Билингвизм жјне интерференция

Қазақ және орыс тілдерінің контрастивтік спецификациясы

жүктеу/скачать 319 Kb.

бет	4/20
Дата	19.07.2022
өлшемі	319 Kb.
	#459737
түрі	Диплом

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 20

Билингв орыстардың қазақша сөйлеу тіліндегі интерференция көріністері

1.2 Қазақ және орыс тілдерінің контрастивтік спецификациясы.
Қазақ-орыс билингвизмінің типологиялық анализі

Туыс және туыс емес тілдер қатынасқа түскенде интерференция әр түрлі көрініс табады. Лингвистердің бақылауы бойынша мұнда мынадай заңдылық байқалады: интерференция туыс емес тілдердің қарым-қатынасында айқынырақ анықталады, бірақ туыс тілдердің қарым-қатынасында интерференция тұрақты және мәңгілік болып табылады.

Осыған орай, қазақ-орыс интерференциясын суреттеу барысында қос тілдің де құрылымды-типологиялық ерекшеліктерін ескеруіміз керек.
Генетикалық жағынан қазақ тілі және орыс тілі туыс емес тілдер. Орыс тілі үндіевропа тілдерін жатса, қазақ тілі түркі тілдеріне жатады. Бұл тілдер құрылымды-типологиялық мінездемесі жағынан да әртүрлі орыс тілі – флективті (сөз және сөз формалары түбірге аффикс жалғану арқылы және сөздің түбіріндегі дыбыстардың өзгеруі арқылы жасалады), қазақ тілі – агглютинативті (өзгермейтін сөздің түбіріне әрқайсысы тек бір грамматикалық мағына беретін аффикстер жалғанады). Агглютинативті аффиксация өзіне тек морфологиялық ерекшеліктерді ғана емес, сонымен қатар сөздің фонетикалық ерекшеліктерін де (сингорманизм заңдылығы, екпін құрамы т.б.) бағындырады. Бұл өзгешеліктер билингв үшін аса маңызды болып табылады, себебі олар билингвтің сөйлеу тіліндегі бір тілдің екінші тілге интерференциялық әсерін тигізушісі.
Біз бір-біріне туыс емес орыс және қазақ тілін зерттеу үшін тіл біліміндегі салғастырмалы әдісті пайдаланамыз. Салғастырмалы әдістің мақсаты – екі не одан да көп туыс емес тілдердегі бір типтес тілдік құбылыстар мен категорияларды бір-бірімен салыстыра отырып, олардың бүкіл тілдік материалдарын сипаттап беру. Сол арқылы әлгі тілдердің фонетикалық (дыбыстық), лексикалық, грамматикалық құрылымындағы айырым-өзгешеліктерін (кейде ұқсастықтарын да) көрсету. Мұның өзі әр түрлі тілдердің өзіндік ерекшеліктерін жете түсінуге мүмкіндік беретіндігі сөзсіз [26, 80].
Салғастырмалы әдіс арқылы зеттеу нәтижесі ана тілі мен шет тілін салыстыра оқыту әдістемесінде кең түрде пайдаланылады. Әсірсе, шет тілін үйретудегі оның маңызы өте зор. Сол себепті жүргізілген сауалнама нәтижесі салғастырмалы әдіс бойынша талданды. Яғни, біздің байқауымызша, зерттеу нысанында болған екі тілде ұқсастықтардан гөрі айырмашылықтар өте көп. Себебі, типологиялық классификациясы бойынша әр түрлі топтарға жататын тілдердің бір-біріне жақындығы, олардың грамматикалық құрылысы мен сөздік құрамының және фонетикалық жүйесінің тұтастық және жақындық дәрежесі бірдей емес. Осы мәселеге байланысты жұмысты Э.Д.Сулейменованың орыс және қазақ тілдерінің ерекшеліктеріне қарай ұсынған кестеден байқаймыз [27,142-151]:

Признаки

Казахский язык

Русский язык

1.0 ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ
1.1Распростронение
1.2 Официальный статус и ранг языка

1.3 Генетическая принадлежность

1.4 Принадлежность к морфологическому типу языков

1.5 Степень стандартизации
1.6 Учебно-педагогический статус
2.0ЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ СВЕДЕНИЯ
2.1 Письмо (тип письма, графическая основа)
2.2 Состав фонемного инвентаря – число гласных фонем (монофтонгов и дифтонгов), согласных фонем (классы смычных, щелевых, аффрикат, сонорных)

2.3 Просодика: ударение (природа мсто в слове, качество и функции в речевом потоке); сингармонизм (область гармонического уподобления – группа фонем, слог, слово, признак с. – ряд, подъем, лабиализация, иазализация)

2.4 Структура слога – состав вершины слога, наличие слогового равновесия, число согласных в насале и конце слога

2.5 Интонация – характеристика движения тона (нисходящий, восходящий, ровный); характер завершения синтагмы (падающее или осходящее завершение)

2.6 Структура слова – число морфем, составляющих структуру слова; одноморфемность, двуморфемность и т.д.; число слогов: односложность, двусложность
2.7 Состав грамматических категорий: данные по всем грамматическим категориям, установленным в данном языке – категории падежа, рода, числа, детерминативности и др.

2.8 Части речи: знаменательные, служебные, междометия, идеофоны

2.8.1 Знаменательные части речи

2.8.2 Служебные части речи

2.8.3 Междометия

2.8.4 Идеофоны

2.9 Словообразование: словосложение – отношения компонентов сложного слова,число и состав кампонентов; словопроизводство – возмажное число морфем: их препозиция или постпозция по отношению к корневой морфеме

2.10 Словосочетание: тиы синтаксической связи компонентов (атрибутивные, объектные), препозиция или постпозиия зависимого коипонента, виды синтаксических приемов (согласование, примыкание для атрибутивных)

2.11 Предложение – односоставные, двусоставные; тип основного словопорядка: С+Пр+О; С+О+Пр; Пр+С+О; согласование/несогласование подлежащего со сказуемым

, место определения, выраженного прилагательным,местоиением; поряждок слов: фиксированный, нефиксированный;
Синтаксический тип предложения
2.12 Структура словарного состава– лексические категории, наличие- отсуствие основных классов прилагательных (качественных, относительных, притяжательных), связочные глаголы

Основная страна – Казахстан, другие ареалы – Кыргызстан, РФ, Туркменистан, Китай, Монголия, Иран, Турция

Государственный язык Казахстана, язык-микропосредник

Один из языков кыпчакско-нокайской подгруппы западно-хуннской ветви тюркских языков, входящих в состав алтайской семьи
Язык агглютинативного тиа, с примыканием, суффиксальный морфными швами одноморфемный (слова-основа-корневая морфема)
Казахский литературный язык восходит к литературному чагатайскому (своеобразному «койне» для многих тюркских языков, датируется 15-16 вв., древнейшие тюркские письменные рунические памятники относятся к 7в., казахский литературный сложился на наддиалектной общенародной основе в 19 в.)
Как язык обучения функционирует в начальной, средней общеобразовательной школе, казахских отделениях средних специальных и высших учебных заведений; как язык преподавания используется в части учебных заведений всех ступеней
Присущ полиграфизм – два типа письма, три графические системы: консонантное (квазиалфиыитное) письмо на основе арабской графики (направление письма: горизонтальное, справа налево); алфавитное письмо на основе латинской (1926-36гг., сохранилось в Китае) и русской (с 40-го года) графики (направление письма: горизонтальное, слева направо)
Гласные:
Монофтонги: ряды – 2: передний, задний
передний – Ә, Е, Ө, І, Ү
задний – А, Ы, О, Ұ
Подъемы – 2: верхний, нижний
верхний – І, Е, Ы, Ү, Ұ
нижний – А, Ә, О, Ө
Лабиализация: лабиализованный / нелабиализованный
лабиализованный – О, Ө, У
нелабиализованный – А, Ә, Е, І, Ы
Дифтонги: (У), (И)
Согласные:
смычные – Б, П, Д, Т, Г, К, Қ
аффрикаты – Ц, Ч
сонорные – Р, Л, Й, М, Н, Ң, (У)
Силовое, неинтенсивное, словесное, (безударные гласные в пределах сова почти не подвержены редукции); связанное (последний слог слова), музыкальное фразовое; делимитативная функция;гармоническое уподобление в пределах слова по признаку ряда, до 2 слога включительно по лабиализации, функция делимитативная
Вершина слога – гласный, отсуствие стечения согласных в начале слога, преобладающие типы слогов: Г. ГС, СГС, СГСС, СГ, ГСС; гармоническая упорядоченность слога (и слова)
Восходяще-нисходящий, восходящий, ровный тоны;

Типологически существенна одноморфемность (слово-основа-корневая морфема); олна глагольная основа

жүктеу/скачать 319 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 20