болу керек.

G<0

G=TS

G>0

G≈0

G=0

Энтальпиясы нольге тең қосылыс:

О3

Н2S

Н3P04

СаСО3

КОН

Эндотермиялық реакция үшін жылу Q … болу керек.

<0

>0

=0

=A

1В, 2Д

1А, 2В

1Д, 2А

1С, 2Е

1Е, 2С

реакциясында энтропия DS0 таңбасы ... болады.

=0

>0

<0

=Q

S1-S2

Экзотермиялық процестер үшін Q мәні ... болады.

>0

=Н

= А

=0

<0

Гиббс энергиясын анықтайтын формула:

процестің DS таңбасы ... болады.

>0

<0

=0

= Q

=1

Жүйенің ішкі энергиясы кемігенде энтальпияның мәні:

DН<0

DН>0

DН=0

DН=DT

DН=DS

реакциясында DS таңбасы ... болады.

>0

<0

=0

=Q

=1

Жүйенің ішкі энергиясы кемігенде реакция ... арқылы өтеді.

энергия бөліну

энергия сіңіру

энергия өзгермеу

тұнба түзілу

газды сіңіру

Термодинамиканың І заңын анықтайтын формула:

Жүйенің ішкі энергиясы арттыру кезінде реакция ... арқылы өтеді.

жылу сіңіру

жылу бөліну

жылу өзгермеу

тұнба түзілу

газ түзілу

Гиббс энергиясы ... сипаттайды.

реакцияның еркін өздігінен жүру мүмкіндігін

реакцияның жылу эффекті

химиялық тепе-теңдіктің ығысуын

активтену энергиясын

реакцияның жылдамдығын

Изохоралық процестер үшін:

реакциясының DS таңбасы ... болады.

<0

>0

=0

≥∞

≤∞

Термодинамикада стандартты жағдайда көрсеткіштер:

Изобаралық процесс үшін ... қажет.

реакциясында DS таңбасы ... болады.

<0

=0

>0

=S1-S2

=Q/T

Химиялық тепе-теңдік жағдайда Гиббс энергиясының DG таңбасы ... болады.

=0

>0

<0

=G2-G1

=G1-G2

Реакция кез келген температурада өту шарты:

0,1м натрий сульфат ерітіндісінің нормальды концентрациясы сәйкес ... тең.

0,2н

0,05н

5,3н

10,6н

0,1н

500г 2%-тік ерітіндіні алу үшін 18%-ті ерітіндісіне қосылған судың көлемі ... тең

444,4мл

44,4мл

144,4мл

500мл

20,0мл

0,2 М азот қышқыл ерітіндісінің нормальдық концентрациясы сәйкес ... тең.

0,2н

0,1н

0,4н

0,05н

0,3н

20г күйдіргіш натрийді 400мл суға еріткен кезде, түзілген ерітіндінің молярлы концентрациясы ... тең.

1,25 моль/л

50 моль/л

12,5 моль/л

0,8 моль/л

0,4 моль/л

Барий гидроксиді 0,1 М ерітіндісінің эквиваленттік молярлы концентрациясы сәйкес ... тең.

0,2н

0,05н

0,2н

0,1н

0,01н

Молярлы концентрацияның формуласы:

Cм=nх/V

Cм=nх/m

Cм=nх/mеріткіш

Cм=n/Т

См=mзат/mеріткіш

Ерітіндідегі заттың массалық үлесі дегеніміз:

еріген заттың массасы ерітіндінің массасына қатынасы

заттың массасы еріткіштің массасына қатынасы

ерітіндінің массасына еріткіштің массасын қатынасы

еріткіштің массасы ерітіндінің массасына қатынасы

еріткіштің массасы еріген заттың массасына қатынасы

... қышқыл үшін CН-сы мен СМ сәйкес келмейді.

H3PO4

НN03

НСN

НВr

НI

Фосфор қышқылы 0,3 М ерітіндісінің эквивалентті молярлы концентрациясы сәйкесі ... тең.

0,9н

0,01н

0,1н

0,3н

0,6н

Қаныққан ерітіндіні қанықпаған ерітіндіге айналдыру үшін, ерітіндісіне міндетті түрде:

су қосамыз

қыздырамыз

суытамыз

тұз қосамыз

қысымды арттырамыз

Моляльды концентрацияны есептейтін формуласы:

400г суда 80г глюкоза еріткен. Ерітіндідегі заттың массалық үлесі ...тең.

0,17

0,32

2,4

46,6

24

Эквиваленттің молярлы концентрацияны есептеу формуласы:

... үшін Сн-сы См-нен 3 есе жоғары.

Аl(ОН)3

Са(OH)2

Ве(ОН)2

NаОН

LiOH

500г 3% ерітіндіні дайындау үшін сутек пероксидінің массасы ... тең.

15 г

20г

30г

5г

75г