БҰраманы қию үшін жонубұрамакескіш білдегі кинематикалық ҚҰрылымы және баптау машина жасау мамандығының студенттеріне «Металлкесу білдектері»

6.1.5 Питчтік бұранданы (қырықаяқтарды, қырықаяқты берілістерді дюймдік өлшем бірліктерімен) кесу

Кесілетін бұранданың адымы (қырықаяқтың орамдары)
,
қайда - питч, тең;

- модуль, мм.

Питчтің шамасына байланысты іріктеу (шығыр 68-20, 3 сурет) адымды ұлғайту буынының (шығыр Б4) үйлесімді жайында қосылады, не болмаса ажыратылады. Тісті алмасу шығырларын 36-66-55 ықшамсызбасы бойынша орналастырады. Берілістер қорабының механизмдерін солай ауыстырып қосады, қалай дюймдік бұранданы кескенде.

Мысал ретінде 9 тең питчімен қырықаяқты кесу жағдайы үшін кинематикалық баланстың теңдеуін жазамыз, ол үшін ықшамсызба (3 сурет) мен 2, 3 және 6 кестелердегі берілгендерді қолданамыз.
,
қайда .

Кинематикалық баланстың теңдігінен табамыз

Бұранданы пластинкасы қатты қорытпадан кескішпен кескенде, кесу жылдамдығын 70-60 м/мин шектерінде қабылдайды. Бұранданы кескіштің шектеулі шығуымен (тірей) кескенде және сонымен кескішті қолмен әкетудің қажеттілігінде, кесу жылдамдығын формула бойынша есептей отырып, азайтады.

Бұранданы сомын кескішпен немесе бұрандама кескішпен кескенде, кесу жылдамдығы 7 – 10 м/мин тең қабылданады. Айналдырықтың айналу жиілігін формула бойынша есептейді

Назарға алатын нәрсе, ұлғайтылған адымға қоюды талап ететін кең адымды бұранданы, не болмаса басқа бұрандаларды кескенде, қосылуы мүмкін болатын ең үлкен жиілік 280 айн./мин тең.

1А616 модельді білдектің бас жүрісінің жетегі бөлек болады. Ол екі сыналы белдікті берілістен, он екі сатылы жылдамдықтар қорабынан және іріктеу құрылысынан тұрады.
КШ: n_эл.қоз., айн/мин→n_айнал., айн/мин.
Берілген зертханалық жұмыста, кинематикалық тізбекті бақылау мақсатында және берілген айналу жиілігін қамтамасыздандыруды тексеруге, бас жүрістің жетегіндегі кинематикалық баланстың теңдігі құрылады.

Кинематикалық баланстың теңдігін құрғанда 3 суретте келтірілген айналу жиілігі айн/мин. үшін, КБТ құрамыз

Бұранданы кескішпен кескенде бағыт деп, құралкүймешіктің кескішпен (жұмыстық жүрісін), оң кірісті бұранданы кескендегі оңнан солға, не болмаса солкірісті бұранданы кескендегі солдан оңға ауысуын түсінеміз.

Оң кірісті бұранда, айналдырықтың қыспағында орналасқан бағытты өзгертуші құрылыстың, тістегерішінің (3 сурет) сол жақ шеткі жайында кесіледі. Бұл жағдайда тісті алмасу дөңгелектеріне қозғалыс аралық дөңгелектен өтіп кетіп беріледі. Тұтқа 2 (4 сурет) оң кірісті бұранданы кескенде сол жақ шеткі жайға қойылады, ол тістегеріштің көрсетілген жайына сәйкес. Сол кірісті бұранданы кескенде тұтқа 2 оң жақ шеткі жайға қойылады, ол тістегеріштің тісті алмасу дөңгелектеріне қозғалыс аралық дөңгелек арқылы берілетіндей жайына сәйкес. Аралық дөңгелектің жәрдемімен жүріс бұрамасының айналу бағыты өзгереді, демек құралкүймешіктің ауыстырылу бағыты да. Кезекті жұмыс жүрісінен кейін, құралкүймешіктің негізгі жайға қайтуы 1А616 білдекте электрқозғауыштың бағытын өзгертумен жүзеге асады.

Ескерту – Кесілетін бұранданың қажетті адымына күйлеу бұранданың бұрама сызығының бағытына байланысты емес.

Жолға және негізгі жайға күйлеу деп, кіргізу қозғалысын (көлденең берілісті) жүзеге асыру үшін, дер кезінде құралкүймешікті тоқтатуды, және жұмыс жүрісінің соңында құралкүймешікті кескішімен дер кезінде тоқтату мен ажыратуды түсінеміз. Кіргізу және құралкүймешікті келесі негізгі жайға қайтаруға кескішті бөлшектен ажырату үшін, құралкүймешікті дер кезінде тоқтату көзбен шолып байқаумен, не болмаса құралкүймешіктің бойлық ауыстыру лимбісі бойынша қамтамасыз етіледі.

Бұранданы кесердің алдында, алдымен қажетті дәлдікті қамтамасыз ету мақсатында кескішті дұрыс орнату керек. Кескішті өңделетін бөлшектің өсіне перпендикуляр орнату үшін, қимаүлгіні қолданады (6 сурет). Қимаүлгіні білдектің центрлер сызығының бойында бөлшектің өңделетін бетіне орнатады. Содан кейін кескіштің пішінін қимаүлгінің пішінімен беттестіреді және кескіштің дұрыс орнағанын саңылау бойынша тексереді. Бұранданың кескіштерін центрлер сызығының бойына дәлме-дәл орнату керек, өйткені бұранданың пішінінің дәлдігі соған байланысты.

Жону білдектерінде бұранданы кескіштермен кесуді, бұрын көрсетілгендей, бірнеше жұмыстық жүрісте орындайды. Әр жұмыстық жүрістен кейін кескішті негізгі жайға қайтарады. Көлденең берілістің лимбісі бойынша кесудің қажетті тереңдігіне қояды да, жұмыстық жүрісті қайталайды. Бұранданы 2 мм дейінгі адымымен кескенде кіргізу мөлшері 0,05 – 0,3 мм шектерінде болуы мүмкін. Лимб бойынша саналатын бөліктер саны, тең қабылданады
,
қайда - кіргізу мөлшері, мм;

- бөліктің бағасы, мм.

тетік

Бұранданы 2 мм дейінгі адымымен кескенде, қаралық жұмыстық жүрістер санын 5-6 және тазалығын – 2-3 тең қабылдайды, 2-6 мм адымды бұранданы кескенде, қаралық жұмыстық жүрістер саны 6-9, ал тазалығы – 3-4 болуы керек. Жұмыстық жүріс санының азы кіші адымды бұрандаға қатысты, ал көбі – үлкен адымды бұрандаға. Соңғы 1-2 жұмыстық жүрісті кесудің толық тереңдігінде жүргізеді, не алғашқы жұмыстық жүрістерде пайда болған ауытқуларды түзеуге мүмкіндік береді.

а б в
7 сурет – Бұранда кескішін кіргізу ықшамсызбасының варианттары

- метрикалық бұранда үшін , мм (7 сурет);

- пішінінің бұрышы дюймдік бұранда үшін , мм;

- модульдік бұранда үшін , мм;

- трапециялық бұранда үшін , мм ( мм);

- питчтік бұранда үшін , мм.

Ескерту – Бұранданың қажетті дәлдігі бұранданың микрометрінің, не болмаса бұранданың калибрінің көмегімен кезекті тексерумен қамтамасыз етіледі; бұранданың адымы мен пішінін бұранданың қимаүлгілерінің көмегімен саңылауға тексереді. Кесудің әдеттегі шарттарын қамтамасыз ету үшін, келесілерді ойда ұстау керек. Бұранданың пішіні ең кіші дәрежеде бұзылатын болады, егер кескіштің алдынғы беті кесілетін бұранданың өсіне параллель болса. Кескішті қайрағанда және орнатқанда соны қадағалау керек, тек нақты бүйірдегі артқы бұрыштар - сол жақтан және оң жақтан 2-3⁰ кем болмауын (8 сурет). Бұрама сызықтың көтеру бұрышының үлкен мәндерінде (>10-15⁰) алдынғы бұрыш оң жақтан (оң кірісті бұранданы кескенде) теріс мәнді қабылдайды. Кесудің шарттарын жетілдіру үшін, оң бұрышты қамтамасыз ететін алдынғы бетте жырашық орындалады.

Ескерту. Бұрышты формуламен анықтауға болады.

Кинематикалық тізбек бұранданың жүрісінің шамасына (S, мм) тең күйге келтіріледі.

Көпкірісті бұрандаларды кескенде бөлудің әдістерінің келесі түрлерін ажыратады:

- бөлу, айналдырықтың өсінің бойында орналасқан бөлгіш делегейге қатынасты, кинематикалық тізбектің ажыратылғанында орындалады (1А616 модельді білдекте ондай құрылыс жоқ);

- бөлу арнайы бөліктелген тізгінді қысқының көмегімен орындалады (1А616 мод. білдек ондай қысқымен жабдықталмаған);

- бөлу жетекші тісті алмасу дөңгелегі бойынша;

- бөлу бұранданың өсінің бойында кескішті жылжыту жолымен.

Соңғы екі әдісті 1А616 мод. білдекте бөлу үшін қолдануға болады.

Үшінші әдіспен бөлу үшін, бұранданы бірінші кіруде кескеннен кейін, айналдырықты құралкүймешікпен байланыстыратын кинематикалық тізбек тісті алмасу дөңгелектерінің аралық дөңгелегін жетекшімен ілінісінен шығарып тастау арқылы ажыратылады. Одан әрі, алмасу дөңгелектерінің жетекші дөңгелегі аралыққа қатысты Z тістер санына тең бұрылғанда, айналдырық сонша бұрышқа бұрылады

Осыдан кесін аралық дөңгелек орнына қойылады да, келесі бұрама жырашық ойылады, және тек солай әрі қарай көпкірісті бұранданың барлық орамдарын ойғанша.

Ескерту – Тек қана дөңгелектерінің тістеріне () еселі кірістер санын орындау мүмкін болады, мысалы, дөңгелегі үшін, 1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, 30 кірістер санын орындауға болады.

Төртінші әдіспен, бірінші бұрама жырашықты ойғаннан кейін, кескішті бөлшектен әкетеді (ажыратады) және оны құралкүймешіктің үстінгі кареткасының көмегімен, лимб бойынша бөлшектің өсінің бойымен бұранданың бір адымына жылжытады.

9.2 Күйге келтіру және реттеу жұмыстарын орындағанда, тек қана, түзу сайманды қолдан.

9.3 Реттеу жұмыстарын орындағаннан соң, олардың дұрыстығын оқытушы не болмаса оқытушы шебер бақылауға міндетті.

9.4 Бұранда кесуді орындауға рұқсат алған соң, студент білдекті қосады, және жұмыс істеу үшін, жону білдектеріне тән қауыпсыздық шараларын сақтай отырып, бұранда кесуді орындайды. Бұранда кесу үрдісінде, құралкүймешіктің жылжуын дәл кезінде әкетуді, зер салып қадағалау керек.

9.5 Кесуді аяқтаған соң, білдек сөндіріледі және токтан ажыратылады. Тек қана осыдан соң, ол бастапқыда щетканың көмегімен, содан кейін ескі-құсқымен сыпырып-сиырылады.
10 Есеп берудің мазмұны
10.1 Зертханалық жұмыстың мақсаты.

10.2 Вариантқа сәйкес тапсырма, бөлшектің нобайы (тапсырманы есепке алып).

10.3 Вариантқа сәйкес бұранданың пішіні оның әр түрі үшін (10:1 масштабта адымы 3 мм дейінгі бұранда үшін, және 5:1 масштабта адымы 3 мм жоғары бұранда үшін); кесудің ықшамсызбасын көрсету; адымы 3 мм жоғары бұранда үшін бұрыштарды беру: бұрама сызықты көтеруінің ψ, бүйірдегі артқы бұрыштар , .

10.4 Траекторияны күйлеу (кесілетін бұранданың адымын):

- кинематикалық баланстың теңдігі, тапсырманың вариантына сәйкес, бұранданың барлық түрлері үшін;

- тапсырманың варианты бойынша кесілетін бұрандаға сәйкес, басқару тұтқаларының ықшамсызба түріндегі орналасулары.

10.5 Кесу жылдамдығын күйге келтіру:

- тапсырманың вариантына сәйкес бұранданың барлық түрлері үшін, кесу жылдамдығын және айналдырықтың айналу жиілігін есептеу;

- бұрандалардың екі-үш түрлері үшін, кинематикалық баланстың теңдігі.

10.6 Бағытты күйлеу. Сол кірісті бұранданы кесудің ерекшеліктері (қысқаша түсіндірме); тұтқаның лайықты жайы; кескіштің құрылысының ерекшеліктері.

10.7 Қабылданған кесудің ықшамсызбасына сәйкес кіргізудің қозғалысының лимб бойынша бөліктер санын есептеу. (Осы есеп берудің мазмұнының 3 п.қара).

10.8 Көпкірісті бұранданы кескендегі бөлудің әдісі және оның қажетті есептеулерімен қысқыша баяндауы.

Варианттың номері	Метрикалық бұранда			Дюймдік		Модульдік				Метрикалық трапециалы		Питчтік
	Белгілеу	Бұрама сызықтың бағыты	Кірістер саны	Белгілеу	1˝-дегі желістер саны	Модуль m, мм	Коэф. g	Кірістер саны	Бұрама сызықтың бағыты	Белгілеу	Бұрама сызықтың бағыты	Питчтер саны	Коэф. g	Бұрама сызықтың бағыты
1	М20-6h	оң	1	3/4"	16	2	16	2	оң	-	-	16	16	оң
2	M16-8g6h	сол	1	3/4"	14	2	16	1	оң	-	-	18	16	оң
3	M16-6g	оң	2	3/4"	32	1,25	20	1	сол	Tr24x4	оң	-	-	оң
4	M20x1-5-6g	оң	1	1"	11	2,5	16	1	оң	-	-	14	20	оң
5	M2gx1-5-8h	сол	1	1"	18	-	-	-	-	Tr30x8(P4)	оң	12	20	оң
6	M24-8g6h	оң	1		12	4	10	2	оң	-	-	6	12,5	оң
7	M24x1-6g6h	оң	1		6	3	12	2	сол	-	-	10	20	оң
8	M27-6h	сол	1		9	3,5	14	2	оң	Tr20x4(P2)	оң	-	-	оң
9	M27x2-6h	оң	1		8	3	12	1	сол	-	-	7	12	оң
10	M18x1-5-6h	оң	1	1/2"	24	1,25	20	1	оң	Tr24x6(P3)	сол	-	-	-
11	M18-6h	оң	1	1"	7	2,5	20	2	сол	Tr24x6	оң	-	-	-

Модульдік

трапециалы

11.2 Кесілетін бұрандалардың түрлерін атап шық. Модульдік және питчтік бұрандалардың сипаттамасын бер.

11.3 Кесілетін бұрандалардың түрлерін атап шық. Трапециалы бұранданың сипаттамасын бер.

11.4 Күйге келтірудің шарттарын ата және берілген адымымен бұранданы кесуге лайықты кинематикалық баланстың теңдігін құрастыр.

11.5 Күйге келтірудің шарттарын ата және 2 суреттегі айналу жиілігінің графигін пайдалана отырып, айналдырықтың берілген айналу жиілігіне лайықты кинематикалық баланстың теңдігін құрастыр.

11.6 Оңкірісті бұранданы кесуден солкірістіге ауысудың мүмкіндігін анықтайтын шарттарды ата.

11.7 Кіргізудің қолайлы ықшамсызбасын нобайлы көрсет, олардың кемшіліктерін және артықшылықтарын ата.

11.8 Кіргізудің берілген шамасын қамтамасыз ету үшін, лимб бойынша бөліктер санын есептеуді қалай жүргізеді?

11.9 Көпкірісті бұранданы кескенде қандай бөлудің әдістері қолданылады?

11.10 Айналдырықтың кесік жағынан орнатылған бөлуші делегей бойынша көпкірісті бұранданы кескендегі бөлу әдісінің сипаттамасын бер.

11.11 Алмасу дөңгелектері ауыстобының жетекші тістегеріші бойынша көпкірісті бұранданы кескенде бөлу әдісінің сипаттамасын бер.

11.12 Бұранданың дәлдік дәрежесінің белгілеу шифрін аш.

11.13 Қажетті дәлдік дәрежесіне кесілген бұранданың сәйкестігін бақылау қандай әдістерімен және қалай жүзеге асады?

Әдебиет
1 Мягков В.Д. Дәлдік шектері және қондырулар. Машина жасау – іс құраушысының анықтамасы. Том 1. – М. : Машинажасау, 1979. – 544 б.

2 1А616 мод.жону-бұрамакескіш білдегінің паспорты.

3 Кучер А.М. және т.б. Металлкесу білдектері (жалпы көріністер, кинематикалық ықшамсызбалар және түзілімдер альбомы). – М. : Машинажасау, 1972. – 282 б.

4 Чернов Н.Н. Металлорежущие станки. – М. : Машинажасау, 1978. – 389 б.

5 Ачеркан Н.С. Расчёт и проектирование металлорежущих станков. – М. : Машгиз, 1952. – 746 б.

6 Харизоменов И.В. Электрооборудование и электроавтоматика металлорежущих станков. – М. : Машина жасау, 1975. – 264 б.

7 Кувшинский В.В. Основы автоматизации технологических процессов в машиностроении. – М. : Машинажасау, 1972. – 272 б.

8 Локтев Д.А. Металлорежущие станки инструментального производства. – М. : Машинажасау, 1967. – 328 б.

1 Зертханалық жұмыстың мақсаты мен міндеті……………………..4

1.1 Зертханалық жұмыстың мақсаты…………………………………...4

1.2 Зертханалық жұмыстың міндеті…………………………………….4

2 1А616 жону-бұрамакескіш білдегінің тағайындамасы

және техникалық сипаттамасы……………………………………...4

3 Кесілетін бұрандалардың түрі……………………………………….5

4 Жону-бұрамакескіш білдегінің бұранданы

кескендегі кинематикалық құрылымы……………………………...6

5 Кесуші аспап жайында қысқаша мағлұмат…………………………8

6 1А616 модельді жону-бұрамакескіш білдегінің қалып

түзуші қозғалысының параметрлерін есептеу және күйге келтіру 9

6.1 Траекторияны есептеу және күйлеу………………………………...9

6.2 Кесу жылдамдығын күйлеу………………………………………...17

6.3 Бағытты күйге келтіру………………………………………………18

6.4 Жолға және негізгі жайға күйлеу…………………………………..19

7 Кіргізу қозғалысы (білдекті реттеу)………………………………..19

8 Бөлудің қозғалысы…………………………………………………..22

9 Қауыпсыздық шаралары…………………………………………….23

10 Есеп берудің мазмұны……………………………………………….24

11 Тексеру сұрақтары…………………………………………………...26

Әдебиет……………………………………………………………….28

БЕКІТЕМІН

С.Торайғыров атындағы ПМУ

ОЖ проректоры

___________ Н.Э. Пфейфер

«____»____________2006 ж.

Құрастырушылар: т.ғ.к., профессор И.А. Шумейко ___________

магистр, аға оқытушы Е.Қ. Тастенов _______

магистр, ассистент Д.А Искакова__________

Кафедра отырысында қаралды «_____» _________2006ж., №_____ хаттама.

Металлургия, машина жасау және көлік факультетінің оқу әдістемелік кеңесі мақұлдады, №____хаттама, «____»________2006 ж.

ӘК төрағасы _____________________ Ж.Е. Ахметов

КЕЛІСІЛГЕН

Факультет деканы__________________ Т.Т. Тоқтағанов

СМБ нормобақылау_____________ Г.С. Баяхметова «___»____2006 ж.

ОӘБ МАҚҰЛДАДЫ

ОӘБ бастығы __________________Л.Т. Головерина «___» ____2006 ж.