Мақсаты: материалдық ресурстарды қолдану көрсеткіштерінің талдау методикасын оқып үйрену; материалдық ресурстардың жалпы сомасының өзгеруіне негізгі факторлардың әсер етуін анықтауды үйрену; материалоқайтару мен материалосыйымдылықтың динамикасы мен мөлшерін анықтауды үйрену және матералдық ресурстардың экономия резервтерін шығару; алынған шешімдерді жалпыландыру мен талдауды үйрену; аналитикалық есептер бойынша ұсыныстар мен қорытындыларды тұжырымдау.
Тапсырма 1. Өнімнің өндірілуіне материалдық ресурстардың факттық шығынын және оның нормативтік шығындарға қатысын талдауды жүргізу.
Таблица 1. Кәсіпорындағы материалдардың факттық шығынын талдау
Материалы
|
Средне суточный
расход, м
|
Фактический запас
|
Норма запаса,
Дни
|
Оклонение от
нормы запаса в
|
м
|
дни
|
днях
|
метрах
|
Оберточный
|
210
|
1820
|
4
|
6
|
|
|
Основной
|
450
|
3580
|
10
|
8
|
|
|
Шнур
|
115
|
1400
|
13
|
10
|
|
|
Тесьма
|
80
|
1065
|
5
|
6
|
|
|
Резинка
|
260
|
2980
|
7
|
6
|
|
|
Тапсырма 2. . Өнімнің өндірілуінде материалдық ресурстарды қолдануды талдау және осыған қатысты шешімдер жасау.
Таблица 2. Материалдарды қолдануды талдау
Показатели
|
План
|
Факт
|
Отклонение
|
Количество закупленной ткани
|
118200
|
131405
|
|
Изменение переходящих остатков
|
+ 500
|
- 918
|
|
Отходы ткани
|
613
|
761
|
|
Расход ткани на выпуск продукции
|
117120
|
129750
|
|
Количество выпущенной продукции
|
40386
|
46339
|
|
Расход ткани на 1 изделие
|
2,9
|
2,8
|
|
Өнімнің өндірілуінің көлеміне әсер етуді анықтаңыздар: стаып алынған материалдардың көлемі; қалдық маталардың өзгеруі; кетулердің (отход) өзгеруі; маталардың салыстырмалы шығындары.
Тапсырма 3. Кәсіпорында жоспар бойынша шығарылған өнімнің құны 75200 мың теңге құрайды, ал амтериалдық шығындар 3800 мың теңге. Жыл ішінде өте сапалы материалдарды қолдану арқасында материалдардық шығындардың сомасы 5700 мың теңгеге, ал өнімнің құны 4300 мың теңгеге өсті. Шығарылған өнімнің материалосыйымдылығы қалай өзгергенін және оның өзгеруіне қолданылған шикізат сапасының жақсаруы қандай дәрежеде әсер еткенін анықтаңдар. Қорытынды жасаңыздар.
Тапсырма 4. Жауаптың дұрыс вариантын таңдаңыз
1. Шаманың өзгерiсiне заттық шығын тәуелдi болады :
A) қызметкерлердiң санының өзгерiстерi;
B) өнiмнiң көлемiнiң өзгерiстерi;
C) негiзгi қорларды құнның өзгерiсi;
D) өнiмнiң өндiрiсiнiң қиындығының өзгерiсi;
E) дайын өнiмнiң қалдықтарының өзгерiсi .
2. Өнiмнiң көп заттылығымен сияқты анықталады :
A) заттық шығындардың сомасына өнiмнiң құнының қатынасы;
B) босатылған өнiмнiң толық өзiндiк құнына заттық шығындарының сомасының қатынасы;
C) шығарылған өнiмiнiң құнына заттық шығындарының сомасының қатынасы;
D) жоспарлы калькуляциялар және нақты өнiм өндiруден сүйене заттық шығындарының шамасына нақты заттық шығындарының сомасының қатынасы есептелген;
E) нормативтiкке нақты заттық шығындарының қатынасы.
3. Материал қайтарылу анықталады:
A) өнім бағасының материалды шығындар сомасына қатынасымен;
B) материалды шығындардың өнім бағасына қатынасымен;
C) материалды шығындар сомасы шығарылған өнімнің өзіндік құнына қатынасымен;
D) фактілік материалды шығындардың олардың нормативті шығындарға қатынасымен;
E) материалды ресурстардың нормативті шығындары оларды фактілік қолдануға қатынасымен.
4. Өндіріс нәтижелілігі жоғарылауына заттық қорлардың орынды қолдану дұрыс ықпалын жасауы :
А) шығарылу өнімін сапасын жоғарылату;
B) материалдарды ұтымды қолдануды қамтамасыз етеді;
C) дефицитті материалдарды шығаруға мүмкіндік береді;
D) А, В және С жауаптары дұрыс;
E) В және С жауаптары дұрыс.
Бақылау сұрақтары:
Қандай негізгі мақсаттар заттық - техникалық қамтамасыз ету талдауының алдында тұрады және заттық қорлардың қолдануының кәсіпорында ма?
Қандай заттық қорлардың кәсіпорынына түсетін сапа талдауы барысында оқытылады ?
Қандай себептер жоспардан тыс белгілі бір құбылыстың пайда болуына әкелулерді жасай алады, қорлардың - және материалдардың ба?
Өндірісте заттық қорлардың қолдану нәтижелілігі талдауы жанында есеп айырысатын және материалдық ресурстардың резервін үнемдеу көрсеткіштерді атаңыздар.
Қорлармен басқару мәні неде болады?
Тақырып 10 Еңбек ресурстарының еңбегі
Мақсаты: жұмысшы күшпен кәсіпорын қамтамасыздық есеп-қисаптары жүргізуге үйрету ; құрам және кәсіпорын еңбекті қорларының қозғалысы талдау ; негізгі факторлардың оған еңбек өнімділік деңгей және ықпалын жасау дәрежесі бағалау ; еңбек ақы төлеу қоры өзгертуімен зерттеу өткізу және анықтамаға факторлардың ықпалын жасау дәрежелері мынауды өзгерту .
1. Динамикта кәсіпорында бары , құрам және өнеркәсіпті - өндіріс қызметші құрылымын 1. талдау . Шығаруларды істеңіздер .
Кесте 1 - Кәсіпорынның жұмысшылар құрамы мен саны
Көрсеткіш
|
2003 ж.
|
2004 ж.
|
2005 ж.
|
2006 ж.
|
ППП саны, барлығы
|
|
|
|
|
Соның ішінде
|
|
|
|
|
басшылартели
|
23
|
22
|
25
|
24
|
Специалисттер
|
44
|
40
|
43
|
43
|
Қызметкерлер
|
31
|
40
|
30
|
28
|
Жұмысшылар, барлығы
|
|
|
|
|
Соның ішінде
|
|
|
|
|
Негізгі
|
346
|
352
|
360
|
367
|
Қосымша
|
178
|
180
|
179
|
184
|
Тапсырма 2. Жұмысшылар саны мен қозғалысы жылына келесі берілгендермен сипатталады:
Кесте 2 - ЖШС- дағы 2006 жылға қызметкерлер қозғалысы мен бары
Көрсеткіштер
|
саны
|
Жұмысқа алынған- барлығы
|
23
|
Соның ішінде
|
|
Жұмысбастылық қызмет арқылы
|
14
|
Келісім мезгілі аяқталуымен жұмыстан шығуы
|
18
|
Ұранға шақырылуына байланысты жұмыстан шығуы
|
24
|
Өз еркімен шығарылған
|
20
|
Себепсіз кешігулердің артынан шығарылған
|
2
|
Жыл басына сан
|
286
|
01.01 дейін 31.12 тізімде тіркелді
|
205
|
Жұмысшы күші қозғалыстары , жыл соңысына саны, орта тізімдік қызметші саны көрсеткіштерді анықтаңыздар , сонымен қатар тұрақтылық, аққыштықтың және құрам алмастырушылығының коэффициенттерін анықтаңыз. Еңбек қорларының талдауын жаса.
Кесте 3 - еңбек ресурстарын қолданудың талдауы
Көрсеткіштер
|
Жоспар бойынша
|
Фактілік
|
Ауытқу
|
1.орта жылдық жұмысшылар саны, адам
|
120
|
125
|
|
2. орта есеппен бір жұмысшымен күніне жасалынған жұмыс
|
225
|
213
|
|
3.орта есеппен бір жұмысшымен орындалған сағат
|
1777
|
1619
|
|
4. жұмыс күнінің отра ұзақтығы, сағат
|
7,9
|
7,6
|
|
5. жұмыс уақытының ортақ қоры, адам-сағат
|
213300
|
202350
|
|
Абсолютті айырмалардың есептеу әдісімен уақыттардың жұмысшы қор өзгертуіне факторлардың ықпалын жасау дәрежесісеп-қисабын асау .
4 тапсырма. Уақыттың жұмысшы қолдану көрсеткіштері талдаңыздар.
Уақыттың жұмысшы қор өзгертуіне құрылысты жылжулардың ықпалын жасау талдауы
Өнім түрі
|
Бірлік өніміне еңбек шығыны, адам-сағат
|
Шығару көлемі, мың
|
өім құрылымы, %
|
Ортаны
еңбек көлемінің деңгейі өзгеруі, сағат
|
жоспар
|
факт
|
жоспар
|
Факт
|
ауытқулар
|
А
|
10
|
250
|
280
|
|
|
|
|
В
|
14
|
300
|
260
|
|
|
|
|
С
|
15
|
120
|
135
|
|
|
|
|
Жалпы
|
13
|
670
|
675
|
|
|
|
|
5 тапсырма. еңбек ақы төлеу қорымен абсолютті және салыстырмалы ауытқуды анықтаңыздар . Шығаруларды істеңіздер .
5 тапсырма . еңбек ақы төлеу қорымен абсолютті және салыстырмалы аууды анықтаңыздар . Шығаруларды істеңіздер
|
өнім шығарылымы, мың тенге
|
Еңбекақы қоры, мың тенге
|
барлығы
|
Соның ішінде
|
Тұрақты бөлігі
|
Ауыспалы бөлігі
|
Жоспар
|
66130
|
14500
|
10150
|
10640
|
Факт
|
81095
|
15200
|
4350
|
4560
|
Тапсырма 6. Еңбек ақы төлеу қоры өзгеруіне негізгі факторлардың ықпалы дәрежесін жасауын анықтаңыздар . Шығаруларды істеңіздер .
Кесте 6 - Шыққан мәліметтер
Көрсеткіштер
|
өткен жыл
|
Осы жыл
|
ауытқулар
|
Орта тізімдік жұмысшылар саны, адам
|
567
|
550
|
|
Бір жұмысшымен жасалынған орта күнді жұмысы
|
218
|
222
|
|
Алмастыру ұзақтығы , сағат
|
8
|
7,6
|
|
Орта сағаттық еңбек ақы, тенге
|
10,4
|
11,3
|
|
Еңбек ақы қоры, мың теге
|
10284
|
10486
|
|
Абсолютті есептеудің айырмашылықтары әдісімен факторлардың ықпалын есептеу жүргізіңіз.
Тапсырма 7. Дұрыс жауап түрін таңдаңыздар.
1. Қызметкер еңбек ақы төлеу деңгейі тәуелді болады :
А) қызметкердің профессионалды-квалификацияланған деңгейі;
B) кәсіпорынның мамандануы;
C)қызметкердің жасы;
D) қызметкердің жанұялық жағдайы;
E) неге тәуелді болмайды.
2. Қызметкерлер жалақысын 20% ұлғайтып, кәсіпорын директоры жұмысшылар санын 10% қысқартты. Сонымен қатар жалақыға шығын:
A) өзгерген жоқ;
B) 10% ұлғайды;
C) 10% азайды;
D) 8% ұлғайды;
E) жауапқа берілгендер жеткіліксіз.
3. Салыстырмалы ауытқу қалай еңбек ақы төлеу қорымен есеп айырысады
A) нақты еңбекақы қоры мен жоспарлының айырмашылығы;
B) Еңбек ақы төлеу нақты қоры мен аралық айырым және жоспарлы түзетілгенмен коэффициеніте өнім өндірісімен орындалулары айырмашылығы;
C) еңбекақы қорының ауыспалы бөлігі мен тұрақты бөлігі сомасы сияқты;
D) еңбекақының тұрақты және ауыспалы бөлімдерінің арасындағы айырмашылық;
E) еңбекақының нақты және жоспарлы қорларының.
4. Еңбек ақы төлеу қорының тұрақты бөлімі өзіне қосады:
A) Келісімді еңбек ақы төлеуді , өндіріс көрсеткіштері үшін сыйлықтың қызметкерлерге;
B) Келісімді еңбек ақы төлеу , қосымша төлеулер және еңбек ақы төлеуге үстем;
C) Тарифті еңбек ақы төлеу , еңбек ақы төлеу лауазымды еңбекақы мөлшерлерімен , барлық қосымша төлеулердің түрлері;
D) Еңбек ақы төлеу тарифі және келісімді еңбек ақы төлеу;
E) Лауазымды еңбекақы мөлшері , есептелген демалыс сомасы.
5. Еңбек ақы төлеу ауыспалы бөлімі тәуелді болады
A) өнім өндірістері көлемнің және оның құрылымының;
B) қызметкерлердің санынан және орындалған жұмыс уақыты санынан;
C) орташа сағат деңгейінен еңбек ақы төлеуінің;
D) А және С жауаптары дұрыс;
E) А, В, С жауаптары дұрыс.
6. Аңбекақы қорына жатқызылмайды:
A) командировкалық шығындар;
B) әлеуметтік мінездегі төлемдер;
C) компенсациялау негізіндегі төлемдер
D) көтермелеу төлемдері;
E) есептелген демалыс сомасы.
Бақылау сұрақтары:
1. «Жұмыс күші» термині нені білдіреді?
2. Қызметшілер құрылымына анықтама бер?
3. ППП қандай категорияларға бөлінеді?
4. Жұмыс күшінің талдауы кезінде қандай көрсеткіштер есептеледі?
5. Қандай мақсатпен неткен жұмыстардың жұмыс және орташа тарифтiк разрядты орташа тарифтiк разрядын салыстырмалы талдау жүргiзiледi ?
6. Бар болу және қызметшiлердің динамикасының талдауының тізбегі қандай?
7. Кәсіпорынның еңбек ресурстарының талдауының мақсаты қандай?
8. Профессионалды – квалификацияланған деңгей талдауы кезінде қандай әдіс қолданылады?
9. Жұмыс уақытын қолдану анализін қандай тізбекпен жасайды?
10. Жұмыс өнімділігінің деңгейін қандай көрсеткіштер сипаттайды?
Тақырып 11 . Өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны талдауы
Мақсат : өнімнің өзндік құны талдауы әдістемесін зерттеу, шығындардың бөліну принциптері тұрақты және өзгергіштерді; туындатылған шығындардың жалпы сома өзгертуіне факторлардың ықпалын жасау дәрежесін дәлелдеу және анықтауға үйрету; элементтермен өндіріске шығындардың құрылым есеп - қисабы өткізуге үйрету; мөлшерлер анықтауға үйрету және туындатылған өнім 1 теңгесіне шығындардың динамикасына және үнемділіктің олардың резервтер табу; алынған нәтижелерді талдап қорыту және талдауға үйрету; аналитикалық есеп - қисаптармен шығарулар және ұсыныстар тұжырымдау.
Тапсырма 1. Берілген кесте1бойынша іске асырылған өнімнің өзіндік құнының өзгеруі және өткізілген өнім көмек көрсету көрсеткіштерінің динамикасын анықтау.
Кесте 1 - Өткізілген өнімнің өзіндік құнының динамикасын талдау
Көрсеткіш
|
өткен жыл бойынша
|
Осы жыл бойынша
|
Абсолютті өзгеру
|
өсі екпіні
%
|
Өнiмдердi сатуынан көмек көрсету, мың.тенге
|
15726928
|
15199617
|
|
|
Өткізілген өнімнің өзіндік құны, мың. Тенге
|
10351390
|
10456558
|
|
|
Шартты - тұрақты шығындар, мың.тенге
|
|
|
|
|
Соның iшiнделер
коммерциялық шығындар
әкiмдiк - басқару шығындар
|
120350
1145200
|
121450
1146300
|
|
|
Сатуларды өзiндiк құн, мың.тенге
|
|
|
|
|
Өндіріске шығындардың жалпы сомасы Өнімдер, мың.тенге
|
|
|
|
|
Қорытындылардағы шығындарға, шартты - тұрақты шығындар, сатуларды өзiндiк құн және шығарылған өнiмiнiң толық өзiндiк құнының түзуiмен арналған өнiмнiң өзiндiк күнiнiң (төмендету ) өсу қарқындары бар iске асыруынанғы көмек көрсетудiң өсу қарқындары салыстыру. Өсу шегі екпіндерінде пайда болатын ерекшеліктердің мүмкін себептері негіздеу .
Достарыңызбен бөлісу: |