Л.Н. Гумилев атындағы
Еуразия ұлттық университеті
Пәннің оқу-әдістемелік кешені
Басылым:
жетінші
ЕҰУ Ф 703-07-21. Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Жетінші басылым
көмірсутектер. Көмірсутектер қоспасының фазалық күйі
оның құрамына, сонымен қатар
жекелеген компоненттердің қасиеттеріне байланысты.
Көпкомпонентті қоспаның типтік фазалық диаграммасы (21-сурет)
қысым -
температура координаттары контур тәрізді пішінге ие, яғни. бір ұшы (критикалық) нүктесі
бар температура осіне бір монотонды өсетін қисық ойыс түрінде бейнеленген таза заттың
сәйкес фазалық диаграммасынан ерекшеленеді. Осы диаграмманың ерекшеліктерін
талқылауға
кіріспес бұрын, осы диаграммамен байланысты кейбір маңызды физикалық
түсініктерді анықтайық.
«Критикалық нүкте» (1-суреттегі K нүктесі) әрбір фазаның қасиеттері бірдей болатын
қысым мен температура мәндеріне сәйкес келеді.
Сурет 1. Көп компонентті қоспаның фазалық диаграммасы
«Критикалық температура» - критикалық нүктеге сәйкес температура.
«Критикалық қысым» - критикалық нүктеге сәйкес қысым.
«Интенсивті қасиеттер» - бұл қарастырылып отырған заттың мөлшеріне байланысты
емес қасиеттер.
«Кең ауқымды қасиеттер» — қарастырылып отырған
заттың мөлшеріне тура
пропорционал қасиеттер.
«Бастапқы қайнау нүктелерінің А қисығы» - заттың сұйық күйден екі фазалы күйге
өтуі кезінде бірінші газ көпіршігі пайда болатын қысымдар мен температураларға сәйкес
нүктелер арқылы өтетін қисық.
«Шық нүктесінің қисығы b» - заттың бу күйінен екі фазалы күйге өтуі кезінде
сұйықтықтың бірінші тамшысы пайда болатын қысым мен температураға сәйкес нүктелер
арқылы өтетін қисық.
«Екі фазалы аймақ» - газ бен сұйықтық тепе-теңдікте болатын бастапқы қайнау және
шық нүктелерінің қисық сызықтарымен шектелген аймақ.
«Крикондентерм» (М) – сұйық пен будың тепе-теңдікте қатар өмір сүре алатын ең
жоғары температурасы.
"Криконденбар" (N) - сұйықтық пен бу тепе-теңдікте бірге өмір сүре
алатын ең
жоғары қысым.
"Ретроградтық аймақ" (1-суреттегі көлеңкелі аумақ) - конденсация немесе булану
қалыпты фазалық өзгерістерге қарсы бағытта болатын кез келген аймақ.