Бас аумағындағы аурулар бастың жаралары және бас сүйектерінің сынулары жаралар



бет5/6
Дата17.06.2016
өлшемі0.76 Mb.
#141623
1   2   3   4   5   6

АЯҚ АУРУЛАРЫ

желпі уатылып немёсе жврыкшакТанып сынады. Мертігу өз-өзінен жаракат-тану салдарынан, сүйектін жарықшактануы себепті және сүйектің жүмсаруынан пайда болуы мүмкін.



Белгілері. Кенеттен катты аксайды, аяғын кинала басады, немесе тіпті баса алмайды, сипағанда әрілі-берілі қозгаганда ауырсынады, сүйек сықыр-лайды, сыздап ісінеді, сүйектін сыныктары айкасып кетсе, онда сырг пішіні бузылады.

Болжву. Буын ішіндегі және аскынған сыныктан айығу күмәнді немесе айыкпайды, сүйегі жарылғанда немесе бітеу сыныктан айығады немеее аіығуы екіталай.

Емі. Малды тыныштыкта үстап, 5—6 аптаға дейін гнпстеп танып кояды, содан сон жайлап сылайды, кальций нонтофорезі жасалады, жетелеп жүргі-зеді, балшыкпен емдейді.

Ортан жіліктін таюы. Ірі карада жиі, жылкыда және итте снрек кездеседі. Өз-өзіиен жаракаттанғанда, аяқ тым бүгілгенде немесе жазылып-созылғанда жіліктія басы тайып кетеді.

Белгілері. Кенеттен өте катты аксайды, жамбас жілік буыны әдеттегіден тыс козғалып турады, буыннык сырт пішіні өзгереді. Тік шекке кол суғып көргенде ортан жіліктіц ұршык басынық орнынан тайып кетКені айқын білініп турады.

Болжау. Ұсак мал айығып кетеді, ірі малдын айығуы екіталай неиесе авыкпайды.

Емі. Малға жалпы наркоз беріп. тайған сүйекті орнына салады. Сүйекті орнына салған сон усак мал саны гнпстеп тацылады, ірі малды аспалы аппа-ратта ұстайды. Тайған буынды козғалтпау үшін ірі мал буынынын маңыя катты тітіркенліргіш сүртпе маймен сылайды немесе күйдіреді.

Ортан жіліктің сынуы. Көбіиесе ұсак малда, кейде ірі малда кездеседі. Әдетте жіліктін жоғарғы басы, осы маңайдагы өсінкі сүйектер, ортан белі жэнё төменгі басы сынады. Үрылу-соғылу — сыныктын негізгі себептері.



Белгілері. Мал кенеттен катты аксайды, сынған аяғын жерге баса алмайды, басса да тек туяғының ұшымен басады. Жүре бастаса аяғын бүге алмайды, іштен сыртка карай серпіп. доға тәрізді егіп сүйрейді. Сынған жер ісіп кетеді, ауырады. сынық сүйек кнсаяды. Бірак ол әрдайым кышырлай бермейді.

Болжау. Ұсак ма.і аііыгады, ірі мал айыкпайды, немесе екіталай.

Емі. Тыныштық күйде үстайды, ірі малды аспалы алпаратка орналастырып, кільшій ионтофорезін жасайды, ұсак малдың сынған аягын козғал.майтындай і-тіп тацып тастайды. Сүйек сынықтарьш кабыстырып тігеді.

Шонданай нерв параличі. Жұлын жэне шеткеіі нервтердін. закымдануынан болады. Пара.тич үрып-соғылудан (аяқтың шектен тыс жазылып кайкиюы, жазылуы, тайып кету, жығылу, жамбас сүйектерінін сынуы), жұкпалы ауру-лардан (каракаптал, сакау, брунеллез, нт обасы), ісік шығудан болуы мүмкін.

Белгілері. Белгілі бір буындарды бүгін-жазын түратын бұлшық еттер кыз-мі г істемей қалады, нұнын еалдэрыная мал эахымданғэн аяғыи сүйретіл ба-сады. Осыған орай үршык буын сондай-ак тізе жазылған түрінде калады да бакай буындары бүгіліп тұрады. Сонымсн катар снрак пен санның сыртқы бетін каптаған тері нерв еезімінен айры.тады. санның жартылаб сіңірлі, жар-тылай жаргакты жәнс кос басты булшык еттері тез семе бастайды.

Болжау. Л\алдың аурудан айыгу-айыкпауы екіталай, квбіне күмәнді.

£.иі. Массаж жасайды, тітіркендіргіш сүртпе майлар мен лннименттер жа-гып ыекылайды, кабынған жсрді жылы ұстайды, оған гальваиизаиия жасайды, мөлшерін бірте-бірте көбейте отырып (0,01—0.65 г дейін) бүлшык ет арасына иератрин жібереді, аурудан айыга бастаса малды күн сайын жетектеп жүр-гізеді.

Сан нервісінін параличі. Квбінесс жы.ткыда, кеііде баска түліктерде кезде-седі. Екі аяқтың біреуі немесе екеуі де параличке ушырауы мүмкін. Паралич ұрып-соғылудан жаракаттану, міюгемоглобинемиядан, шағылыс ауруынан, снирда тө.тдеу кезіндегі ша.та паралнч салдарынан пайда болады.

Белеілері. Мал тыныш тұрғанда оның ауру аягы сәл бүгіліп, аяғын жерге тек тұяғыныц ұшымен ғана басып тұрады. /Күре бергенде тізесінен төменгі буындары кілт бүгіледі де, баскан аяғына аксайды, аяқ бұл кезде алға тежеле жэне сыргка қарай иіле козғалады, еанныц төрт басты бұлшык еті семеді...

Болжау. Ііараличке бір аяғынын нервісі үшыраеа. малдыц аурудан аііиғуы «кіталай. не күмәнді, ал паралич екі аягын да камтыса, ол айықпайды.

Емі. Малды бір орында тыныш ұстайды. ірі малды аспалы аппаратта ұс-тайды. бүйрек манына новокаин жіберіп блокада жасанды. каяьций іюнтофо-резін қолданады.

Жапкыш нерв параличі. Сирск кездеседі. Ол жамбас сүйсктерініц сынуы-нан, оеы нерв козғалатын еттердіц закымдануынан, уытты ісіктіц пайда бо-луынан. киналып туудан бо.тады.



Бе.ігілері. Тыныш тұрғанда мал ауру аяғын толыв баспайды, аяктарын -алшақтатады. жүргенде аксайды, зақымдаяған аяғын серпе қозғайды жэне -сыріка орай басады, онын бұлшық еттері семеді.

Болжау. Аурудан айығу-айыклауы екіталай, көбінесе күмэнді.

Емі. Сан нервісіяід параличін емдегендегідей.

Кәрі жілік нервісінін параличі. Үрып-согып алудан жаракаттану, қатты желіс-шабыс кезінде жі.тік еттерінін шектен тыс жиырылуы, не согылуы — параличтін негізгі себептері.



Белгілері. Тыныш түппш малдын зақымданған аяғы асық жоне топай буындарынан бүгіліп турады. Жүрген кезде асық буыны жазылмайды, топай буыны бүгілмейді, мал ауру аягын серпіп басады, санныц шала сінірлі, шала жарғақты, қосбасты бұ.тшық еттері, балтыр еті, тізе астындағы ет, үстіцгі және астыцгы бакай бүккіш еттер семеді.

,Болжау. Малдыц аурудан айығу-айықпауы екіталай.

Емі. Массаж жасайды. тітіркендіргіш сүргпе май.тар жагьш сһідірс Ысқы-лайды, закымданган аяқты кыздырып не булап емдейді, бүйрек мацына ие шандыр үстіне новоканн жіберці блокада жасайды.

Шыбық сүйектін терен орналаскан нервісінін параличі. Ша.та паралич жэне толық паралич белгілері байкалады, бұлар соғып алудан. ткань арасына бітеу жара шығудан болады.

Белгілері. Тыныш тұрған малдыц тонай буыны бүгілген. асык буыны жазыл-ған. Аягын баса бергенде зақымданған аяк топай буынынан кілт бүгіледі, бұл кезле мал аяғын жерге топайдыц төменгі шетімен және тұяқгыц алдыцгы арка бетімен басады; бақайдыц ұзын және бақай жаныидағы бақай бүккіш еттердіц семуі байқалады.

Болжау. Шала паралич болса, айыгады. толық паралнч болса—анығуы екіталай.

Емі. Массаж жасайды, тітіркендіргіш сүртпе май.тар жагып сіцдіре ыскы-лайды, закымланган аяқты қыздырып, жы.ты ұстайды, оған гальваннзация жаеайды, ет арасына мвлшерін біртіндеи көбейте отырып (0,01—0,05 г дейін) вератрнн жібереді, мал салмагыныц әр ки.тограмына 1 мл шағып күре тамырға новоканнніц 0,25—0.5 проценттік ерітіндісін кұяды. ал қажет болса, новоканн жі&еріп блокәда жасайды. Мал ауруынан айыға бастаса, оны жетектеп үдайы <-еруенге шыгарып турады.

Тобық буынның кабынуы. Көбіне согып а.тудан. не буыи манындаі-ы тара-мыстардын созылуьшан болады.

Белгілері. Тыныш тұрганда мал закымданған аяғын жерге тнгізбей көтеріп устайды. не туяғынын үшын жерге сәл тигізіп басады. Аяғымен жүргенле сәл ғана. желгенде қатты аксайды. Кейіннен санның бүлшық еті және сауыр-еті семе бастайды.

Болжау. Малдын аурудан айығу-айыкпауы екіталай немесе күмәнді.

£.ш. Аурудыц жіті түрі болса, малды жургізбей тыныш ұстап, алдымен салкындатқыш ем қолданып. кейін 3—4-күндері зақымданған жерді жылы ұстайды, қыздырып не булап емдейді, ихтиол сүртпе майын жағып массаж жасанды. Аурудыц созылмалы түрінде катты тітіркендіргііп сүртпе майларды сіндіре жағады ненесе күйдіру әдісі ко.тланылады.

Тізе буынынын іріндеп қабынуы. Тесіп өткен жаракатгар салдарынан буын манында ірінді кабыну процестері дамудан (жел қабыну, бітеу жара, ұра) пайда болады.

Белгілері. Мал катты аксайды, закымданған аяғынын тізе буыны дүикііт іседі. жарадан синовий және фибрнн үлпектері араласкан ірінді жалкаяк ағады, дене кызуы көтеріледі, мал мен-зен болып тұрады.

Бо.іжау. Іріндеудін бастапкы кезінде малдыц айығуы екіталай немесе күмәнді, ауру аскынып кетсе айыкпайды.

Емі. Жараны хирургнялык әдіспен тазалап, буын іріндемеу үшін оны антнсептикалык ерітінділермен (хлорацндтін 2 проценттік ерітіндісі вемесе хлорамнннін 1 проценттік ерітіндісі, риванол (1:500) ерітіндісі немесе Хлум-скнй сүнығы) жуып-шаяды. Қажеті болса буынды кеседі.

Тобык сынуы. Ол жаракат санның бұлшык етініц аса катты жнырылуынан болуы мүмкін. Тобык сынуға мешел, сүйек жұмсару, сүйек тканьдерінін ыды-рауы да себепкер болады.

Белгілері. Мал кенеттен катты аксайды, буын сыздап іседі (ұзыннан сын-са), сыкырлайды. Мал тыныш тұрғанда зақымданған аяғын жерге ұшымен ғана басып, немесе баспай кетеріп тұрады.

Болжау. Бітеу сынык болса, малдын аурудан айығуы екіталай немесе күмонді, сынык ашык болса — мал аурудан айыкпайды.

Емі. Ұсак малдыц сынығын гнпстеп тацады. Ірі малды аспалы аппаратка орналастырады, тітіркендіргіш сүртпе майларды сініре сылайды, кальцнй ион-тофорезін жаеанды. балшыкпен емдейді.

Тобык таюы. Тұрақты жлне кайталамалы немесе үйреншікті болады. Ауыр. жүк тарту, таю, жығылу, тебу кезінде тізе буыныныц шектен тыс жазылуынан тобык жоғары, немесе буынныц жанына карай тайып кетеді.



Белгілері. Тобык жоғары карай тайған болса, тыныш тұрғанда мал аяіы-ныц ұршык буынынаң баска буыныныц барлығы жазылып, закымданған аяғы артка карай созылып тұрады; жүргенде катты аксайды, аяғын сүйрей басалы. Тобыч одеттегі орнынан жоғары тұрады. Тобык буын жанына карай тайғанда барлык буыйы бүгіліп, аяғы алга карай беттеп турады. Жүргенде тізеден төменгі барлык буыны бүгіліп, ауру аяғынан катты аксайды. Тобыктын орны-нан тайганы анатомнялык жолмен аныкталады.

Болжау. Тұракты тайганда айыгуы екіұшты, кайтадан байкалғанда — кү-иәнді, не айыкпаГіды.

Емі. Тобыкты орңына салады (жа.тпы наркоз беріп), малға тыныштық беріп, катты тітіркендіргіш сүртпе манларды сіндіре жағады немесе күйдіру эдісі колданылады.

Тобык. маңындагы калташык ұрасы. Көбіне өз-өзінен үрыи-согып алып жа-ракаттанудан немесе канталаган (сакау, бруцеллез және т. б.) аурулардыц инфекцняларынын әсерінен пайда болады.



Белгілері. Аурудыц жіті түрінде тобыктын сырткы бетіне ғана тараган. сыздап ауыратын. ыстығы бар күлтілдеген ісік пайда болады, мал сәл аксай-ды. Созылмалы түрінде мал көбіне аксамайды, ісік катандау болады. Іріііді ұра болса, ісік жайылып, сыздап ауырады және мал аксайды. Қалташык ірінді жа.ткаякпен толады. ал ол жарылса жара өзектері пайда болады.

Болжау. Мал іріцсіз ұрадан айығады, іріцді түрінен айығуы екіталай не-месе күмәнді,

Е.чі. Аурудыц жіті түрінде ец алдымен салкындаткыш ем. ал 3—4 күннен сон жылыткыш ем колданылады жэне массаж жасайды. Созылмалы ұра бол-са, үра мацына катты тітіркендіргіш сүртпе майларды сіндіре жағады, іріц-дісіне — операция жасайды.

Асык жіліктің және шыбык сүйектің сынуы. Үрып-соғып алып жаракатта-нудан пайда болады.



Белгілері. Мал кенеттен катты аксанды, сынған жер сыздап ауырып іседі, сыкырлайды және сүйек толык сьгаса аяктыц козғалуы өзгереді.

Болжау. Бітеу сынық немесе сүйек тек жарылган болса мал айыгады немесе айығуы екіталай. жілік мүлде сынған жагдайда ірі мал айыкпайды.

Емі. Малга тыныштық беріп. аягын коршауы бар гипсті танғышпен тугел-дсй танады, ұсак малдын сүйек сыныктарын өзара кабыстырып тігеді. Жыл-кыны аспалы аппаратка орналастырады. Ірі малды емдеу мерзімі 2—3 ай, \ малды— 1 — 1,5 ай.

Асык. жілік және шыбык сүйек бүлшық еттерінін жыртылуы. Мал тепкендс-,. карғыранда, кедергіден өткенде, тагалау кезінде абыржығанда, арткы аяқтары созыла жыгылғанда тілерсек буынынын аса катты созылуы салдарынан пайда болады.

Белгілері. Тілерсек буыны катты жазылып, буын мен снрак бір бойда бо-лады, аягын бос ұстайды, артка карай кедергісіз тартылады, тілереек сіцір бос келіп кабатталып тұрады. Жүргенде көтеріліп түрган аяғына аксайды, тілігр-сегі бугілмейді, түягыныц ұшы жерге тиіп аягы сүйретіледі, ет жыртылгам жерде көбіне ісік болмайды.

Болжау. Квбіне айығады.

Емі. Малға ұзақ уакыт тыныштык беру керек. кейианен ылғалды-жылы етіи-орап, жарык сәулесімен емдейді. Емдеу мерзімі 5—7 апта.

Балтыр етінін, касык тарамыс және бакайдын үстіңгі бүккіш еті сіңірінің жыртылуы. Барлық малда да кездеседі, бірак көбінесе ірі карада болвды. Бір аигынын немесе екі аяғыныц ет сіцірлерініц бірдей үзілуі иүмкін. Еттіц және сінірдін жыртылуы мал бүгілген аяғымен жығылғанда, тайРанда, бәйгеді-кедергіден откенде, аягын бір жерге кысып алганда және ірі қарада шагылысу кезінде аяк еттерінің аса катты тартылуынан болады.

Белгілері. Бұлшык ет жыртылган кезде ойык пайда болады жзне ткаііь/і рі іседі, аягы тілерсек буынынан едәуір бүгіліп тұраді.і, қасык тарамыс және үстінгі жаткан бакай бүккіш ет сінірлері босаңкы түрінде болады. Жүргси к закымданған аяғына катты аксайды.

Болжау. Ұсак мал айығады, ірі малдың айығуы күмонді немесе айықпайды.

Емі. Малды тыныш үстау керек, сінірді терісімен және тері астындағы клетчаткамен бірге сыммен тігеді, содан соц гнпсті тацғышпен тацады. Ірі малды аспалы аппаратка орналастырады.

Асық жілік буынының суланып және фибрин шөгіп қабынуы. Жылкыда жиі кездеседі. Ол ұрып-соғып алудан пайда болады, жіті не созылмалы түрінде кездеседі.

Белгілері. Тілерсек буынының алдыңғы, ішкі, арткы-сыртқы бетінде, буын козғалатын жерінде күлтілдеген бөлек-бөлек ісік болады, оны саусакпен бас-канда жалкаяғы буынның бір жерінен екінші жеріне онай жылжып кетеді, Жіті қабынғанда ісік кызулы болып біркелкі сыздап ауырады. Мал жүрген іе бірде сәл ақсап, бірде орташа аксайды, аурудын созылмалы түрінде ма.і аксамайды.

Болжау. Аурудын жіті түрі болса мал айығады, созы.іма.ты түрінде айығум екіталай немесе күмэнді.

Емі. Аурудын жіті түрінде малға тыныштық беріп, буынын кысып танады. Жіті кабынуы бәсендеген соң ылғалды-жылы орап, жылытқыш спиртті ко%-пресс колданылады, массаж жасайды, ихтиолдын 1 проценттік сүртпе майыц немесе иодвазгенді сіндіре жағады, балшыкпен, шымтезекпен, электр куаты-мен емдейді. Аурудын созылмалы түрі болса, катты тітіркендіргіш сүртпе Майларды сіндіре жағады, әр жерінен күйдіреді, немесе буын айналымыии1! сұйыкты қуыс инемен сорып алады да, буынды қысып таңады. Буынның со-. зылмалы кабынуын емдеу көбінесе нәтижесіз болады.

Асык буынының сүйектерінің кабынуы. Мал буынын ұрып-соғып алғанда, буыны кабынып ауырганда және оған аса күш түскенде пайда болуы мүмкін. Аурудын пайда болуына аяктың әдеттен тыс түргысы, буын иаңындағы кабы ну ауруларынын аскынуы, мешел, сүііек жүмсару себепкер болады.



Белгілері. Аяғын баскан сайын ақсауы акырындап үдейді. Аурудың созі.і.і-малы түрі болса, осы буындағы ортаңғы, I, II, III буын сүйектерінің жалғаскан жерінде және сырға сүйек манында сыздап ауырмайтын катты ісік немесе аздал сыздайтын ісік болады. Тиісті жағының сауыр еттсрінің семуі байқа-лады.

Болжау. Аурудыц бастапқы кезеңінде малдың айыгуы екіталай, созылмалы түрі болса — күмәнді немесе айықпайды.

Емі. Аурудыц а.ігашкы кезінде малға ұзақ уакыт (5—6 апта) тьншштық берсді, жылумен, балшыкпен емдеу, йод нонтофорезін колданады, тітіркендір-гіш сүртпе майларды сіңдіре жағады. Созылма.іы түрі болса — нүктелеіі әр жерінен немесе нервісін кеседі.

169-



Асык буынынлағы тарамыс кынабыныц кабынуы. Үрып-соғып алу. созылу, жэракаттану салдарынан болады.

елгілері. 1. Асык жіліктіц арткы бұлшык етініц және бас бакай нгіш ■еттіц сінір ұясы кабынғанда сызлап ауырмайтын күлтілдеген сопакша келген ісік пайда болады. Аурудыц тек жіті түрі болса ғана мал аксайды.

  1. Бакай жанындағы бакай жазғыш сінір ұясы кабынғанда буыннын тө-менгі жағынын алдынғы жэне арткы бетінде дөцгелек немесе сопакша келген күлтіллеген кішкене ісік байкалады. Мал аксамайды.

  2. Бакайдын ұзын жазғышы кабынса. буыннын алдынғы және ішкі бетінде сопакша ісікше пайда болады. Ауру іріисіз болса мал аксамайды. Осы аталган сінір ұялары ірінді кабынып. ісік жайылса мал кейде аксап. кебде аксанайды.

Болжау. Сіиір ұясы ірінсіз кабынса мал аурудан айығады. ірінді түрі бол-■ :і — екіталай немесе айыкпайлы.

£.ш". Ірінсіз жіті кабынганла мллды тыныш ұстап. ауырған жердін айнала-сына новоканн блокадасын жасайды; аурудыц жіті барысы бәсендегін СОЯ чпиртті жылыткыш компресс. жылумен емдеу, массаж, балшыкпен. электр куатымен ендеу, молвазоген. нхтнол. не йодты сүртпе най сікдіре жағыладш

Сінір ұялары іріцді кабынған болса, закымданған сінір ұясын жарып, ірінді жллкаякты ағызып. жара куысын зарарсыздандыратын ерітінділермен жуып-Оіаяды. Әрі карай емлеу кэдімгі іріцді жараларды емдегендей өткізілелі.

ТҰЯҚ АУРУЛАРЫ

Туяк жүлыгынын дүнкуі. Жұлык терісінін шел кабаты жайыла іріндеп клбынады. Бұл ауруды ірі кара малда кейде «панарициГі» деп атайды. Дүнку жұлық жарасына ннфекция енуден, тұяк кабырғасынын шеті жарылудан не-.месе тері астыныц іріцді кабынуынан, тұяк буыныныц ірінді кабынуынын лскынуынан неыесе аша түякты малдын аусылмен ауыруынан дамнды.



Белгілері. Мад мен-зец болып. денесініи кызуы квгсріледі. цан кұрамы озгеріп. ак түйіршіктердін саны еседі, олардыц формуласы сол жакка ауыса-»ы. Жұлын бойына жайылғац ісік сыздап. катайып ауырады. Ісік мацындағы тері ісінеді, кенде оны сары түсті тер тамшылары басады. Мүйіз көбесіне таяу жаткан жері ісініп-кебінеді. немесе жарым-жартылап кабатынан ажырайды. Жүлыкта кейін бітеу жаралар пайда болады, оны жарғанда сары коныр іріцді .калкаяк ағады. Қара малда дүцку көбіне тұяқ ашасы мацында болады.

Анықтау. Тұяқ жұлығыныц дүнкуін тұяктыц осыған ұксас баска аурулары-нян 46-таблицада көрсетілген к.іиннкалык жэне басқа белгілері бойынша ажы-ратады.

Болжау. Екіұшты.

£.чі. Малды тыныш үстап, кұрғак және мол төсеніш төсеп, кұнды вптамннді, сапалы жем береді. Малдыц жалпы күйін жаксартатын (глюкозаны, кальций хлорндін, шараптык спиртті күре тамырға кұяды) және зарарсыздандырғыш хорі-дәрмектермен (ангибкогикгер, сульфаннламидті препараттар) емдейді. Тұяк нүйізінік жүлык шетін закымданған жердіц шегімен тері тірегіне дейін енін 1,5—2,0 см етіп жукартып кеседі.

Егер жұлык манында жара болса, оны ткань кабаттарына өтетін дәрі жіберіп сезімін жойған сон хирургиялык әдіспен тазалайды. Оган ылгалды, бірак кейін кеуіп кететін спиртті тацғыш байлайды (камфаралы спнрт, цхтиол-ХЫН спирттегі 10 проценттік ерітіндісі) немесе күн сайын УВЧ-мен емдейді, немесе ауырган жерге айналдыра новокаин блокадасын жасайды (новокаин-ніц 0,25—0,5 проценттік ерітіндісіне антибиотнк косады). Жүмсарған жерлерін (бітеу жараныи) көлденец бағытта немесе сәл кигаш бағытта тері тірегін бүз-бай кеседі. Олан соц өлі еттенген тканьдерді кесіп алып тастап, жалкаяғын агызады, жараиы антнбнотнктер ерітіндісімен немесе сульфаниламидті дәрі-лермен жуып-шаяды. Іріидетпейтін немесе гипсті тацғышпен тацады.

Аурудан сақтандыру. Жү.іык жараларын. түяк жарыктарын. тері астыныц іріилі кабьшуын. аскынған аусылдан пайда болатын ауруларды аддын ала жоне дер кезінде емдеп отыру керек.

Туяк. терісі астыныц микробсыз қабынуы. Туяк терісі астының сулы пемссс •фибринді микробсыз кабынуы жіті өтеді. Кейде аурудын. созылмалы туріне айваләды. Бул ауру малды тасты жерге жайғанда, туяғын таска соғып алуы-нан немесе иалды тас еденді қорада устағандықтан, тұяқ тазалағанда муйізді аса к«п кесуден, дұрыс тағаламаудан гтады. Ірі карада ауру бул себептерден баска аусыл ауруымен ауырған кезінде, сондай-ақ мал жатьіры қабынганда және желінсау ауруымең ауырганда, улану салдарынан, мал жеміне белокты, (даііындыксыз) бірден көп косқандықтан болады.

Белгілері. Мал закымданған аяғын баса бергендс-ак ақсайды. Оныи туяғып қыскышпен тексеріп көргенде, туяқтың закымданған жерлері ауырады және онын сэл кызуы болады. Егер табан терісінін асты қабі^іган болса, онда осы мацдағы табаннык мүйізді қабығы теңбіл сары не қызғылт сары түсті болады. Дуру аусыл салдарынан пайда болса, онда туяқтың табан мүйізі курғап, сын-гыш келеді, гұяк кабырғасы сакина тәрізденеді, не ол бұдырланып тұрады.

Ауруды анықтау. Күмонді жағдаііда ауруды анықтау үшін туяқ мүйізін бөренке тәрізді етіп туяқ терісініц астына деііін кеседі де жалқаяқтыц түріне карай аүруды аныктанды.

£.ш'. Малды тыныш устап, аяғының астына мол, кургак төсеніш тнсе!ія>. Алғашкы 2—3 күнде зақымданған туяққа салкыңдаткыш (салкын саз, иұз, кар) байлап, кеііін жы.іы (45—47° саз немесе шымтезек балшығы) ем кодда-выладьі. Е.мдеу аяқталған соц терісін жуып, кургатып сүртеді. Уланғанда (жатыр қаГіыну, желінсау, жемде — белокпен улану) антнгистамннді препа-раттар береді.

Аурудын созылмалы түрінде туякка 20 процситтік салшшл немесе йодты м.ііі жағып танады. Туяк жу.іығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабаттарға жеткенше алып тастайды.

Аурудан сақтандыру. Жоғарыда айтылған ауру тутызатын ұнамсыз әсер-лерді алдын ала болдырмау керек.

- Түяв терісі астынын іріцдеп кабынуы, Туяқ терісі тірегінін іріндеп кабынуы онын үстіцгі бетінде Оолуы мүмкін, мунда пйтологнялық процеске оныц үстіигі каСаттары және эпидермистіц өсім беретін кабаттары ғана шалдығады, ал іріндеп. ауруға барлық кабаты шалдықса, кабыну тутас түрінде болады. Бұл ауру жараға инфекция түсуден, табанды және оныц жұмсак жерін ұрьш алу-дан («табан тию», «таға тню»), тұяк мүйізініц терец жарылуынаң, іріцдеткіш ннфекциялардыц (соныц ішінде аусыл) әсерінен тері астыныц кабынуынан пайда болады.



Бслгілері. Мал денесініц кызуы көтеріледі (ірі караныц дене кызуы көте-рілмеуі мүмкін). Нейтрофильді лейкоцитоз болып, РОЭ жеделдейді. Л\ал ауру аяғын басканда аксайды. Қабынған жердіц мүйізі ісіп-кебінеді, түсі сары коныр болады (тұяк кыскышымен тексеріп байқағанда) және оныц қызуы едәуір жоғары (туяктын баска жеоімен салыстырғанда) болады. Табанның, майтабанныц, мүйізді көбеніц ісіп-кеуіп, кенбір жері ыдырап ажырауы мүмкін. Ажыраган мүйізді жарғанда ірінді жалқаяк шыгады. Будан кейінірек жулық іеініп, бітеу жара пайда болады (ірі кара малда көбінесе туяқ ашасынан).

Ауруды йнықтау. Түяктыц тері асты ірікдеуін баска ірінді аурулардан клнникалык белгілері аркылы ажыратады (4б-таблица).

Емі. Малды тыныш устап, аяғыныц астына кұрғак шөп төсеніш төсеу керек. Туяқты тазалап (тағалаған малдын тағасын алып тастанды), сабындап жылы сумен жуады. Терец өтетін етіп ауырған жердіц сезімін жояды, сол жер.имі кан жүрісін токтатады (бұрау са.чып). Ец қатты ауырсынатын жерін акжиек касыяан мүйізді бөренке тәрізді етіп терініц тірегіне жетқенше кеседі. Жал-каяіктЫ агызып жэне жараны тазартып, оған йодтыц спирттегі 5 проиенттік ерітіндісін, сульфаниламидті препараттар, антибиотнктер немесе иодоформді.і эфнр қуяды, сонан соң зарарсыздандырылған дәке тығады, таііады, тацғыш-гыц үстіцгі қабаттарына карамай жағады.

Жұлықта, мантабанда бітеу жара болса, оны туяқтыц мүйіз қабыріасыныц топай шетіне, бітеу жараға жакын жерінен жұкартады да ажыраған мүйі.іді алып тастайды, жараны жоғарыда айтылған ерітінділермен жуып-шаяды жане •оныи сыртын кенеппен немесе клеенкамен жабылған таиғышпен таиады. Мал

аурудан айыға бастаса таңғышты сирек алмастырады. Малдың дене қызуы ■көтерілсе, сондан-ак аксауы жойылмаса, не үдей түссе, танғышты шешіп, аурудың барысын тексеріп, оның жазылмай түрған себебін анықтайды. Ауыр-тан жерді айналдыра новокаин блокадасын жасауға болады.

Аурудан сақтандыру. Тұяқты әрдайым байқап қарап, көрінген жараларды, таға тиюді т. б. тұяқ жарақаттарын кезінде емдеп отыру керек.

Сопақ кілегей қалтаның іріңді қабынуы. Сопақ қалташықтын іріңді кабы-нуы (ірінді подотрохлит) жылқыда жиі, ірі карада ситрек кездеседі. Бүл ауру калташықтың куысына дейін өтіп кететін, май табанның терең жарақаттануы-наң немесе буынның аскынып ірінді қабынуынан, майтабанның дүңкуінен, те-рең жатқан бакай бүккіш сіңірдің шіруінен пайда боладыц

Белгілері. Қалташық зақымданғаннан кейін 2—3-күні малдьщ дене қызуы көтеріледі және катты ақсайды. Мал қозғалмай тұрғанда да, жүргенде де ауру аяғын тек түяғының .ұшымен басады. Май табанның өкше жағы іседі жэне тұяқ қыскыш аспаппен майтабанның ортаңғы үлкен бір бөлігін қысып қара-ғанда, сондай-ақ түяк буыньш жазғанда малдың ауырсынғаны байқалады. •Майтабан едәуір жарақаттанғанда шұбатылған қалташық сұйығы ағуы мүмкін.

Болжау. Хирургиялық ем дер кезінде жасадса, мал аурудан айығады, кейде айығуы да, айықпауы да мүмкін.

Емі. Операция жасайтын жерді дайындап, қан жүрісін тоқтататын гемос-татнкалық бұрау салып, ткань, ет қабаттарынан өтетін етіп дәрі жіберіп, сау-• сақ нервтерінің сезімін жояды. Жара шетін түбіне дейін бөреңке тәрізді етіп кесіп, қалташық ішіне және жараға шприц, ұшы топас қуыс инемен новокаин-нің 25 проценттік ерітіндісіндегі антибиотиктер ерітіндісін жібереді. Егер бұл >е.ч нәтижесіз болса, дереу операция жасап, терең жатқан бақай бүккіш сіңірді жартылай кеседі (сопақша сүйек шегінен).



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет