Белсенді оқыту әдістерінің психологиялық негізі

1. 
   Педагогикалық технология ұғымы.
   
2. 
   Білім беру технологияларының түрлері.
   

Жаңа педагогикалық технология ұғымы тың, белгісіз, жаңа оқыту амалдары, іс-әрекеттерінен ізденуді, яғни, білім мен тәрбие берудегі ғылымның нәтижеге қол жеткізуі, жаңа ізденістерін оңтайлы пайдалану, сол арқылы жоғары көрсеткіштерге жету деген сөз. Жоғары көрсеткіш – білім деңгейін шығармашылық деңгейіне жеткізу деген сөз.

«Технология» - грек сөзі, яғни «өнерпаздық, шеберлік, іскерлік» деген ұғымды білдіреді. Ғалым-педагог, психологтар пайымдауына жүгінсек, Беспалько өзінің «Слагаемые педагогической технологии» деген еңбегінде «оқу – тәрбие процесінің алдын-ала жүйелі түрде жобалануы, оны тәжірибеде жүзеге асыру, яғни, белгілі педагогикалық жүйенің тәжірибеде жүзеге асыру жобасы» деп қарастырады. Беспалько педагогикалық жүйені – педагогикалық технология негізі деп тұжырымдайды. Педагогикалық жүйеде берілетін білім балалардың таңдайтын мамандығына бағытталынуы тиіс. Кәсіпке дайындық – тұлға дамуын жүзеге асырады. Мақсатты білім беру – технологияның басты белгісі .

Жоғары оқу орнында білім беру сапасын жетілдіруде тиімді инновациялық технологияларды қолданған маңызды. Бүгінгі күнде білім беру технологияларының кең тараған түрлерін атап айтсақ:

• 
  модульдық оқыту технологиясы;
  
• 
  ақпараттық коммуникациялық оқыту технологиясы;
  
• 
  дистанттық оқыту;
  
• 
  дамыта оқыту және т.б.
  

Модульдік оқыту технологиясы –студент мақсатты жеке бағдарламамен оқитындай етіп оқу үрдісін өзгертеді, қайта құрады. Модульдік оқытудағы мақсат студенттердің өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту, оқу материалын өңдеудің жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істей білуге үйрену.

Оқу мазмұнының меңгерілуі қойылған мақсатқа сәйкес жүзеге асатын жекелеген кешендер түрінде ұсынылады. Тек оқылатын мазмұн көлемі ғана көрсетіліп қоймай, оны меңгеру деңгейі де анықталады. Сонымен қатар студент оқытушымен жұмыс істеудің тиімді жолдары көрсетілген жазбаша нұсқау алады. Модульдер арқылы, басқарушы мен бағынушы арасындағы жеке қарым-қатынас үрдісі арқылы жүзеге асады.

Студент көп уақыт өз бетінше жұмыс атқарады, мақсат қоюға, жоспарлауға, өзін ұйымдастыруға және бағалауға үйренеді.

Модульді оқыту барысында, студент бойында бұрыннан қалыптасқан іс-әрекет тәсілдерін өзара жинақтау нәтижесінде шығармашылық іс-әрекеттері қалыптасады.

Модульдік оқыту технологиясының құрылымы:

• 
  ұйымдастырушылық оқу;
  
• 
  интеллектуалдық оқу;
  
• 
  ақпараттық оқу;
  
• 
  коммуникативтік оқу
  

Қазіргі білім беру жүйесінде ақпараттық-коммуникациялық технология кеңінен қолданылуда, студенттермен байланыс жасауда өте тиімді.

а) компьютерлік телекоммуникациялар оқу материалдарын тыңдаушыларға жылдам жеткізеді;

ә) телеконференциялар арқылы нақты уақыт режимінде оқушылардың мұғаліммен сұхбаттасуын ұйымдастыра алатын виртуальды класс жасау мүмкіндігі туды;

б) ақапараттық коммуникациялық технологиялардың барлық қуатын оқытуға да, әрі студенттермен кері байланыс жасауға да пайдалануға болады.

Бұл технологияның біздің елімізде кең таралуы үшін әр студентте жақсы техникалық және бағдарламалық құралдар болуы керек. Бұл технологияны жүзеге асырушылар білім сапасына байланысты оның көптеген проблемалары бар екендігін айтуда. [4.2-5].

Дамыта оқыту технологиясының мазмұны әр студенттің өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне көтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады. Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы: көздеген мақсатында; мәнінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторында, мұғалімнің рөлі мен атқаратын қызметтерінде; әдіс-тәсілдерде, студенттің білім алу белсенділігінің түрінде; оқу үрдісінің мүшелерінің әрекеттестік ерекшелігінде; олардың қарым-қатынас сипатында танып-білу үрдісін ұйымдастыру түрлерінде, т.б.

Осы міндеттерге жүгіне отырып, дамыта оқыту идеясының бірнеше түрлерін ажыратуға болады. Дамыта оқыту технологиясының негізін салушылар Л.С.Выготский, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтар оқытудың басты мақсатын жалпы дамытуға бағыттайды.

Қазіргі кезде жоғары оқу орындарында оқыту үрдісін бағалауға да өзгерістер енгізілген, соның ішінде рейтинг-тестілік жүйе- оқу-таным әрекетінің сапасын анықтайтын бағалаудың жаңа түрі. Рейтинг-ағылшын тілінде «torat»-«бағалау» немесе «жетістік өлшемі» деген ұғымды білдіреді. Рейтинг жүйесінің мақсаты:

-оқу-таным әрекетінің сапасын, нәтижесін арттыру;

-оқу-таным әрекетінің сапасын тексеру, бағалаудың тиімділігін жетілдіру және әділдігін арттыру.

-оқу-таным әрекетіндегі білім,білік, дағды сапасын, дәрежесін бақылауда жүйелілікті қамтамасыз ету;

-оқу-таным әрекетіндегі студенттердің жауапкершілігін, белсенділігін арттыру;

-текскруде уақытты үнемдеу.

Бұл жүйенің ерекшелігі оқытушының педагогикалық әрекеті мен студенттердің оқу әрекетінің сапасын жақсартуға мүмкіндік туғызады, оқу процесінің барлық кезеңдерінде олардың білім,білік, дағды нәтижелерін тексеру, бақылау және бағалаудың тиімділігін арттырады.

Бүгінде оқыту процесінде жаңа технологияларды тиімді пайдалану болашақ мамандардың жаңа жағдайларға байланысты ғылыми-зерттеу процесін шығармашылықпен ұйымдастырудың негізгі өлшеміне айналуда. Осы бағыттағы әдістемелерді қолдана білу болашақ мамандардың кәсіби біліктілігін қалыптастыруда өте маңызды. Бұл мәселені шешуде студенттер оқу үрдісінің мәнін терең түсініп, әдіс-тәсілдерін кең арнада саралап, тәрбиелік бағыттарын бағалап, әдістемелік деңгейін көтеруде жаңа технологияларды тиімді пайдалана білуге дағдылана, оқу-тәрбие жұмысының міндеттерін ойдағыдай шешуге үйренеді.


Педагогикалық мекемелердегі оқытудың ұйымдастырылған формалары.

Арнайы орта оқыту мекемелерінде оқу үрдісі ұйымдастырылған формада көп образдылығымен ерекшеленеді, сондай-ақ мұнда негізгі орынды сабақ алады. Ұйымдастырылған форма ретінде ол әркездік кететін уақытымен (ереже ретінде 2сағат ) сиптталады, студенттер (оқу тобы) құрамы оқыту кабинеттерінеде (аудитория) оқытушының жетекшілігімен арнайы білім алады.

Сабақ барысында дидактикалық мақсаттардың комплексі шншіледі:

• 
  Студентерге жаңа білімді жеткізу : оқу материалын өз беттермен оқуды ұйымдастыру, алынған білімнің және идеялық көз-қарастардың негізінде сендірудің қалыптасуы:
  
• 
  өтілген материалдарды қайталау және бекіту, нақтылау, алынған білімді жүйелеу,теоретикалық жағдайды эксперимент жүзінде дәлелдеу.
  
• 
  Практикалық дағдылардың қалыптасуы: а) меңгеруге қажетті келесі оқыту пәндерімен (жалпы білімді және жалпы техникалық заттармен): б)кәсіптік дағдылар; в)өзбетімен ой еңбегі дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Студенттердің бақылау, анализ және баға беру дағдылары
  
• 
  Тексерудің нәтижесінде оқу үрдісін түзету;білімді толықтыру және анықтау;
  

Сабақ – оқу үрдісінің экономды формасы, яғни сабақта оқытушы жаңа материалдарды толық түсіндірілгеннен соң, көлеміне байланысты лабороториялық және практикалық қосымша жұмыстарды ұсынады.

Сабақ- студенттер үшін неғұрлым ұйымдасқан форма, яғни сабақты жүргізу процесінде оқытушыдан творчестволық дайындықты талап етеді.

• 
  Дидактикалық талаптарға келесілер жатады: сабақта дидактиканың негізгі принциптері жүзеге асуы тиіс: ғылыми, жүйелігі және жалғасымдығы, белсенділігі мен саналымдылығы, оқыту бірлігі мен тәрбие беру, теорияның практикамен байланыстылығы, білім мен дағдының қалыптасуы, әрбір студентке жекелей қарым-қатынас және т.б;
  
• 
  Сабақтын нақты мақсатын анықтау : пән бойынша және сабақтың мақсаты бойынша сабақтың жалпы мазмұнын бағдарлама талаптарына сәйкес анықтау:
  

Сабақта студенттердің жоғары танымдық белсенділіктерін қамтамасыз ету, студенттердің өз беттерімен ізденіс жұмыстары, проблемалық тапсырмалады шешумен, тапсырманы орындау;

• 
  Студенттердің оқу материалдарын меңгеру дайындығы және сәйкесінше олардың деңгейлеріне байланысты дифференциалданған қатынас, дидактикалық материалдардың күрделігіне байланысты түрлі сатыларын кең қолдану;
  
• 
  Сабақта студенттердің әртүрлі әрекеттердің түрлерін рационалды түрде ауысып қолдануы.
  

1. 
   Психологиялық пәндерді оқытудың мақсат міндеттері.
   
2. 
   Психологияны оқытудың негізгі әдістемесі. Психологияны оқыту әдістемесінің пәні, тапсырмалары.
   
3. 
   Психологияны оқыту әдістемесіне жалпы мінездеме.
   

1. 
   Жалпы қиындықтар сипаттамасы.
   
2. 
   Қиындықтардың туындау себептері.
   

1. 
   Дидактика: оқыту мен білім беру теориясы және практикасы.
   
2. 
   Дидактика принциптері.
   
3. 
   Дидактикалық принциптердің іске асырылуы.
   

1. 
   Жалпы дәрістің сипаттамасы және оларға қойылатын талаптар.
   
2. 
   Дәріс түрлері.
   

1. 
   Семинар сабақтарын даярлау ерекшеліктері.
   
2. 
   Лабораториялық сабақтарды ұйымдастыру және өткізу.
   

1. 
   Кәсіби психологтың теориялық және практикалық даярлығы мәселесі.
   
2. 
   Педагогикалық шеберліктің негізгі құрылымдары.
   

1. 
   Педагогикалық шеберліктің негізгі құрылымдары.
   
2. 
   Іскерлік ойындар.
   
3. 
   Рөлдік ойындар.
   
4. 
   Ересектерді оқытудағы ұйымдастырушылық-әрекеттік ойындар.
   
5. 
   Ересектерді оқытуда ойынды қолданудың жалпы нұсқаулары.
   

1. 
   Дидактикалық мақсаттардың комплексі.
   
2. 
   Дидактикалық талаптар.
   

1. Жазып отырған тақырыптан алшақтамай, оның мазмұнын нақты ашуға талпыну.

3. 
   Артық баяндау, қажетсіз дәлелдемелер мен көп сөзділікке жол бермеу.
   
4. 
   Міндетті түрде жоспар болуы және тақырып мазмұнын жоспарға сай рет-ретімен жүйелі баяндауы қажет.
   
5. 
   Жұмыс түсінікті, мағыналы, орамды тілмен жазылуы тиіс.
   
6. 
   Барлық айтылған ойды жинақтап, тұжырымдап, тиісті қорытынды жасау.
   

1. 
   Таңдап алған рефераттың тақырыбына қатысты студент кішігірім зерттеулер жасайды. Студент осы алғашқы ғылыми жұмысқа байланысты мәселелерге орай қажетті әдебиеттерге шолу жасаудан бастайды.
   
2. 
   Керек жағдайларда оқытушымен кездесіп, керекті кеңестер алғаны абзал.
   
3. 
   Реферат жазуда студент негізгі мәселені ажыратуға, тақырыптардың өзара сабақтастығын тануға дағдыланады.
   
4. 
   Фактілер, фактілік материалдарды іріктеу және жинақтау негізінде таблицалар, графиктер, схемалар жасалады.
   
5. 
   Пайдаланған деректер, материалдар, әдебиеттердің тізімін, қайдан алғанын (сілтеме) қайда, қашан, қандай баспадан жарық көргенін көрсетуі қажет.
   
6. 
   Студенттің жазған рефераты аудиторияда талқыланады. Ең алдымен оқытушы қысқаша реферат тақырыбымен, негізгі идеясымен таныстырады. Тақырыпты зерттеуші студент реферат мазмұнын аудиторияда баяндайды, сұрақтарға жауап береді.
   

Жұмыстың мұндай түрі, формасы, нұсқасы студенттердің танымдық белсенділігін арттырып, алдағы ізденіске құлшындырады.

1. Өздігінен білім алу үшін, алдымен сол жұмысқа қажетті нақты дағдыларға (іштей жылдам оқи білу, библиографиялық дағдылар, түрлі анықтама әдебиеттерді пайдалана білу, оқығандарды жазып алу т.б. ) ие болу керек.

2. Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уақыт, орын, тиісті әдебиеттер мен құралдардың болуы т.б.) керек етеді, ең дұрысы кітапханаларда, оқу залдарында біліммен шұғылдануға дағдылану.

3. Өздігінен білім алатын адам нені оқитынын анық біліп, ол жұмысты белгілі жоспармен, жүйемен жасауы керек.

4.Алғашқы кезде оқытушылардан, тәжірибелі адамдардан, кітапханалардан ақыл-кеңес алудың пайдасы зор.

5. Өздігінен білім алу жұмысын асықпай, көп үзіліс жасамай жүргізген жөн.

6. Оқыған материалды мұқият ұғатындай етіп ұғып, түсінбеген жерлерді қалдырмай, қайталап оқып, оның негізгі жақтарын жазып алу қажет.

7. Анықтама әдебиеттерді, энциклопедияларды, түрлі сөздіктерді қоса пайдаланып отыру керек.

• 
  Жұмыстың көлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға көңіл аудару;
  
• 
  Студенттердің өздік жұмысын оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу;
  
• 
  Студенттердің дербестігін арттырып, өзіндік білім алу қабілетін жүйелі түрде дамыту;
  
• 
  Өзіндік жұмыстың мазмұнына күнделікті өмірден алынған материалдарды, хабарларды енгізу;
  
• 
  Студенттерді табиғат пен қоғам дамуының жалпы заңдылықтарын, сонымен қатар нақты фактілер мен құбылыстарды өздігінен талдап түсінуге үйрету;
  
• 
  Студенттердің алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру;
  
• 
  Студенттерді оқу жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарауға, әр уақытта дербес және белсенді әрекет жасауға баулу;
  
• 
  Студенттердің өздігінен дербес жұмыс істеу, еңбек ету дағдыларын қалыптастыру.
  

0. 
   СӨЖ тақырыптарының тізімі мен аралық бақылау сұрақтары
   

1. 
   Психологиялық пәндерді оқыту курсының пәні, мақсаты, міндеттері.
   
2. 
   Оқу іс-әрекетіндегі психологиялық теориялар.
   
3. 
   Студенттердің оқу әрекеті психологиясы.
   
4. 
   Студенттердің оқу әрекетін қалыптастыру.
   
5. 
   Психологиядағы оқыту теориясы түсінігі.
   
6. 
   Педагогикалық технологиялар.
   
7. 
   ЖОО дамыта оқыту.
   
8. 
   Белсенді оқыту әдісі.
   
9. 
   Бағдарламалап оқыту әдісі.
   
10. 
    Проблемалық оқыту әдісі.
    
11. 
    Интерактивті оқыту әдісі.
    
12. 
    Ойын-психологияны кәсіби тұрғыда оқыту құралы.
    
13. 
    ЖОО психологияны оқыту.
    
14. 
    Білім беру формалары және олардың өткізілу әдістері.
    
15. 
    Теориялық психологияны оқытудың әдістемелік ерекшеліктері.
    
16. 
    Дәрісті оқыту формасы.
    
17. 
    Оқыту топтарындағы сарамандық сабақтар.
    
18. 
    Пікірталастарды ұйымдастыру, басқару әдістері.
    
19. 
    Қолданбалы психологияны оқыту әдістемесі, ерекшеліктері.
    
20. 
    Проблемалық оқыту әдісі
    
21. 
    Интерактивті оқыту әдісі
    
22. 
    Ойын- психологияны кәсіби тұрғыда оқыту құралы
    
23. 
    ЖОО психологияны оқыту
    
24. 
    Білім беру формалары және олардың өткізілу әдістері
    
25. 
    Теориялық психологияны оқытудың әдістемелік ерекшеліктері
    
26. 
    Дәрісті оқыту формасы
    
27. 
    Оқыту топтарындағы сарамандық сабақтар
    
28. 
    Пікірталастарды ұйымдастыру, басқару әдістері
    
29. 
    Қолданбалы психологияны оқыту әдістемесі, ерекшеліктері
    
30. 
    Психологиялық пәндерді оқыту курсының пәні, мақсаты, міндеттері
    
31. 
    Оқу іс-әрекетіндегі психологиялық теориялар
    
32. 
    Студенттердің оқу әрекеті психологиясы
    
33. 
    Студенттердің оқу әрекетін қалыптастыру
    
34. 
    Психологиядағы оқыту теориясы түсінігі
    
35. 
    Педагогикалық технологиялар
    
36. 
    ЖОО дамыта оқыту
    
37. 
    Белсенді оқыту әдісі
    
38. 
    Бағдарламалап оқыту әдісі.