а) бағасы, саны, құны. ә)

Есепті шешу үдерісінің міндетті кезеңдері мыналар:

• 
  есеп мәтінін шапшаң және түсініп оқу.
  
• 
  есептің шешуін іздестіру немесе шешу жоспарын құру.
  
• 
  есептің шешуін жазу.
  
• 
  жауабын бөліп көрсету және тексеру.
  

Дегенмен, бастауыш сыныптарда қарастырылатын құрама есептің мынадай түрлері бар:

1. 
   Қозғалысқа берілген есептер;
   
2. 
   Пропорционал бөлуге берілген есептер;
   
3. 
   «Бірігіп жұмыс жасауға» арналған есептер;
   
4. 
   Екі айырма бойынша белгісізді табуға берілген есептер.
   

Есепті шешу үдерісі жай есепті де, құрама есепті шешуде де бірдей болғанымен, жай есептердің шешу жоспарын құруда қысқаша жазудан гөрі көрнекіліктің басқа да түрлерін қолдану қажет. М: пропорционал шамалардың «үштігіне» байланысты есептерді мынадай кестеге түсірген тиімді:

Мысалы: «Ұзындығы 15 м қарағайдың үштен бір бөлігі неше метр?» есебі берілсін делік.

Қ арағайды кесінді түрінде аламыз да, сызбаның көмегімен былай көрсетеміз. __?______________
15м

немесе «Үштен бір бөлігі 5 см кесіндінің ұзындығын тап».

_5см ____________

?

Бастауыш сыныптарда екі амалмен шығарылатын есептер жай есептердің көмегімен оқытылып үйретіледі. Алдымен жай есептер (2 жай есеп), келтірілген бірнеше жай есептен екіншісінің шарты шығатын есептер, содан кейін екі амалмен шығарылатын есептер үйретіледі. Екінші сыныпта екі амалмен шығарылатын есептерді салыстыру арқылы қарастыру көзделеді.

Есепті шешудің алгебралық тәсілі дегеніміз есепті теңдеу құру арқылы шешу, ал арифметикалық тәсілі дегеніміз есептерді арифметикалық амалдардың немесе өрнек құру арқылы шешуді айтамыз. Екінші сыныпта есептер алдымен арифметикалық тәсілмен шығарылады. Есепті шешу үшін өрнек құру кезінде алғашқы орындалатын амал өрнегі дәптердің ортасына қарай жазылады, кейінгі сандар мен амал таңбалары, яғни жазу не солға, не оңға қарай жалғасуы мүмкін.

Төртінші сыныпта орта буын математикасын өтуге дайындық түрінде есептерді жеке-жеке амалдар, яғни арифметикалық тәсілмен шешу қарастырылады. Алгебралық тәсілмен шешу төртінші сыныпта оқылып-үйретіледі. Мұндай тәсілмен есептерді шешу кезінде алдымен жай есептерге теңдеу құру қарастырылады. Жай есептердің бір топ түрлерін, яғни арифметикалық амал атаулары мен нәтижелері арасындағы байланысқа арналған жай есептерді шешу кезінде оқытылып-үйретіледі. Белгісіз қосылғыштарды, белгісіз азайғыш пен азайтқышты табуға арналған есептерді шешу кезінде алгебралық тәсіл қолданылады. Мысалы: «Ағашта бірнеше торғай қонып отырған еді. Оларға тағы екі торғай келгенде, олар 13 болды. Бастапқыда неше торғай отырған еді?» Бұл-белгісіз қосылғышты табуға арналған жай есеп, белгісіз қосылғышты х-пен белгілейміз, сонда мынадай теңдеу шығады: х+2=13.

Үшінші сыныпта күрделі теңдеулер құру арқылы есептер шешу мәселесі қарастырылады. Сонымен бірге, төртінші сыныпта жанама түрде тұжырымдалған жай есептердің түрлері ді қарастырылады.