1. Біздің заманымызға дейінгі жазу- сызулар мен аңыз- жырлар



бет45/177
Дата22.08.2022
өлшемі0.56 Mb.
#459996
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   177
Ежелгі дәуір әдебиеті

(Жанғұтты бидің)

  • Шортанбай өлеңдері : («Тар заман», «Осынша азды ел неден?»

«Байды құдай атқаны», «Опасыз жалған»)

  • Шортанбай өлеңдері : («Тар заман», «Зар заман»)

  • «Тар заман», «Зар заман», «Бар заманды» сипаттаған жырау: (Ш.Қанайұлы)

  • Ш.Қанайұлының өлеңдерңндегі сарындар: (*Елдің ақшаға құнығуын сынау; *Қазақ даласына келген сауданы айыптау; *Патша әкімдерінің озбырлығын сынау)

  • Шортанбай өлеңдеріндегі азған заман сипаты : (*Адамдар қарым-қатынасының өзгеруі; *Ақша сауда кпиталының келуі;* Құныққан байлардың құлқыны)


Мұрат Мөңкеұлы (1843-1906)
Туған жері: Атырау облысы, Қызылқоға өңірі.
Шығармалары: «Үш қиян», «Сарыарқа», «Әттең , бір қапы дүние –ай!», «Өлім» , «Оқудан қайтқан жігітке хат», «Еліне жазғаны » , «Бір досқа », «Топқа түскендегі толғауы », «Мұраттың жалпыға айтқаны » , «Қыз », т.б. өлеңдері:
Арнау өлеңдері : «Айжарыққа », «Қарақожа болысқа », «Естемір Тұрабай болысқа », т.б.
Толғау –дастандары : «Қарасай –Қази », «Қазтуған », «Шәлгез» ,
Айтыстары : Жылқышымен (17 жасында ) , Бала Оразбен (20жасында ) , Жантолымен , Қаниязбен ,Тыныштықпен , Жаскелеңмен (25 жасында).
Жас шағында Есет би мен Абылай ақыннан өнеге алады .мұрын жырау Сеңгірбайұлына ұстаздық еткен. «Қырымның қырық батыры »жырын ,Сыпыра жырау , Асан қайғы , Шалкиіз ,Қазтуған ,Жиембет ,т.б.шығармаларын жеткізуші . «Мұраттың Жантолы қызбен айтысы »-оның ақындық қабілет-қарымын жаңаша қырынан танытқан айтыс.
Мұрат Мөңкеұлының өмір сүрген жылдары: (1843-1906)
Атақты Есет шешеннен өнеге алған ақын: (Мұрат Мөңкеұлы )
М.Мөңкеұлының 17жасында айтысып жеңген ақыны: (Жылқышы)
М.Мөңкеұлының айтысқы түскен ақындарына жатпайтын ақын :(Сүйінбай )
Беріште Есет , Айтуар ,
Анайы туған Қарқуар –
Солардан қалған бұ дүния ,
Өлімнің сондай жайты бар, -деген шумақ алынған Мұраттың өлеңі: (Өлім)
Киім кисе ,жеңі жоқ ,
Етегі бар да , белі жоқ ...
Ел биледі бір сымпыс
Екі бұты таралған ,- деген өлеі шумағы алынған ақын :(М.Мөңкеұлын)
Болашақ ұрпақтың қамын ойлап зар толғаған үзіндінің авторы
Мен қауіп еткеннен айтамын :
Кейінгі туған баланың
Ұстай ма деп білегін ,
Шая ма деп жүрегін,
Ащы суға тойдырып,
Бұза ма деп реңін:( М.Мөңкеұлы)
М.Мөңкеұлының өлеңдері : (Үш қиян ,Өлім , Әттең , бір қапы дүние –ай!)
«Әттең , бір қапы дүние –ай!» өлеңінің авторы :(М.Мөңкеұлы)


Еділді тартып алғаны –
Етекке қолды салғаны .
Жайықты тартып алғаны –
Жағаға қолды салғаны ,-деген үзінді кімнің өлеңінен алынған: (М.Мөңкеұлының)
М.Мөңкеұлының шоқтығы биік толғауы:(Үш қиян)
Асан қайғы , Қазтуған ,
Орақ , Мамай , Телағыс –
Шораның шұбап кеткен жер ,-деген тармақтар алынған шығарма: (Үш қиян)
Заманы қайтіп түзелсін –
Ақшасына сүйеніп
Қоңсыдан туған би болды .
Айтқан сөзі пұл болды .
Ақылсыздың баласы
Заманың мұндай сұм болды !..Үзінді авторы :( М.Мөңкеұлы «Үш қиян»)
М.Мөңкеұлының әдемілік пен сұлулықты суреттеген өлеңі :(Жалғаншы пәни жалғанда).
М.Мөңкеұлының жер ,құтты қоныс жайлы толғаулары : («Сарыарқы»,«Қазтуған »)
ХV ғасырда өмір сүрген атақты жырау Қазтуған жайында толғау –дастан жазаған ақын :(М.Мөңкеұлы)
М.Мөңкеұлының хат үлгісінде жазған үш туындысы: («Оқудан қайтқан жігітке хат» , «Еліне жазғаны » , «Бір досқа »)
М.Мөңкеұлының эпостық поэма деуге болатын , ең көлемді эпикалық шығармасы: (Қарасай -Қази)
М.Мөңкеұлының ноғайлы жұртының аңыздарын баяндайтын жыры: (Қарасай –Қази)
Орақ батыр , Ақмырза , Кәрібоз , М.Мөңкеұлының қай шығармасынан кездеседі ?: (Қарасай -Қази)
М.Мөңкеұлының жырында жастай жетім қалған батыр –ұландар :( Қарасай мен Қази ) ( Елге жау шапқан кезде Қарасай 17 , Қази 15 –те болған).
М.Мөңкеұлына қатысы жоқ қатар :(«Қырымның қырық батыры »жырының авторы Абыл Тілеуұлы ).
«Түре айтыс» , «Сүре айтыс » түрін шебер меңгерген зар заман ақыны:


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   177




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет