Екілік санақ жүйесінен ондық санақ жүйесіне аудару

11 
жүйенің негізіне бөледі. бөлуді бөлгендегі қалдық негізден төмен болғанға дейін атқарады. 
Содан кейін алынған қалдықтарды төменнен жоғарыға немесе оңнан солға қарай жазады. 
26 санын екілік жүйеге аудару қажет болсын, 26-ні кезекпен 2-ге бөліп, қалдықтарын
(нөлдік қалдықтарын да ескере отырып) тізбектеп, төменнен жоғарыға қарай жазамыз.
26:2 = 13 + остаток 0 11010
13:2 = 6 + остаток 1
6:2 = 3 + остаток 0
3:2 = 1 + остаток 1
1:2 = 0 + остаток 1
Сандық емес ақпаратты кодтау үшін келесі алгоритм қолданылады: кодталатын 
ақпараттың барлық ықтимал мəндері нөмірленіп, екілік кодтау арқылы бұл нөмірлер 
кодталады. мысалы, мəтіндік ақпаратты көрсету үшін символды нөмірлеу кестесі немесе 
символды кодтау кестелері пайдаланады, онда əрбір таңба бүтін санға (реттік нөміріне) 
сəйкес келеді. сегіз екілік разряд 256 түрлі символды кодтай алады.
Қолданыстағы ASCII стандарты (8-биттік кодтау жүйесі) негізгі жəне кеңейтілген екі 
кодтау кестелерінен тұрады. бірінші кестеде 128 негізгі символ бар, оның құрамында 
ағылшын алфавитинің символдық коды қарастырылған, ал екінші кодтау кестесінде 128 
кеңейтілген символдардан тұрады.
Бұл стандартта басқа елдердің ұлттық алфавиттерінің символдары қамтымағандықтан, 
128 кеңейтілген символдар əр елде ұлттық алфавиттің символдарымен ауыстырылады. 
Қазіргі уақытта 128 кеңейтілген символдарды, ұлттық алфавиттің символдарымен 
ауыстыратын символдарды кодтаушы кестелер қолданылады.
Мысалы, орыс тіліндегі символдар компьютерлік желілерде кеңінен қолданылатын 
КОИ-8 кодтау кестелері арқылы кодтталады.
Қазіргі уақытта 16-разрядты символды кодтау негізінде құрылғанUNICODE əмбебап 
жүйесі бар. Бұл 16-разрядты символды кодтау жүйесі 65536 түрлі символдарды əмбебап 
кодтармен қатамасыз етеді, яғни бұл кестеде əлемнің көптеген елдердің тілдер символы 
қолданылады.
Графикалық деректерді кодтау үшін растрлы кодтау əдісі қолданылады. нүктелердің 
координаттары жəне олардың қасиеттері екілік кодтау арқылы кодталған бүтін сандардың 
көмегімен сипатталады. сонымен қатар, ақ-қара графикалық объектілер сұр түсті 256 
градациялық нүктелер комбинациясымен сипатталады, яғни кез келген нүктенің 
жарықтығын кодтау үшін 8-разрядты екілік санжеткілікті.
RGB жүйесіндегі 24 разрядті (үш негізгі түстің əрқайсысы 8 разрядтан) түсті графиканы 
пайдаланатын режим толық түсті деп аталады. CMYK жүйесінде толық түсті режим үшін 
32 разряд болуы керек (төрт түс 8 разрядтан).
Бұл компьютерлер біздің күнделікті өмірімізде пайдалы түрлі функцияларды 
орындайды. Сіз банкомат (Automatic Teller Machine) қолма-қол ақшаны алу немесе дүкенде 
азық-түлік сканерлеу немесе калькуляторды пайдаланасыз, тіпті олар да компьютердің түрі 
болып табылады. 
Компьютерлер, негізінен төменде сипатталған қысқаша мəлімет бойынша төрт санатқа 
бөлуге болады. Бұл жіктеу өлшемі мен деректерді өңдеу қуаты негізде жүзеге асырылады. 
Микрокомпьютерлер қоғамдағы компьютерлердің ең көп таралған түрі. Жұмыс орнында, 
мектепте немесе үйде сіздің зерттеу үстеліңізде пайдалануға болады. Бір уақытта бір 
пайдаланушы пайдаланылады. Мөлшері шағын. Бұл дербес компьютер (ДК) деп аталады. 
ЭЕМ: көп пайдаланушылар пайдаланатын компьютерлер ең кішкентайынан іріге дейін 
ауытқып жатады. 
Мөлшерінен ірі. Деректердің өте үлкен көлемін өңдеуге қабілеті бар. Super 
компьютерлер: мұндай ауа райы болжау, гидродинамика, ядролық модельдеу, теориялық 
астрофизика сияқты кешенді ғылыми-сандық есептеулерге орындау үшін пайдаланылады. 
Дербес компьютерлер түрлері (ДК). Дербес компьютер (ДК Көбінесе қоғамдастықта деп 
аталады) тікелей емес, аса білікті бөлек компьютер операторы бар соңғы пайдаланушы 

12 
пайдаланылатын неғұрлым ыңғайлы құрылғы ретінде есептелген. Ол жоғарыда аталған 
компьютерлердің басқа түрлерімен салыстырғанда арзан. Төменде санамаланған 
компьютерлердің түрлі нысандары жəне жеке-жеке ДК-дің əрбір түрлерінің сипаттамасы 
келтірілген. 
2-сурет. 
ДК-дің түрлері 
Бұл туралы бүгін пайдаланылатын компьютерлер тек бірнеше атақты нысандары 
төменде көрсетілген жəне тізімді технологияларды ілгерілету болашақта басқа да көптеген 
қосылулар арқылы ұзартылуы мүмкін. Үстел ДК, ноутбук, нетбук, КПК, компьютерлер, 
планшеттер. 
Үстел ДК. Əдетте Үстел компьютерлері белгіленген орында орналастырылады жəне 
ол үстел үстіне отыруға арналған зат ретінде алынған еді. Монитор, тінтуір жəне кілт тақтасы 
əдеттегі үстел компьютердің бөліктері ретінде қарастыруға болады. Бұл компьютерлерді 
былай сипаттауға болады: портативті компьютерлерге қарағанда тиімді төмен қуатта 
тұтынады. Қосалқы бөлшектер оңай қол жетімді жəне қымбат емес болып табылады. 
Портативті компьютерлер. Ноутбуктер пайдаланғанда үстел ДК ұқсас, бірақ ұялы 
телефонды пайдалануға арналған. Батарея қуатына жəне жұмыс iстеуіне сыртқы қуат 
адаптері бар, зарядтауға болады. Əрекет үшін бекітілген пернетақта, Сұйық кристалды 
дисплей бірлігі - (LCD экран), (сондай-ақ, трек алаңы ретінде де белгілі) сенсорлық тақта. 
Алайда, тінтуірдің орнына сенсорлық тақтаның пайдалануға болады. Ноутбуктер үстел ДК – 
дан кем салмақты мен көлемі бойынша аз болып табылады. Сондықтан, ол жұмыс үстелінде 
көп жаңарту үшін, оның ішкі аппараттына кіру қиын. 
Netbook. Нетбуктер ноутбук отбасына тиесілі, бірақ арзан жəне өлшемі салыстырмалы 
түрде аз. Нетбуктың қуаты мен функционалдық ерекшеліктерінің жиынтығы жəне 
нарығында оларды енгізу кезінде тұрақты ноутбуктан салыстырғанда аз болады, бірақ, қазіргі 
уақытта Нетбуктар озық ерекшеліктерімен жəне қазіргі заманғы ноутбукке ұқсас жоғары 
қуатты келеді. 
КПК (Карманные персональные компьютеры). Жеке қалталық компьютерлер (КПК), 
сіздің алақанынызға оны ұстауға, аз жеткілікті өлшемді қалталы компьютерлер деп аталады. 
Handheld компьютерлер. ККП көпшілігі қалам негізінде болып табылады жəне оның 
сенсорлық экранда сезімталдығын енгізу құрылғысы ретінде пайдаланылатын қаламмен 
(жазу қалам) келеді. Олардың көпшілігі Bluetooth немесе Wi-Fi құралдары арқылы 
Интернетке кіруге болады. КПК Егер сіз жеке немесе бизнес жұмысын ұйымдастырады жəне 
оның нысандарын арқылы тапсырмаларды басқаруға мүмкіндік береді. Ол ноталарымен 
түртіп қою үшін немесе жазу үшін, мəтін өңдегішін теру, электрондық хаттарды жіберу, алу 
үшін, аудио, бейне файлдарын жүктеу жəне ойнату үшін, веб іздеу үшін, қоңырауларды 
жіберу жəне алу үшін ұялы телефон ретінде пайдаланылуы мүмкін құжат, суреттерді немесе 
бейнелерді жазуды жеңілдетуге, т.б. 
Планшеттер. Планшеттер ұялы компьютерлер қалтадан үлкенірек жəне жоғарыда 
сипатталған ноутбуктерден кішірек. Əдетте оның cенсорлы экран жəне пернетақтасыз 
басқарылады. 

13 

жүктеу/скачать 3.3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: