Білім беру бағдарламасы білім алушыларына ш ымкент, 2023 Мазмұны
Практикалық сабақтың тақырыбы: Жер есебін жүргізу үшін бастапқы деректерді алудың, өңдеудің және талдаудың статистикалық әдістері
жүктеу/скачать 439.92 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Бастапқы деректер Сабақтың мақсаты
- 8 Практикалық сабақ
| Практикалық сабақтың тақырыбы: Жер есебін жүргізу үшін бастапқы деректерді алудың, өңдеудің және талдаудың статистикалық әдістері
Сабақтың жоспары: 1. Жер есебін жүргізу 2. Бастапқы деректер Сабақтың мақсаты: Жерді есепке алу кезіндегі деректерді өңдеу және талдау. Жер кадастрында бастапқы және арнайы ақпаратты алудың, өңдеудің және талдаудың статистикалық әдістері кеңінен қолданылады. Математикалық-статистикалық әдістер жер кадастрлық көрсеткіштерін және ең алдымен бағалау көрсеткіштерін есептеу кезінде қолданылады. Жерді бағалау кезінде жер алқаптарының құрамы мен пайдаланылуы, дақылдардың шығымдылығы, өндіріс шығындары, жалпы өнім, кірістілік және т. б. туралы жаппай деректерді жинау және жүйелеу жүргізіледі. Статистикалық бақылаудың негізгі нысандары есеп беру және санақ болып табылады. Есеп беру-бұл статистикалық органдар белгілі бір мерзімде тиісті кәсіпорындардан, мекемелерден және ұйымдардан заңда белгіленген құжаттар түрінде қажетті материалдарды алатын бақылау нысаны. Санақ-статистикалық органдар материалдарды белгілі бір күнге арнайы ұйымдастырылған зерттеулер арқылы жинайтын бақылау нысаны. Жер кадастры кезінде жылдық есептілік көзделген. Кәсіпорындар, ұйымдар мен мекемелер жыл сайын 15 қарашадан кешіктірмей тиісті аудандардың (қалалардың) атқарушы органдарына жыл ішінде олардың пайдалануындағы жер құрамындағы болған өзгерістер туралы есептерді бірыңғай бекітілген нысан бойынша 1 қарашадағы жағдай бойынша ұсынады. Тиісті мемлекеттік жерге орналастыру органдары 1 қаңтардағы жағдай бойынша аудандар, облыстар, республика бойынша жердің болуы және бөлінуі туралы есептерді жасайды. Жыл сайын бұл есептерге ауыл шаруашылығы алқаптарының болуы туралы мәліметтер (оның ішінде суармалы және құрғатылған жерлердің болуы туралы Жеке мәліметтер), оларды түрлер мен жер пайдаланушылар бойынша бөлу, сондай-ақ өткен жылы заңды және жеке тұлғаларға бөлінген жерлер туралы мәліметтер енгізіледі. Тіркеу сипатына байланысты ағымдағы (үздіксіз) және үзіліссіз бақылаулар ажыратылады. Ағымдағы байқау кезінде объектінің жай-күйіндегі өзгерістер олардың басталуына қарай жүйелі түрде тіркеледі. Оларға жер пайдалану құрамындағы өзгерістерді, сондай-ақ жер учаскелерін есепке алу жатады. Үзіліссіз байқау кезінде өзгерістер белгілі бір көп немесе аз уақыт аралығында жүзеге асырылады. Олар өз кезегінде мерзімді болып бөлінеді, яғни олар белгілі бір уақыт аралығында үнемі өткізіледі, ал бір реттік – қажет болған жағдайда орындалады. Үзіліссіз бақылаудың мысалы ретінде деректерді 5 жылда бір рет нақтылайтын жерді бағалау, ал біржолғы – көпжылдық екпелер санағы, жерді түгендеу, топырақ, геоботаникалық, мелиорациялық зерттеулер, жер және жер пайдалану түсірілімдері жатады. Олар қажет болған жағдайда жүзеге асырылады. Бақылау объектісін қамту бойынша үздіксіз және үздіксіз болып бөлінеді. Объектінің барлық бірліктері үздіксіз тіркеледі. Бұған мыналар жатады: жерді бастапқы есепке алу, бағаланатын аумақтың барлық шаруашылықтарының ақпаратын пайдалану кезінде жерді бағалау көрсеткіштерін анықтаудың үздіксіз әдісі: үздіксіз – объект бірліктерінің бір бөлігі ғана тіркеледі. Соңғысы, өз кезегінде, келесі үш түрге бөлінеді: таңдамалы, сауалнамалық және монографиялық бақылаулар. Таңдамалы үздіксіз бақылау кезінде зерттелетін жиынтық бірліктерінің бір бөлігі тексеруден өтеді, бұл ретте алынған нәтижелерді бүкіл жиынтыққа таратуға болады. Іріктеу жүргізілетін барлық шаруашылықтар жалпы жиынтықты құрайды, ал деректері бағалау шкаласын құру үшін пайдаланылатын шаруашылықтар іріктемелі жиынтықты құрайды. Таңдамалы популяция генералды көрсетуі керек. Зерттелетін құбылыстардың сипатына байланысты статистикада келесі үш таңдау әдісі белгілі: кездейсоқ, механикалық және типтік. Кездейсоқ әдіспен зерттелетін бірліктер жеребе бойынша таңдалады. Механикалық әдіс-тексеруге қажетті бірліктер белгілі бір ретпен бүкіл жиынтықтан алынады, мысалы, бір-бірінен белгілі бір қашықтықта және т. б. Типтік іріктеудің мәні мынада: зерттелетін жиынтық алдын-ала топтарға бөлінеді және олардың ішінде зерттелетін бірліктердің қажетті санын механикалық немесе кездейсоқ түрде іріктейді. Іріктеп бақылау жүргізу нәтижесінде алынған деректер құбылыстардың барлық жиынтығына таралады. Бұл жағдайда таратудың екі әдісі қолданылады: а) тікелей қайта есептеу және б) түзету коэффициенттері. Тікелей қайта есептеу әдісімен іріктеп тексеру кезінде табылған белгінің орташа шамасы бас жиынтық бірліктерінің санына көбейтіледі. Түзету коэффициенттері әдісінің мәні мынада: үздіксіз және таңдамалы бақылаулардың тиісті деректерін салыстыру негізінде түзету коэффициенті ретінде қызмет ететін сәйкессіздіктердің пайызы анықталады. Кейіннен алынған коэффициент үздіксіз бақылау деректеріне енгізіледі. Монографиялық бақылау кезінде объектінің жекелеген типтік бірліктерін зерттеу және сипаттау жаппай зерттеу кезінде қамтылмайтын мәселелерді тереңірек және егжей-тегжейлі зерттеуге мүмкіндік береді. Статистикалық бақылаудың негізгі әдістері: тікелей бақылау, құжаттық әдіс және сауалнама. Тікелей байқау кезінде қажетті жер кадастрлық мәліметтерді және құжаттарды толтыруды жер кадастрлық жұмыстарын жүргізетін мамандар жергілікті жерлерде түсірілімдер мен тексерулерді жеке тексеру негізінде жүргізеді және т.б. бұл әдіс ең жетілдірілген және сенімді болып табылады. Жер кадастрында абсолютті, салыстырмалы және орташа шамаларды өлшеу және сипаттау үшін кеңінен қолданылады. Абсолютті шамалар зерттелетін шамалар мен құбылыстардың өлшемдерін сипаттайды. Олар жеке және жиынтық көрсеткіштерге бөлінеді. Жеке көрсеткіштер ескерілетін объектілердің жекелеген бірліктеріне тән сандық белгілердің мөлшерін білдіреді. Оларға, мысалы, фермердің жер көлемінің мөлшері, жеке учаскенің өнімділігі және т. б. Жиынтық көрсеткіштер ескерілетін әлеуметтік құбылыстың қорытынды шамасын білдіреді. Абсолютті шамаларды анықтау кезінде өлшем бірліктерін дұрыс таңдау маңызды. Ескерілетін құбылыстың табиғи қасиеттеріне сәйкес келетін өлшем бірліктері табиғи бірліктер деп аталады (гектар, литр, килограмм және т.б.). Мағынасы әртүрлі өнімдердің жиынтық көрінісі және оларды салыстыру үшін шартты табиғи бірліктер қолданылады. Салыстырмалы статистикалық шамалар өзара байланысты абсолютті шамаларды салыстыру нәтижесінде алынады. Мысалы, алынған өнімнің мөлшері оның жоспарланған мөлшеріне, мал шаруашылығы өнімдерінің ауылшаруашылық алқаптарының ауданына шығуына және т.б. жатады. Көп жағдайда салыстырмалы шамалар пайызбен көрсетіледі. Пайыздық мәнде базалық мән үшін 100 қабылданады. Осыған ұқсас бағалау кезінде анықталады жер сапасының баллы. Қарастырылатын құбылыстардың типтік өлшемдерін білдіретін көрсеткіштер орташа шамалар деп аталады.. Орташа мәннің мәні-бұл құбылыстың жалпыланған сандық сипаттамасын береді. Сондықтан бұл ең көп таралған жалпылама көрсеткіш. Орташа шамалардың бірнеше түрі бар : орташа арифметикалық, орташа гармоникалық, орташа геометриялық, орташа квадраттық, сән және медиана. Жер кадастрында ең көп қолданылатын орта арифметикалық (қарапайым және өлшенген) . № 8 Практикалық сабақ жүктеу/скачать 439.92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|