Бибатпа Кӛшімова
ЕЛЕЙДІҢ ТАҚЫРЫ (Елейдын такыры) –
жүктеу/скачать 2.05 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ЕЛТЕЖЕ (Елтеже)
- ЕЛІКТАУ (Еликтау)
- ЕЛШІБЕК (Елшибек)
- ЕМДІ (Емды)
- ЕМДІБҦЛАҚ (Емдыбулак)
- ЕМДІҚОРҒАН (Емдыкорган)
- ЕМІР (Емир)
| ЕЛЕЙДІҢ ТАҚЫРЫ (Елейдын такыры) – тақыр. Су мол жаттаын тақыр (қараңыз:
ЕЛЕКАЖЫ). ЕЛЕУИШАН (Елеуишан) – қ., Бейнеу ауданы. Антропогидроним. ЕЛТЕЖЕ (Елтеже) – тҥлей, Қарақия ауданы. Атау елт (зат есім) және оғыз тіліндегі еже – «ҥлкен апа» (зат есім) сӛздерінің бірігуінен жасалған. Елт – кӛнетҥркі тілінде, «бақсы» тәрізді мағыналарды береді. Мәні: «бақсы әйел». Белгілі бір оқиғаға байланысты қойылуы мҥмкін. ЕЛІК (Елик) – қ., қор., Маңғыстау ауданы. Тереңдігі – 6 м. Біздің пікірімізше, Елік атауының о бастағы дыбысталуы Атау қҧрамында е/ел - и идеофонының бір тҧлғасы, «ылғал», «су» мағынасын береді» Ал –лек бір нәрсенің молдылығын, барлығын білдіретін кӛне жҧрнақ. Сонда атаудың мағынасы: «сулы қҧдық». ЕЛІКТАУ (Еликтау) – тау, абс. биіктігі 169 м. Маңғыстау ауданы. Атау елік (сын есім) және тау (зат есім) сӛздерінің бірігуі арқылы жасалған. Мағынасы: «суы, бҧлағы бар тау» (қараңыз: ЕЛІК). ЕЛШІБЕК (Елшибек) – қор., Қарақия ауданы. Антропонекроним. Руы қырықмылтық Елшібек атты дәулетті адам жерленген қорым. ЕЛШІБЕКТІҢ ТӚРТКІЛІ (Елшибектын торткилы) – тӛртк., Қарақия ауданы, Жаңаӛзен қаласынан оңтҥстігінде. Антропоороним. Бҧл жерде 1920-30 ж. руы қырықмылтық Елшібек атты дәулетті адам қоныстанаған. ЕМДІ (Емды) – тау, Маңғыстау ауданы. Біздің пікірімізше, Емді атауының тҥбірі ем, кӛнетҥркі сӛздігінде – «дәрілік жабдықтар, дәрі» (ДТС, 171) мағынасында қолданылған. Мағынасы: «дәрілік шӛбі мол тау». ЕМДІБҦЛАҚ (Емдыбулак) – м., Маңғыстау ауданы. Атау емді (сын есім) және бҧлақ (зат есім) сӛздерінің бірігуі арқылы жасалған. Мағынасы: «дәрілік шӛбі мол таудың бҧлағы» (қараңыз: ЕМДІ). ЕМДІҚОРҒАН (Емдыкорган) – тау, Маңғыстау ауданы. Атау емді (сын есім) және қорған (зат есім) сӛздерінің бірігуі арқылы жасалған. Мағынасы: «дәрілік шӛбі мол биік тау» (қараңыз: ЕМДІ). ЕМІР (Емир) – а,. Маңғыстау ауданы. Емір – ортағасырлық оғыз-туркмен тайпасы - имир атынан пайда болған. «М.Қашқари және Рашид-ад-Диннің еңбектерінде этноним эймюр формасында кездессе, Абылғазыда – имир. Барлық осы ғалымдар (М.Қашқариден басқасы) этнонимнің шығу тегін Тау-ханның екінші ҧлы, Оғыз ханның немересінің есімімен байланыстырады және оның мәнін былай деп тҥсіндіреді: Рашид-ад-Дин: «ӛте керемет және қуатты», Абылғазы: «бай және аса бай», Салар баба: «ол кҥшті және мықты әскері болуы керек. Рашид-ад-Диннің бір кездері эмирлердің тотемі ешкі болған деген пайымдауына негізделе отырып, Ю.Зуев этнонимді этимологиялауға тырысты. Х-ХІ ғасырлардың қытайлық кӛздерінде ол қырғыз тілінде қара қҧйрықты жануарлар, яғни ешкілер мен жейрандарды білдіретін имо (яғни имир) сӛзін тапқан. Сӛйтіп, ол этнонимді тотемнен шыққан деп тҥсіндіріп, оны екі бӛлімге бӛледі: й, йим и–р. Ю.Зуев йымга-умга жабайы тау ешкісінің аналығында сақталған им немесе йим сӛзін эммек – «сору» деген сӛзбен ҧқсастырады (С.Атаниязов, 1988, 136). Емір – «емір руының қонысы» деген мағынада қолданылады. жүктеу/скачать 2.05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|