Барысында оқушылар

30 есептің шешуі:

FeCО_{3 қ.} FeO _қ. + CO_{2 газ} K_p = P(CO₂) = 42 атм

MgCО_{3 қ.} MgO _қ. + CO_{2 газ} K_p = P(CO₂) = 310^-3 атм

31 есептің жауабы:

а) CuSO₄ + H₂S = CuS + H₂SO₄

б) 4Br₂ + H₂S + 4H₂O = H₂SO₄ + 8HBr

(Бром артық мөлшерде алынған)

Мынадай жағдайда а) түзілген қышқылдың электрөткізгіштігінің жоғары болуына байланысты электрөткізгіштік артады, реакцияға жұмсалған тұзбен салыстырғанда (мыс иондарына қарағанда, сутек иондарының қозғалғыштығы жоғары болады). Мынадай жағдайда б) электрөткізгіштік мәнінің өсуі аса маңызды (бір моль күкірт қышқылы және 8 моль бромсутек қышқылы түзіледі), соған байланысты күкіртсутектің концентрациясын дәлірек анықтап алуға болады, бірақ жоғары концентрациялы сіңіргіш зат– бром суын алуға болмайды, сондықтан ерітіндінің сіңіргіш көлемі үлкен емес.
32-есеп. Екі белгісіз А және Б қатты заттарды концентрленген азот қышқылы ерітіндісімен өңдеген кезде газ тәрізді В заты, Г затының ерітіндісі және Д тұнбасы түзілді. Дәл осы өлшеп алынған салмақ үлгісін 150 – 200 ^оС температураға дейін қыздырған кезде ешқандай өзгеріс байқала қоймайды, ал егер өлшеп алынған салмақ үлгісін (800 – 900 ^оС) температурада ауа қатысынсыз қыздыратын болсақ, тек қана екі өнім ғана түзіледі: М металы мен қалыпты жағдайда газ тәрізді Е заты түзіледі. Бұл заттар тәжірибе жағдайында тұрақты болады. Осы өнімдер А және Д заттарының қоспасын қақтаған кезде де түзіледі. Егер Е газын ізбес суы арқылы өткізген кезде алғашында тұнба пайда, содан соң толығымен еріп кетіп, ертіндіде Ж заты түзіледі. М металының үгіндісін ұзақ уақыт бойы (450 ^оС) температурада қыздыратын болсақ, ауада құрамында массалық үлесі бойынша 9,334% оттек болатын З қосылысы алынады. З заты сілтінің артық мөлшерінде толығымен ериді және сұйытылған азот қышқылының сұйытылған ерітіндісінде біршама ғана ериді. Белгісіз А- З, М заттарын атап, баяндалған жағдайлардағы барлық реакциялар теңдеулерін жазыңдар. Бұл реакциялардың ішінен қайсысы өндірісте кеңінен қолданылады?

32 есептің жауабы:

%O = = 0,09343; x = 155,3m/n

а) n = 1, MO_m, m = 1,2,3

б) n = 2, M₂O_m, m =1,3 мұндай шешім жоқ

в) n = 3, M₃O_m, m = 1,2,5

m=4, это Pb₃O₄

г) n = 4, M₄O_m, m = 1,3,5,7 –шешімі жоқ

Осыдан, З – Pb₃O₄.

3Pb + 2O₂ = Pb₃O₄

Pb₃O₄ + 6 NaOH + 4H₂O = 2Na₂Pb(OH)₄ + Na₂Pb(OH)₆

Pb₃O₄ + 4HNO₃ = 2Pb(NO₃)₂ + PbO₂ + 2H₂O

Е газы – көміртек диоксиді немесе күкірттің диоксиді, яғни ізбес суы тұнба түзеді, бірақ содан соң еріп кетеді. Көміртек диоксиді алып тастау қажет, яғни құрамында Pb, C және O кез-келген қосылыс концентрленген азот қышқылымен қыздыра отырып әсер еткенде толығымен еріп кетеді.

Егер Д заты – қорғасын сульфаты болса, онда А – күкірт немесе қорғасын сульфиді болып табылады. Онда қоспа 200 ^оС қыздыруға төзімді, онда күкіртті алып тастау қажет.

А затының құрамында оттек болмайды, онда Б затының құрамында міндетті түрде оттек болуы қажет, яғни қорғасын және күкірт болуы мүмкін. Егер Б затының құрамында қорғасын болмайтын болса, онда ол зат күкірттің диоксиді болуы мүмкін, (газ– болуы мүмкін емес); күкірттің триоксиді де болуы мүмкін емес, қыздырған кезде булану құбылыс байқалады. Осыдан, Б заты құрамында қорғасын болады деп шешуге болады. Егер Б затының құрамында күкірт болатын болса, онда екі түрлі нұсқаны ұсынуға болады –PbSO₃ және PbSO₄; бірақ мұндай қосылыстар жауапқа сәйкес келмейді, себебі қоспаны ыстық концентрленген азот қышқылының ерітіндісімен өңдегенде қоспада PbS осы заттардың кез- келгенімен ерімейтін PbSO₄ түзеді, сонда ерітіндіде азот қышқылының артық мөлшерінен басқа заттар қалмайды.

Қорытынды: Б затының құрамында қорғасын және оттек болады, бірақ құрамында күкірт мүлдем болмайды. Pb үш оксидінің ішінен тек қана PbO ғана сәйкес келеді, қоспа азот қышқылымен тотыққан кезде қоспада PbS с Pb₃O₄ немесе PbO₂ тұнба екі затта ғана түзіледі (PbSO₄ және PbO₂).

Реакция теңдеуін жазамыз:

PbS + 8HNO₃ = PbSO₄ + 4H₂O + 8NO₂

PbO + 2HNO₃ = Pb(NO₃)₂ + H₂O

PbS + PbSO₄ = 2Pb + 2SO₂

Ca(OH)₂ + SO₂ = CaSO₃ + H₂O

CaSO₃ + SO₂ + H₂O = Ca(HSO₃)₂

800-900 ^оС температурада А және В заттары М және Е заттарын береді:

PbS + 2PbO = 3Pb + SO₂

Бұл реакция қорғасынды өндірісте алу үшін қолданылады. Осыдан: А – PbS, Б – PbO, В – NO₂, Г – Pb(NO₃)₂,

Д – PbSO₄, Е – SO₂, Ж – Ca(HSO₃)₂, З – Pb₃O₄.
33-есеп. Қиын балқитын металдың жоғарғы хлориді ашық-сары түсті кристалдық зат болып табылады. Аузы жабылған ампулада хлоридті осы металдың ұнтағымен қосып қыздырған кезде осы металдың басқа хлориді түзіледі. Реакция нәтижесінде алынған өнімнің сандық құрамын анықтау үшін екі түрлі анализ жүргізді:

Массасы 0,0703 г өлшеп алынған салмақ үлгісін сутегінде қақтады. Алынған газды ерітіндіге сіңірді, ол үшін газ 0,01 моль натрия гидроксидіне жіберілді, алынған ерітіндіні бейтараптау үшін концентрациясы 0,1 моль/л көлемі 89,9 мл тұз қышқылының ертіндісі қолданылды.

Массасы 0,1124 г басқа өлшеп алынған салмақ үлгісін ауада қыздырды. Осы кезде массасы 0,0789 г түсі ақ, жоғарғы оксид алынды.

Белгісіз металды атап, оның хлоридтерінің формуласына мысал келтіріңдер.