Бөлім 1 Автомобильдердің қозғалтқыштары
Көпцилиндірлі қозғалқыштардың артықшылығы мен кемшілігі
жүктеу/скачать 2.25 Mb.
|
| Көпцилиндірлі қозғалқыштардың артықшылығы мен кемшілігі
Жеңіл көлік құралдарында бір цилиндрлі қозғалтқыштар қолданылады. Бір цилиндрлі қозғалтқыштың басты кемшілігі – бұл иінді білік айналымының біркелкі еместігі. Мұндағы біліктің айналым жылдамдығының тек жұмыс соққысы кезінде пайда болуына байланысты, ал басқа соғулар кезінде айналу жылдамдығы баяулайды. Айналым жиілігін қалыптандыру үшін айтарлықтай массасы бар серіппелер қолданылады. Бір цилиндрлі қозғалтқыштардың теңгерімі төмен. Ішінара есептелетін массасы бар және әртүрлі бағытта айналатын қосымша екі біліктерді орнату арқылы теңдестіріледі. Автомобиль қозғалтқыштарындағы цилиндрлердің ең аз саны - екі (ВАЗ-1111, -1113 «Ока» қозғалтқыштары). Ока вагондарының екі цилиндрлі қозғалтқыштары теңдестіру біліктеріне ие. Толықтай теңдестірілген қозғалтқыш жоқ, өйткені айналу кезінде реакция ретінде пайда болатын аудару кезінде теңгеру мүмкін емес. Теңдестіруді жақсарту үшін қозғалтқыштарды көп цилиндрлі етіп жасайды, бұл ретте жұмыс жүрістері әр түрлі цилиндрлерде бір-бірімен сәйкес келмейді. Қозғалтқыштың цилиндрлері неғұрлым көп болса, иінді білігінің айналымы соғұрлым біркелкі болады. Көп цилиндрлі қозғалтқыштарда қос иінді механизмнің бөлшектеріне түсетін салмақ бір цилиндрлі қозғалтқыштарға қарағанда баяу өзгереді. Цилиндрлердің орналасуына сәйкес қозғалтқыштар былай бөлінеді: • бір қатарда тік орналасқан цилиндрлері бар бір қатарлы (қатарлы); • цилиндрлердің тік осінен ауытқуы бар бір қатарлы; • екі қатарлы, V-тәрізді, оппозитті - қарама-қарсы орналасқан цилиндрлерімен (сурет 4). Сурет 4. Қозғалтқыштар цилиндрлерінің құрастырушы сызбасы а — бір жолды тік; б — бір жолды бұрышты а; в — екі қатарлы V-пішінді бұрышты в; г — екі қатарлы оппозитті; 1 — цилиндрлер Екі цилиндрлі қатарлы қозғалтқыштар. Егер цилиндрдегі жұмыс жүрістерінің кезектесуі иінді білік айналымының тең бұрыштары арқылы жүзеге асса, онда көп цилиндрлі қозғалтқыштар жұмысының біркелкілігіне қол жеткіземіз. Мысалы, төрт тактілі қозғалтқыштарда жұмыс кезеңі иінді біліктің 720° айналымы ішінде орын алады. Аттас тактілер цилиндрде кезектесіп болатын бұрышты анықтау үшін бір жұмыс кезеңі ішіндегі иінді біліктің айналуының максималды бұрышын цилиндр санына бөлген жөн (720°:2= 360°). Екі цилиндрлі қозғалтқыштың цилиндрлеріндегі тактілердің кезектесу ретін қарастырайық (1-кесте). Егер бірінші цилиндрде қосу болса, онда піспегі ТӨН-ге орын ауыстыратын екінші цилиндрда жұмыс жүрісі болады. Барлық тактілер өлі нүктелерде басталады және аяқталады деп ойлайық, яғни иінді біліктің жарты (0 ... 180 °) айналымы кезінде жасалады. Иінді біліктің екінші жартылай айналымында (180... 360°) бірінші цилиндрде сығылу пайда болады, ал піспек қозғалысы жоғары болғанда екінші цилиндрде пайдаланылған газдардың шығуы жүзеге асу керек. 1 кесте
Иінді біліктің үшінші жартылай айналымында (360 ...540°) бірінші цилиндрде жұмыс жүрісі болады, ал екінші цилиндрде — жаңа зарядтың кіруі. Жұмыс кезеңі төртінші жартылай айналыммен аяқталады (540... 720°), бұл ретте бірінші цилиндрде пайдаланылған газдардың шығуы, ал екінші цилиндрде жұмыс қоспасының жаңа зарядының сығылуы орын алады. Төрт тактілі қатарлы қозғалтқыштар. Төрт тактілі төрт цилиндрлі қозғалтқыштардың түрлі цилиндрлерінде аталған тактілер қайталану арқылы иінді біліктің бұрылу бұрышын анықтау үшін бір жұмыс кезеңі ішінде иінді біліктің бұрылуының максималды бұрышын цилиндр санына бөлу қажет (720°:4 = 180°). Бұл бұрышта иінді біліктің шатунды мойындары орналасу керек. Иінді біліктің бірінші және төртінші мойындары бір жазықтықта орналасады және иінді біліктің осінен бір жаққа бағытталу керек (2.2, а сур.). Екінші және үшінші цилиндрлердің шатунды мойындары дәл солай бір жазықтықта, бірақ қарама қарсы жақта орналасады. Төрт цилиндрлі қозғалтқыштардың жұмыс тәртібі 1 — 2 — 3— 4 немесе 1 — 3 — 4 — 2 болу мүмкін. Қозғалтқыштардың жұмыс тәртібін таңдағанда, конструкторлар иінді біліктің шатунды және негізгі мойындарына түсетін салмақ біркелкі болуына тырысады, себебі жұмыс жүрісінің тактілері қозғалтқыштың түрлі цилиндрлерінде сәйкес келмеу керек. Осы тұрғыдан егер иінді біліктің бірінші жартылай айналымында (0... 180°) бірінші цилиндрда жанармай қоспасы енгізілсе, онда піспегі ТӨН-ге жақындаған төртінші цилиндрда жұмыс жүрісі болу керек. Осы уақытта екінші және үшінші цилиндрлер піспегі ЖӨН-ге жылжиды. Цилиндрдегі мұндай қозғалыс кезінде шығу немесе сығылу орын алу мүмкін. Сурет 5. Төрт тактілі қатарлы қозғалтқыштардың қос иінді-шатунды механизмінің сызбасы: а — төрт цилиндрлі; б — алты цилиндрлі; I— VI — цилинд р санына сәйкес иінді біліктің қос иіндері 1 — 6 ; 1 — 6 — цилиндрлер 2 кесте
Екінші цилиндрде шығу болып жатыр деп есептейік, онда үшінші цилиндрде сығылу болады. Иінді біліктің екінші жартылай айналымында (180...360°) бірінші цилиндрда сығылу, ал екіншіде — енгізу, үшіншіде — жұмыс жүрісі және төртіншіде — шығару болады. Иінді біліктің үшінші жартылай айналымында (360.540°) бірінші цилиндрда жұмыс жүрісі, екіншіде — сығылу, үшіншіде — шығару және төртіншіде — енгізу болады. Жұмыс кезеңі бірінші цилиндрда шығару тактісімен, екіншіде — жұмыс жүрісі тактісімен, үшіншіде — енгізу, төртіншіде сығылу тактісімен аяқталады. Сипатталып отырған қозғалтқыш цилиндрлерінің жұмыс тәртібі: 1 — 2 — 4 — 3. Алты цилиндрлі қатарлы қозғалтқыштар. Қозғалтқыштардың түрлі цилиндрлерінде аталған тактілер кезектесу әрі оның астында иінді біліктің қос иіндері орналасу керек бұрышты табу үшін бір жұмыс кезеңі ішінде иінді біліктің бұрылуының максималды бұрышын цилиндр санына бөлу қажет (720°:6 = 120°). 3 кесте
Осылайша, иінді біліктің қос иіндері бір-біріне 120° бұрышта орналасу керек, ал аталған тактілер иінді білік айналымының 120° бұрышы сайын кезектесу керек (сурет 5, б). Алты цилиндрлі төрт тактілі қатарлы қозғалтқыштар үшін цилиндрлер жұмысының кең тараған тәртібі мынадай: 1 — 5 — 3 —6 — 2 — 4. Егер жұмыстың осындай тәртібінде бірінші және алтыншы цилиндрлердің шатунды мойындары жоғары бағытталған деп алсақ, онда екінші және бесінші цилиндрлердің шатунды мойындары солға, ал үшінші және бесінші оңға бағытталатын болады Тактілердің басып озуы иінді біліктің айналымы бойынша санағанда 60° құрайды. Иінді біліктің айналымы бойынша санағанда, піспек 120° өткен сәтте бесінші цилиндрдің піспегі ЖӨН-де болады және ол жерде кіру тактісі басталады. Иінді біліктің кезекті 120°-қа айналымынан кейін үшінші цилиндрде кіру басталады, иінді біліктің 120°-қа кезекті айналымынан кейін кіру алтыншы цилиндрде болады және т.с.с. тактілердің басып озу нәтижесінде иінді білік біркелкі айналады. 4 кесте
жүктеу/скачать 2.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||