Билет билет билет
Берілген суретті пайдаланып, екендігін дәлелдеңіз
жүктеу/скачать 3.04 Mb.
|
| Берілген суретті пайдаланып, екендігін дәлелдеңіз.
27 билет 28 билет 29 билет 30 билет 1. Е. Омарұлының әдістемелік-математикалық қызметі Қазақстандағы әдістемелік-математикалық ғылымның калыптасуында өзiнiң лайықты бағасы бар төл оқу құралдарымыздың бiрi - "Пiшiндеме", оның авторы - Алаш ардагері Елдес Омарұлы (1892-1937жж.). Е.Омарұлы- ғылымның әртүрлі салаларына (тіл әдебиет, физика, математика және т.с.с.) қалам тербеп, көптеген еңбектер жазған ғалым. Оның математиканы оқытудың әдiстемесi саласына қатысты шығармалары - "Пiшiндеме. Оку куралы. Бiрiншi және екiншi кiтаптар" (448 бет), "Зенченко мен Еменовтын казакша аударылған есеп құралдары", "Сыйпыр жазуы", "Жаңа мектеп" журналы (1925ж.) "Пішіндеме" еңбегі 1928 жылы араб графикасы негiзiндегi қазақ әліпбиімен Қызылорда қаласында "Қазақ мемлекеттік баспасы"-нан шықты. Оның көлемi өте үлкен болған материалдары 10 тараудан тұратын "бiрiншi" кітап пен 9 тараудан тұратын "екінші" кітапта қарастырылған. Оқу құралы планиметрияның барлык материалдарын қамтиды. Ондағы тараулар мен тақырыптардың тізімінен бізге тосындау көрiнетiн бейтаныс атаулар, соның iшiнде халықаралық терминдер де көптеп кездеседі. Оқулық осы сипатымен де қунды, өйткені онда математиканың үлкен бір саласы тұңғыш рет толығымен төл атаулар негiзiнде таза ана тiлiмiзде баяндалған. Сондықтан да оны геометрияның шын мәніндегі тұңғыш төл оқу құралы деп айтуға болады. Жалпы алғанда, ондағы кездесетін терминдердi үш топқа бөлуге болады: 1) казiргi оқұлықтарда пайдаланылып жүрген терминдер: "жазықтық", "кесiндi", "бұрыш", "сүйір бұрыш", "қабырға", "шеңбер", "дөңгелек", "сыбайлас бұрыштар", "шаршы", "жанама", "доға", "аудан", "ұқсастық", "шек" және т.с.с. Егер "Пішіндеме" геометриядан ана тiлiмiзде жазылған тұңғыш еңбек екенін ескерсек, казiргi геометрия терминдерiнiң көп- шілігінің қазақ тiлiне Е.Омарұлы тарапынан енгiзiлгенiн байқаймыз. 2) оқу құралындағы интернационалдық терминдер саны саусақпен санарлық қана: "масштаб", "план", "тірǝнспәртір", "астрелеб", "Бүйпегер түйіні", "тірегенеметр". Автор казакша баламасын табу мүмкiн болмаған кейбiр интернационалдық терминдерді сол күйінде, өзгеріссіз қалдырған, кейбiреуiн фонетикалық өзгерiстер жасау жолымен алған. 3) оқу құралында казiргi күнi қолданыста болатын кейбiр интернационалдық терминдер қазақша атаулармен берілген. Олар - "пішіндеме" (геометрия), "аудандық пішіндеме" (планиметрия), "тиянак" (аксиома), "түйін" (теорема), "кесе" (перпендикуляр) сызыктар және т.с.с. Оқу құралында есеп шығаруға да көңіл бөлінген. Мәселен, бірінші кітаптың VI және X тарауларында "Пішіндеме есептері” тақырыбымен, сәйкесінше, 11 және 6 қарастырылып, олардың шығару жолдары көрсетілген. "Пішіндемені" төл оқу құралы ретiнде сипаттайтын ендiгi бiр ерекшелік ондағы материалдың баяндалу тiлi. Оқу құралы қазақша пайымдалып, қазақша ой қорыту арқылы қазақ оқушысына ұғынықты, таза қазақ тiлiнде, сауатты жазылған. Бұған автордың тiл бiлiмiнiң терең бiлгiрi болғандығы да септігін тигізген сиякты. жүктеу/скачать 3.04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|