Буканова асель кайратовна
Болашақ информатика мұғалімдерін информатика тарихы саласы бойынша цифрлық білім беру технологиялары негізінде дайындауды жетілдірудің қажеттілігі
жүктеу/скачать 7.27 Mb.
|
| 1.3 Болашақ информатика мұғалімдерін информатика тарихы саласы бойынша цифрлық білім беру технологиялары негізінде дайындауды жетілдірудің қажеттілігі
Қазақстан Республикасындағы білім беру бағдарламаларында заманауи жағдайда сұранысқа ие педагог кадрларды даярлау басты назарға алынып отыр [90, 91, 92]. Қазіргі уақытта информатика ғылым ретінде – өткенге қарап, жинақталған тәжірибені талдап, дамудың негізгі бағыттарын белгілеу қажет болған кезеңдегі деңгейге жетті. Кез келген ғылымның дамуы – қызықты, ұзақ және қиын процесс. Нағыз маман өзінің пәндік саласының тарихын, адамзат өркениетінің негізгі идеялары мен түсініктерінің дамуының тарихи жолын білуі тиіс. Информатика тарихын оқу барысында, оның басты кейіпкерлерінің өмірі мен қызметін, олардың сәттілігі мен қателіктерін зерттей отырып, әрі қарайғы зерттеулер мен әзірлемелердің бағыттарын дәлірек таңдауға, жағымсыз салдардың алдын алуға, бірнеше ондаған жылдар бойы ғылыми теория мен практиканың дамуындағы сабақтастықты байқауға болады. Сонымен қатар, тарихты оқыту «Информатика» пәніне деген танымдық қызығушылықты арттырады және байланысты пәндер бойынша оқу материалын тереңірек түсінуге ықпал етеді [93]. Болашақ информатика пәні мұғалімін дайындау үдерісіне информатика тарихы курсын енгізу қажеттілігі оның кәсіби маңыздылығына, курстың көпфункционалдылығына байланысты екенін ескере отырып, оның көмегімен жоғары педагогикалық білім жүйесіндегі көптеген кешенді мәселелерді шешу болып табылады. Мұғалімдерді кәсіби даярлауда информатика тарихы курсының әр түрлі функцияларының мазмұнын толығырақ ашып көрсетейік. Заманауи жағдайда білім беру жүйесін дамытудың жоғары динамикасы педагогикалық білім беру мазмұнын үнемі жаңартып отыру қажеттілігін талап етеді. Т.С. Полякованың докторлық диссертациясында көрсетілгендей пәнаралық байланыстың талабына ерекше көңіл аударылады. Ол «мұғалім білімінің мазмұны пәнаралық кешендерде қалыптасады» дегеннен туындайды және мұғалімді даярлаудың циклдік-блоктық құрылымына байланысты. Педагогикалық білім беру жүйесі пәндердің жалпы мәдени, психологиялық-педагогикалық, жалпы пәндік және пәндік блоктарын қамтиды; блоктар ішінде пәндер циклдері бөлінеді [94]. Мысалы, «математика» мамандығының пәндік блогының ішінде математикалық пәндер циклін (алгебра және сандар теориясы, геометрия, математикалық талдау, математикалық логика, ықтималдықтар теориясы және математикалық статистика, элементарлық математика) және ақпараттандыру бейіндегі пәндер циклін (информатика, жаңа ақпараттық технологиялар, ақпараттық модельдеу) бөліп көрсетуге болады. Өкінішке орай, пәндердің жеке блоктары арасындағы байланыс анық емес, нүктелі, бұл кейбір зерттеушілерге Т.С. Полякова [94], Н.Л. Стефанова [95] бұл фактіні қазіргі білім беру жүйесінің кемшіліктерінің бірі деп санауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, Т.C. Полякова бұл байланыстарды нығайтудың негізгі субъектілері арнайы пәндердің оқытушылары болуы керек деп санайды, өйткені «интерблоктық және интерпәндік байланыстарды нығайтудың тиімділігі «бөтен» блоктар мен пәндердегі осы қызмет субъектілерінің құзыретіне байланысты». Психология-педагогикалық және жалпы мәдени блоктардың өкілдері көбінесе негізгі арнайы білімге ие болмайды, сондықтан олар пәнаралық функцияларды сауатты орындай алмайды; арнайы білімі бар әдістемелік бейіндегі кафедралар мен пәндердің оқытушылары кезінде жалпы мәдени пәндер блогын игерді, олардың басым бөлігі педагогикалық білім алған, психологиялық-педагогикалық және әдістемелік білімді де меңгерген. Бұл мәселені шешу үшін Т.С. Полякова екі жолды көрсетеді. Біріншісі – пәнаралық байланыстарда арнайы дайындықтың ішкі мүмкіндіктерін пайдалану, ол үшін арнайы пән мұғалімі тек өз пәнінің фактологиясын ғана емес, сонымен қатар оны арнайы пәннің құрамдас бөлігі ретінде ғана емес, сонымен бірге өркениеттік мәдениеттің құрамдас бөлігі ретінде тани отырып, қарым-қатынастың барлық мүмкіндігінде ұсынуы керек. Екіншісі – интерблоктық және интерпәнаралық байланысты нығайтуға арнайы бағытталған жаңа курстарды енгізу. Осындай жаңа курс ретінде біз болашақ информатика пәні мұғалімін кәсіби даярлауда информатика тарихы курсын енгізуді ұсынып отырмыз. Информатика тарихы белгілі интерпәнаралық, интерциклді және интерблоктық сипатқа ие. Мұны толығырақ түсіндірейік. Тарихи пән бола отырып, информатика тарихы жалпы мәдени блокқа енеді. Сонымен қатар, бұл ғылымның жеке саласы – информатиканың тарихы бола тұрып, пәндік блокқа кіретін аттас арнайы пәнмен өзара байланысты жүзеге асыра отырып, оның бір бөлігі деп санауға болады. Информатика математикамен, физикамен және басқа ғылымдармен генетикалық байланысты болғандықтан, оның тарихының көптеген фактілері, құбылыстары мен тұлғалары сонымен бірге математика тарихының фактілері, құбылыстары мен тұлғалары болып табылады, бұл тиісті курстардың пәнаралық байланысын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Информатика тарихы курсы әдістеменің элементтерін қамтиды, сондықтан жалпы мәдени блоктың дүниетанымдық-әдістемелік циклімен жүзеге асады. Сипатталған қатынастарды төмендегі 1-суретте көруге болады. Сурет 1 – Информатика тарихы курсының басқа пәндермен байланысы Сонымен, интерпәнаралық, интерциклді және интерблоктық байланыстарды жүзеге асыра отырып, информатика тарихы курсы болашақ информатика мұғалімін кәсіби даярлау үдерісінде интеграциялық (біріктірілген) функцияларды белсенді жүзеге асырады. Информатика тарихы жалпы мәдени блоктың пәні бола отырып, болашақ информатика мұғалімінің кәсіби дайындығы мен жалпы мәдени білімінің байланысын едәуір күшейтеді. Информатика тарихы курсының жалпылау және жүйелеу функциялары пәнаралық функциямен тығыз байланысты. Олар, ең алдымен, информатиканың жалпы курсынан, тарихи-мәдени және философиялық-әдістемелік блоктардан кейін оқылатындығына және негізінен жоғарыда аталған блоктардың, циклдердің және пәндердің соңғы компоненті болып табылатындығына байланысты. Информатиканың жалпы курсына оның тарихының элементтері кіреді, ал олар информатика тарихы курсында жалпыланған және жүйеленген. Информатика тарихы курсына енгізілген информатика әдістемесінің элементтері информатика ұғымын ғылым ретінде жинақтайды және сонымен бірге олар білім алушылардың сәйкес циклдегі пәндерді оқу үдерісінде қалыптастырған дүниетанымдық-әдістемелік, жеке оқу пәні ретінде – информатика туралы ойларын нақтылайды. Информатика тарихы курсы негізінен гуманитарлық бағыт болып саналады, өйткені тарих гуманитарлық пән болып табылады. Сондықтан ол (ішкі мазмұнына байланысты) болашақ информатика мұғалімін даярлауды гуманитаризациялау функцияларын орындайды. Білім бepyді гуманитаризациялау – жoғapы білім бepy opындapының білім бepyі cтyдeнттep мүддeлepі мeн мəceлeлepінe бacты мəн бepyді тұcпaлдaйтын, жoғapы білім дaмyының бacты қaғидaты, ізгілeндіpyгe қaтыcты ізгілeндіpyдің мaқcaтынa жeтy шapты мeн құpaлы бoлып, зaмaнayи дүниeдe тaбыcты жұмыc aтқapa aлaтын, жaңa жaғдaйлapғa тeз бeйімдeлe aлaтын, жұмыc opны мeн тұpмыcтa тyындaғaн мəceлeлepді іc жүзіндe шeшіп, үнeмі өзінің мaмaндық дeңгeйін acыpyғa ұмтылaтын, яғни фyнкциoнaлды cayaтты жəнe білікті тұлғaның дaмyын қaмтaмacыз eтeді [96]. Болашақ информатика мұғалімін даярлауды гуманитаризациялау мәселесінің өзектілігін негіздейміз. Бұл бірнеше факторларға байланысты. С.Г. Вершловский [97], А.В. Дорофеева [98], В.М. Монахов және Н.Л. Стефанова [99], Г.И. Саранцев [100], В.А. Сластенин [101] және т.б. зерттеушілер бірінші фактор заманауи білім берудің негізгі қағидаты, мектепті жаңартудың негізгі бағыты ретінде ізгілендіру идеяларымен байланысты деп есептейді. Гуманитаризациялау принципі қазіргі жағдайда қоғамды ұйымдастырудың тоталитарлық формаларынан жеке тұлға, оның құқықтары, бостандықтары мен жауапкершілігі басты назарда болатын азаматтық құқықтық ашық қоғамға көшу қажеттілігіне байланысты іргелі мәнге ие болады. Т.С. Полякованың пікірінше гуманитаризация – гуманитаризациялау қағидатын іске асырудың ең тиімді құралдарының бірі болып табылады. Отандық ғалым Ә. Мұханбетжанова, гуманитаризация – бұл ол кім немесе кім болғысы келетініне қарамастан барлық адамға қажетті білім, біліктіліктерді меңгертуге бағытталған білім мазмұнының жалпы бағыты» деп анықтама беріп, келесідей мысалдар келтірген, «олардың ішінен ана тілін, әдебиетін, тарих, өлкетануды атап көрсетуге болады. Білім мазмұнын гуманизациялауға тек қана гуманитарлық емес, сонымен бірге жеке тұлғаны қалыптастыруға көп ықпалын тигізетін мектепте оқылатын басқа да пәндерді кең қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Білім мазмұнын қалыптастыруда адам мен табиғаттың байланысын, адамдар арасында адамгершілік қарым-қатынасты қалыптастыруда зор ықпалын тигізетін гуманитарлық және жаратылыстану пәндерінің тең болуының, математика, биология, техникалық пәндерді адам жөніндегі білімдермен толықтырудың маңызы зор. Гуманистік бағыттағы мазмұнды игеру ойлаудың гуманистік типінің, тұлғалық бағытты дүниеге көзқарасты қалыптастыруда өмірдегі мәселелерге оптимистік көзқараспен қарауға тәрбиелейді» [102]. Екінші фактор білімге технократтық көзқарастың қауіптілігіне байланысты. Е.В. Бондаревскаяның пікірінше, отандық білім беруде «технократтық процестер басым», ол ең алдымен «білім беру стандарттарын енгізу бойынша жұмысты» күшейтетін білімнің білім беру бағдарымен байланыстырады. Бұл тезиске күмән келтірместен, біз білім берудегі технократиялық тенденцияларды басқаша атап өтуге бейімбіз. Біздің ойымызша, технократиялық тенденциялар отандық білім беру дәстүрлерімен ғана емес, адамзат өркениеті дамуының объективті тенденцияларымен, технологияның рөлімен, оны бұрын қол жетімді емес салаларға енгізумен байланысты. Атап айтқанда, ең алдымен зияткерлік саланы және білім беру саласын жатқызамыз. Аталған салаларға дербес компьютерлердің пайда болуы мен технологияның динамикалық енуі оң және теріс әсерін тигізді. Теріс әсері ретінде адами, жеке тұлғалық қатынасты ысырып тастайтын «шынайылық» немесе қоғамда қалыптасқан термин виртуализацияны жатқызуға болады. Бұл үдеріс әсіресе жоғары білім беру саласында оқу үдерісінің компьютерлік технологиямен едәуір (оның басқа кезеңдерімен салыстырғанда) қамтамасыз етілуіне байланысты динамикалық сипатқа ие. Жоғары оқу орнында технократиялық үдерістің жоғарылау қаупі, әсіресе, білім алушыларды дайындау оқу бағдарламасына информатиканың үлкен көлемін қамтитын мамандықтар бойынша күшті. Бұған, сөзсіз, технократизация түсінігінің қауіптілігінен қорғалуы тиіс информатика мұғалімдерін даярлау кіреді. Болашақ информатика мұғалімін даярлауды гуманитаризациялау қажеттілігі тұрғысынан информатика тарихы курсын қарастырып көрейік. Жоғарыда айтылғандай, ол өзінің тарихи сипатына байланысты гуманитарлық бағытындағы пән болып табылады. Екінші жағынан, ол Т.С. Полякованың (интро-гуманитаризацияланған курстың ерекшеліктері) терминологиясына сүйене отырып, ғылым мен мәдениеттің басқа гуманитаризациялау салаларымен байланысынан тұратын гуманитаризациялау әлеуетін барынша қолдана отырып, өзінің гуманитаризациялау функциясын едәуір арттыра алады. Информатика тарихы курсының интро-гуманитарлығы көбінесе оқытушының мәдени әлеуетімен анықталады. Информатика тарихы курсын оқыту барысында осындай байланыстарды қолдану мысалдарын келтірейік. жүктеу/скачать 7.27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|