Қазақстан Республикасы кәсіпорындарында, соңғы жылдары еліміздің экономикасының нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты бухгалтерлік есептің әәдістемесімен тәжірибесінде түбегейлі өзгерістер болды

Кесте мәліметтері өтімділіктің жалпы коэффициентінің өсуіне ағымдағы активтердің абсолютті өсімі оң әсер еткенін көрсетеді, соның есебінен өтімділік коэффициенті -0,3278 пунктке өсті (0,0892 – 0,417). Осы көрсеткіштің өзгеруіне ағымдағы міндеттеменің күрт өсуі теріс әсер етті, ол 0,4015 пунктке төмендеуіне әкелді (0,147 –0,0155).

Өтімділік коэффициентін жан-жақты бағалау үшін, оларды құрайтын факторлардың өзара байланысын білу маңызды. Мысал ретінде өтімділіктің жалпы коэффициентінің өзгеру факторларын қарастырайық.

Ағымдағы активтер баптары үшін үлестік қатысу коэффициенті 0,000103, ал ағымдағы міндеттемелердің баптары үшін -0,000306 құрады.

Факторлардың әсерлерінің есебі 10-кестеде көрсетілген.

10-кесте.

Жалпы (ағымдағы) өтімділіктің коэффициенті

деңгейінің өзгеруіне нақтыланған

факторлардың әсерінің есебі.

Келтірілген есептеулерден, жалпы өтеу коэффициентіне дебиторлық борыштар (2,5 есе) мен тауарлы-материалдық қорлардың (1,6 есе) күрт өсуі оң әсер еткенін көруге болады. Кредиторлық борыштың 1,9 есе және басқа да ағымдағы міндеттемелердің 4,6 есе өсуі, сонымен бірге өтімді активтердің азаюы осы көрсеткіштердің төмендеуіне әкеледі.

Осылайша, біз кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының маңызды көрсеткіштерінің бірі – төлем қабілеттілігін толық қарастырдық. Ол баланстың өтімділігіне тығыз байланысты. Сонымен бірге кәсіпорынның төлем қабілеттілігіне басқа да факторлар – елдегі саяси және экономикалық жағдай, ақша нарығының жағдайы, кепілдік және банктік заңдардың жетілуі, меншіктің капиталмен қамтамассыз етілуі, дебиторлық борыш, кәсіпорынның қаржы жағдайы және басқалар әсер етеді.

Төлем қабілеттілігін талдау кезінде осы факторларды кешенді түрде қарастыру маңызды, бұл талданатын кәсіпорынның қаржы жағдайын объективті бағалауға мүмкіндік береді.

3.Кәсіпорынның қаржылық аудиті және оны жетілдіру

жолдары.

1. 
   Кәсіпорынның қаржылық аудитін жүргізу методикасы.
   

Кәсіпорының қаржылық жағдайдын талдауды жетілдірудің аса маңызды бағытыттарының бірі қаржылық талдаудың тәуелсіз нысаны – аудиторлық талдауды дамыту болып табылады, бұл мемлекеттік емес, кәсіпорындар санының көбеюімен және тиісінше қаржы , талдау , есеп саласында қызметтің сан алуан түрлерінің өсуімен байланысты болып табылапды.

Кәсіпорынның қаржы аудиті деп кәсіпорын оған уәкілеттігі бар ұйымдар мен мамандардың қаржы есеп темесін сараптама және талдау жүргізу, қаржы шаруашылық қызметті бақылау, шаруашылық жүргізуші субъектілерге олардың тапсыруы бойынша қызметтің басқа түрлерін көрсету жөніндегі және солардың есебінен жүргізетін тәуелсіз қызметін айтады.

Қаржылық аудиттің да муының тарихи өзінің бастауын Ұлыбританиядан оларды, мұнда хіх ғасырдың ортасында алғашқы бухгалтерлер-аудиторлар пайда болды. Ал 1862 жылы Аанглияда «Міндетті аудит туралы заң» шықты. Францияда мұндай заң 1867 жылы, АҚШ-та 1937 жылы жарияланды.

Қазақстан Республикасында 1998 жылдың қарашасынан бастап «Аудиторлық қызмет туралы заң» жұмыс істейді. Ол аудиторлық қызметті асыру процесінде мемлекеттік органдар, заңды және жеке тұлғалар, аудиторлар мен аудиторлық ұйымдар арасында туындайтын қтынастарды реттейді.

Қаржылық аудиторлық қызмет- бұл аудиторлар мен қаржылық аудиторлық қызметтің қаржылық есептеме аудитін жүргізу жөніндегі кәсіпкерлік қызметі. Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдар өз қызметінің бағыты бойынша қаржылық есептеме аудитінен басқа да қызметтер көрсете алады.

Қаржылық аудиторлардың қызметінің негізгі қағидаттарына мыналар жатады:қаржылық тәуелсіздік, қаржылық объектитілік, кәсіби біліктілік және қаржылық құпиялылық.

Қаржы аудиті Қазақстан Республикасының заңдамасында бергіленген талаптарға сәйкес қаржылық есептеменің дұрыс және сбъективті жасалғаны туралы тәуелсіз пікір білдіру мақсатынла заңды тұлғалардың (аудиттелетін субъектілердің) қаржылық есептемесін тексеру қаржылық аудит болып табылады.

Аудиттің түрлері- міндетті аудитжәне бастамашылық аудит.

Міндетті аудит жыл сайынғы аудитке мыналар жатады:банктер, кредиттік серіктестіктер, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар және бағалы қағаздар нарығында қызмет істейтін ұйымдар, сақтық ұйымдар, жинақтаушы зейнетақы қорлары, зейнетақы активтерін басқару жөніндегі компаниялар, инвестициялық қорлар, табиғи монополия субъектілері, шетел қатынасын кәсіпорындар, ашық халықтық қоғамдар жатады.

Қаржылық аудитті жүргізу, сондай ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық рәсімдерінде көзделген өзге де жағдайларға да міндетті болып табылады.

Бастамашылық аудит аудиттелетін субъектілердің бастамасы бойынша аудиттелетін субъектілердің және аудиторлардың, аудиторлық ұйымдардың арасында аудит жүргізуге жасалған шартта көрсетілген нақты міндеттер, аудит мерзімі мен көлемі ескеріле отырып жүргізіледі.

Қаржылық аудит ішкі және сыртқы болуы мүмкін. Сыртқы қаржылық аудит- аудиттің тәуелсіз нысаны. Қаржылық ішкі аудит шаруашылық жүргізуші субъектінің бақылаудың ведомствалық немесе ішкі нысаны. Қаржылық ішкі аудит шаруашылық жүргізуші субъектінің тілегі бойынша және шартымен жасалады.

Қаржылық аудит мынандай деректі стадиялар бойыеша жүргізіледі:

-жоспарлау (тараптардың іс қимылымен іштей жүйеленуі);

-аудит объектісі тралы ақпарат алу және оны бағалау;

-аудит рәсімін жасау және бағдарламаны әзірлеу;

-бақылау жүйелерін тексру және оның тесттері;

-аудит рәсімін жүргізу;

-аудиторлық қортындыны қалыптастыру;

Қаржылық аудитті бақылау- ведомствадан тыс тәуелсіз қаржылық бақылау. Оны біліктік компаниясы аттестаттаған «аудитор білімінің берілуі» туралы куәлік алған жеке тұлға да, сондай-ақ ашық үлесімдегі акционерлік қоғамды, өндіріс пен кооперативпен мемлекеттік кәсіпорындарды қоспағанда, аудиторлық қызметті жүзеге асыру үшін кез-келген үйымдық –құқықтық нысанда құрылған коммерциялық аудиторлық ұйымдарда жүргізе алады.

Шетелдік қаржылық аудиторлық үйымдар Қазақтан Республикасында аудиторлық қызметті тиісті аудиторлық үйымдарды-Қазақстан Республикасында аудиторлық қызметті тиісті адиторлық ұйымдарды-Қазақстан Республкасының резиденттерін құрған жағдайда ғана жүзеге асыра алады.

Қаржылық аудиторлардың палатасы коммерциялық емес, тәуелсіз, кәсіби өзін-өзі басқаратын және және өзін-өзі қаржыландыратын ұйым болып табылады.

Қаржылық аудитор- бұл кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы-шаруашылық және комериялық қызметіне жасалатын қаржылық бақылаудың біздің елдегі жаңа ұымдық нысаны. Ол бақылау мен коммерциялық аудиторлық қызметті жеке кәсіпкер ретнде не аудиторлық ұйымның қызметкері ретінде жүзеге асыруға құқылы. Қаржылық аудитордың міндеттемелері мемлекеттік бақылаудың міндеттемелерімен ұқсас тексерулерін ақпараттардың жасалған шаруашылық операцияларының қолданыстағы заңға сәйкес келеді.

2. 
   Кәсіпорынның қаржылық жағдайын жетілдіру жолдары.
   

Оны «қызметті зонадан» шығарудың бағдарламасы жасалып. өнімді өнеркәсіптің шиеленіскен қаржылық жағдайдан шығу жолдарыоның қамтамасының төмендігіне байланысты. Өндірістің көпшілігі тиімсіз мемлекеттік саясаттың кесірінен шығынға ұшырағандықтан, қаржылық суықтандырудың бір жолы шаруашылықтың қалтасы төмен субъектілеріне мемлеет тарапынан қолдау көрсету. Мемлекеттік бюджеттің аздығына орай, бұл көмекке өнеркәсіптрдің барлығы бірдей қол жеткізе алмайды.

Жеке айналымдағы капиталдың жетіспеушілігін қысқарту мақсатында акционерлік өндіріс оны жаңа акциялармен облигацияларды шығару есебінде толықтыра алады. Бірақ, бұл жолда жаңа акциялардың шығарылуы олардың курсының төмендеуне әкелетінін ескеру қажет, өйткені бұл банкротқа түсіретінін бірден-бір себеп болуы мүмкін. Сондықтан,батыс елдерінде белгіленген пайыздық кірісі бар және өндіріс акциясына ауыстыру мүмкіндігі бар онвертті облигацияларды шығару әуес.

Акционерлік өндірістерде банротқа жол брмеудің жолы-акциялар бойынша дивиденттерді төлеуді қысқарту немесе толығымен одан бас тарту, бұл егер акционерлерді қаржылық сауықтандыру бағдарламасының шынайлығына және болашақта дивиденттік төлеулердің көтерілуіне акционерлердің көздерін жеткізе алса ғана іске асады.

Өндірісті қаржылық сауықтандырудың маңызды көзі-факторинг, яғни банкке немесе факториег компаниясына дебиторлық қарыздарды талап ету құқығын беру, я, банк дебиторына неиені қайтаруды қамтамассыз ету есебіне өндіріс өз талаптарынан келісім-цессияға отыру.

Өндірістің материалды-техникалық базасын жақсартудың тиімді әдістің бірі лизинг, ол жолға алып отырған заттардың ақысын толығымен беру уақытта төлеуді талап етпейді және инвестициялаудың бір трі ретінде қызмет теді. Лизингтік операциялар бойынша жылдам амортизациялауды пайдалану өндіріс құралдарын жедел түрде жаңартуға және техникамен қайта жабдықтауға мүмкіндік береді.

Түсімі мол жобалар арқасында неие тарту- өнеркәсіпке үлкен кіріс әкеледі, срндай-ақ ,өнеркәсіпті қаржылық сауықтандврудың резервтерінің бірі болып табылады.

Бір бағыттағы шығындары екінші бағыттың кірістері жауып осыратын шаруашылық қызметтің негізгі бағыттары бойынша өндірісті диверсификациалау да осыған жол ашады.

Кесте-
Жағдайы төмен өндірістерге қолданылатын процедуралардың түрлері, қаржылық сауықтандыру формалары.

11-кесте

Артық соманы

Жеке капиталдың жетіспеушілігін құрылыстардың мерзімін қысқарту, запастағы қалдықтармен бітпеген өндірістерді қысқарту арқылы оның айналымын тездету жолымен азайтады.

Негізгі жұмысқа капиталдың келуін тұрғын әлеуметтік мәдени тұрмыс объектілеріне бөлінетін қаражатты қысқарту оларды муниципалды жеке меншікке беру жолымен шешуге болады. Шығынды қысқарту және негізгі өндірістің тиімділігін арттыру мақсатында кей жағдайда қзметтің кейбір негізгі өндіріске қызмет көрсетуші түрлерінен бас тартып (құрылыс, жөндеу, транспорт т.б), арнайы зайым ұйымдардың қызметіне көшкен жөн.

Егер өндіріс пайда таба отырып, төлемдер бойынша жұмыс істей алмайтын болса, кірістерді кірстерді падалануды сараптау керек. Төлемдер бойынша жұмс істей алмайтын жағдайда пайдалануфондына қонақты аударулар жасалып отырса, бұл кірісті өндірістің жеке айналымында қаражаттарын толықтыратын потениалды резерві деп қарастыруға болады.

Өндрістің қаражаттық жағдайын жақсарту резервін анықтау да сұранымдар мен ұсыныстарды, осы негізде мол ассортимент және транспорттық қызметтер структурасын құру мен өткізу нарығын анқтайтын маркетинктік сараптау үлкен көмек болады.

Өндірістің негізгі қаражаттық сауықтандыру бағыттарының бірі болып өндрістің өні шығаратын бөлімін толығымен падалану, көрсетілген қызметтің сапасын арттыру олардың бағасын төмендету, қаражатық, еңбек және материалдық ресурстарды орынды пайдалану, өнім түсірілмейтін шығындарды қысқарту арқылы өндірістің пайдасын арттырудың ішкі резервтерін іздестіру және шғынсыз жұмысқа қол жеткізу табылады.

Осы жолда ресурстард ақтау мәселесіне назар аударған жөн. Ол ресурстарды сақтау технологиясына дамушы нормаларын, нормативтерді енгізу, Қайта өндірілген шикізатты падалану,ресурстарды пайдалануды бақылау үйымдастыру, эконоикалық режим орнатуда алдыңы қатардағы тәжіриблерді енгізу, ресурстарды сақтау мен шығындарды қычқарта қызметкерлердге материалдық және моральдық жағдайлар жасау.

Әрбір кәсіпорында шығындарды жүйелі түрде анықтап отыру үшін арнайы шығындар реестірін жүргізген дүрыс, онда шығындарды төмендегідей топтарға бөлуге болады:

1. 
   қызмет көрсету өндірістері бойнша;
   
2. 
   қызмет көрсетудің сапасын төмендету;
   
3. 
   қажетсіз қызмет көрсетуден;
   
4. 
   тиіді заказ бершілерден айырысу, тиімді өткізу нарығы;
   
5. 
   жолаушының жолдағы мүмкіндігін толығымен жүзеге асырмау;
   
6. 
   жұмсшы күштерінің, еңбек құралдарының, ақшала ресурстардың тоқырауынан;
   
7. 
   амортизаиаланған негізгі толық емес құралдарды істен шығару;
   
8. 
   келісім дистплинасын бұзғаны үшін айып төлеуден;
   
9. 
   қажетіз дебиторлқ қарыздарды жазудан;
   
10. 
    уақыт өткен дебиторлық қарыздардан ;
    
11. 
    тиімсіз қаражат көздерін таратудан;
    
12. 
    құрылыстың үлкен объектілерін уақтылы іске қопаудан;
    
13. 
    табиғи апаттардан және тағы басқа;
    

Енді біздің тексеру объектімізге көшеміз. Қаржылық тұрақтылық көрсеткіштрінің көптігін бағалау деңгейінің әртүрлігінен осы себеі пайда боладын банкроттық қауіпті бағалау қиындықтарын есепке ала отырып, көптеген отандқ және щт елдік экономистер қаржылық тұрақтылықты интегралды балдық бағаын жүргізуін үсынады. Бұл әдісті негізгі өндірісті қаржылық тұрақтылықтың көрсеткіштерінің деңгейі бойыеша қауіп дәрежесін классиикациалау мен әрбір көрсеткіштің бал түріндегі рейтингін жүргізу болып табылады.

Атап айтсақ, А.В. Ддонцоваеың және И.А.Никифированың еңбектерінде көреткіштер жүйесі мен олпрдың бал түріндегі рейтингтерін бағасы Ұсынылады.Біз төменде оны біршама өзгерістері мен келтіреміз:

11-кесте

Көрсеткіштер.	1класс, балл	2 класс, балл	3 класс балл	4 класс балл	5 класс, балл	6 классбалл
Толығымен жою коэффициенті	0.25жә-не 20	0.2-16	0.15-12	0.1-8	0.05-4	0.05-0
Тез ара жою коэффициенті	1.0жә-не 18	0.9-15	0.8-12	0.7-9	0.6-6	0.05-0
Іс барысында жою коэффициенті	2.0жә-не16.5	1.9(1.7)- 15(12)	1.6(1.4)-10.5	1.3(1.1)-6(3)	1.0-1.5	1.0-0
Қаражаттық тәуелсіздік коэффиценті	0.6жә-не17	0.59(0.54)-15(12)	0.53(0.43)-11.4	0.42(0.41)-6.6	0.4-1	0.4-0
Жеке айналым қаражаттарымен	0.5жә-не 15	0.4-12	0.3-9	0.2-6	0.1-3	0.1-0
Меншікті капиталдың коэффициенті	1.0жә-не15	0.9-12	0.8-9.0	0.7-6	0.6-3	0.5-0
Шекараның минималды белгілері.	100	85-64	63.9-56.9	41.6-28.3	18	-

1класс-заем қаражаттарын қайтаруға сенімді қаражаттардың тұрақтылығы жақсы өнеркәсіп;

2 класс-қарыздары бойынша тәукел деңгейі бар, бірақ қауіпті деп саналмайтын өнеркәсіп;

3 класс-жағдайы жоқ өнеркәсіп. Бұл жерден қаражаттан айырылу туекелі жоқ, бірақ пайыздарды толығымен алу сенімсіз көрінеді.

3. 
   коасс-қаражаттық сауықтандыру шараларын қолданушы қарамастан банкротқа ұшырауы әбден мүмкін өнерәсіп.Несие бершлнрдің өз қаражаттарымен пайыздарынан айыру мүмкін.
   
4. 
   класс-қаржысы төмен үлкен тәуекелі барөнеркәсіп.
   
5. 
   класс- банкрот болған өнеркәсіптер.
   

Сараптауға алынып отыр «Жолаушыларды тасыалдау»Ашық акционерлік қоғамының қаражылық тұрақтылығының жалпылама бағасы.

-өнеркәсіптің өнім беретін бөлігін толығымке пайдаланып, машналардың құралдарының жұмыс күшінің материалдық және қаржылық ресурстардың бос тұруын қысқарту қажет.

-жоғары нормативті запастарды дебиторлық қарыздарды икасациалау периодтарын қысқарту арқылы капитал қайтарымын жылдамдату.

-запастар мен шығындарды негізіне орай қысқарту(нормативке дейін).

-айналымнан меншікті капиталдын ішкі және сыртқы көздер есебінде толықтыру.

«Жолаушыларды тасымалдау» Ашық акционерлік қоғамының қаржылық жағдайын жақсарту үшін:

1. 
   жолаушыларды тасымалдағанда шығынын қысқартады, запастары азаяды.
   

2)жабдықтарды жақсарту, бұл жолаушының қажеттлігінің іздеу уақытын қысқартады, жолаушылардың қажеттіліктерін жұмыс барысында мезгіл бойынша, кепілдік бойынша запастарын арттыру.

3)транспорттық қызметті тоқтаусыз жүргізу;

4)көрсетілетін қызметтер бойынша орындалатын жолаушылардың санын арттыру, ұсыныстар фондын қысқарту.

«Жолаушыларды тасымалдау»Ашқ акционерлік қоғамының қорын қысқарту үшін жолаушыларды тасымалдаған күндерді материалды пайдалануды жоғарлату керек.

Кірісті көбейтетін негізгі көз және оның арақатынасында өндірістің қаржылық жағдайын жақсарту жолы-өзіндік бағасын төмендету, транспорттық қызмет көрсету мүмкіндіктерін арттыру. ӨӨндірістегі тасымалдың өзіндік бағасын төмендету үшін төмендегідей іс-шаралар жасау қажет.

1.Жолаушыларды тасымалдаудың техникалық деңгейін көтеру.

Бұл үшін тасымалдаудың процестердің автомотизациялаумен механизациялаудың дамушы технологияларының жаңа түрін енгізу керек. Транспорттың жаңа түрін пайдалануды жақсарту, жолашылардың сұранысын арттыру, жолаушыларды тасымалдаудың басқа да факторлар.

2.Жолаушыларды тасымалдауды үйымдастыруды дамыту.

Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыруды өзгерту нәтижесінде қызмет жасаушы мамандардың дамытудағы еңбек әдістері мен факторларына өзіндік бағаны төмендетуге болады.Өндірісті даммытудағы оған жұмсалған шығындарды қысқарту, негізгі факторды пайдалануды жақсарту материалды-техникалық жағдайды жақсарту транспорттық шығындарды қысқарту және өндірісті ұйымдатыру деңгейін көтеретін басқа да факторлар.

Бір мезгілде долаушыларды тасымалдауды ұйымдастыруды, техниканы дамытуды қолға алған жабдықтарды өндірістің әрбір факторлары бойынша жеке жеке үнемді орнату қажет.

2. 
   Қызметкөрсету құрылымы мен көлемін өзгерту шарты тұрақты шығындардың қысқаруына (амортизациядан басқа), амортизациялық төлем аудармалардың қысқаруына, қызмет көрсету түрлері мен номенклатураның өзгеруіне, оның сапасының артуына әкеледі.
   

Номенклатурамен көрсеткіштерін қызмет ассортиментін өзгерту өндірістегі шығындар деңгейіне әсер ететін маңызды факторлардың бірі. Кейбір заттарды әртүрлі рентабелдеуде (өзіндік бағасына қатысты)оның құрлымындамыту мен өндіріс тиімділігін арттыруға байланысты қызмет көрсету құрылымындағы алға басулар өндірістегі шығындардың көбеюін төмендетуде әкелуі мүмкін. Тасымалдау құрылымының өзгеруінің өзіндік өзіндік бағаға әсері типтікноменклатурада калькуляция баптары бойынша шығындардың өзгерістерінеорай сарапталады. Көрсетілетін қызмет құрлымының өндірістікбағаға әсер ету есебін еңбек өнімділігін арттыру көрсеткіштерімен байланыстыру қажет. Алматы темір жол басқармасының қаржы жағдайын және белгіленген уақыт аралығында өндірістің өзіндік дамуы мүмкіндігін көрсетеді. Компанияның қамтамасыз ету, өндіру, өткізу және қаражаттық шараларды процесінде капитал айналымының тоқтаусыз процеске іске асады, құралдар құрылымы олардың қалыптасу көздері, қаражаттық ресурстарға сұраным өндірісінің қаражат жағдайы өзгеріп, төлем мүмкіндіктері пайда болады.

Талдап отырған кәсіпорынның қаражат жағдайы өзгеріп, төлем қабілеттілігі пайда болады.

“Жолаушылар тасымалдау” Алматы филиалының қаржы жағдайы орнықтылығымен тұрақтылығы оның коммерциялық және қаражаттық қызметіне байланысты. Талдап отырған кәсіпорынның қаржы жағдайын жақсарту үшін өндірістік және қаражаттық жоспарлар табысты орындалуға тиісті. Осы қаражат жағдайын жақсартудың негізгі критериі болып табылады. Әрине тұрақты қаржы жағдайы кездейсоқтық емес, ол өндірістің шаруашылық қызметінің нәтижелерін анықтайтын факторлар жиынтығын сауатты басқарудың белгісі.

Арналған кәсіпорынның тұрақты қаражат жағдайы өз кезегінде өндірістік жоспарлардың орындалуына, өндірісті қажетті ресурстармен толықтыруға жақсы әсер етеді. Сондықтан қаржы қызметі шаруашылық қызметтің құрам бөлігі ретінде ақшалай ресурстардың түсуі мен жұмсалуын жоспарлауын қамтамасыз етуге, есеп дисциплинасының орындалуына жеке және заемға алынған капиталдың тең порциясына қол жеткізуге оның тиімді болуына бағытталуы тиіс.

Ұсынылған іс-шаралардың бөлек біздің ойымызша айналымдағы қаражат көтеру қажет, бұл дебиторлармен жұмыс тиімділігінің жақсарту арқасында іске асырылады. Тіпті дебиторлармен жұмыс жасайтын бөлім ашуға болады. Бұл бөлімнің жасайтын мамандығы дебиторлармен жұмыстың әдеттегі түрлерін пайдаланумен қатар, қазіргі кездегі әдістерді сикьюритизациямен факторингті енгізуге мүмкіндік ашады. Айналымдағы қаржы компанияны капиталының 1/3 бөлігіне жуығын құрайды. Оларды пайдалануды жақсарту өте тиімді. Қайтарымды тездету, яғни әр бір теңгені тиімді жұмыс етуі. Айналымдағы қаражаттың қайтарымының бір күнге тездетілуі үлкен қаражат бөледі.

Дипломдық жұмысты қорыта келгенде, кәсіпорында қалыптасқан қаржылық жағдайын кейбір әдебиеттерде былай ша берілген.(26). Оларды келесі атаулармен төрт топқа бөлеміз:

1. 
   қаржылық жағдайы жақсы еәсіпорындар;
   
2. 
   қаржылық жағдайы орташа кәсіпорындар
   

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. 
   Қазақстан Республикасының президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің Актілер жинағы. №43-44. Алматы 2001ж. – 348б.
   
2. 
   Бюджетный Кодекс Республики Казахстан. Алматы 2004г. – 148 с.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының Статистикалық Бюллетень №2(74) Астана 2005ж. – 68б.
   
4. 
   Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы. №12, 2004жыл.
   
5. 
   Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің статистикалық бюллетені. №2(74), 2005жы.
   
6. 
   Агенства по статистике Республики Казахстан. Алматы 2003г.
   
7. 
   Алматы – Ақшамы №2, 10 – қараша, 2001ж.
   
8. 
   Аль Пари №3, 2002 г.
   
9. 
   Аль Пари №4, 2001 г.
   
10. 
    Әубәкіров Я. «Экономикалық теория негіздері». Алматы «Эвро» 2004ж. – 490 б.
    
11. 
    Баязитова Ш., Құлпыбаев С., Баязитова А. «Қаржы теориясы». Оқу құралы Алматы «Мерей». 2001ж. – 176 б.
    
12. 
    Дробзина Л.А. «Финансы». Учебник для вузов Москва «ЮНИТИ» 2000г. – 527с.
    
13. 
    Қаржы –Қаражат №3, 1998ж.
    
14. 
    Құлпыбаев С. «Қаржы». Алматы «Экономикс» 2000ж. – 174 б.
    
15. 
    Қаржы – Қаражат №5, 2001ж.
    
16. 
    Қаржы – Қаражат №3, 2003ж.
    
17. 
    Қаржы – Қаражат №12, 2000ж.
    
18. 
    Мельников В.Д., Ильясов К.К. «Финансы». Учебник длы вузов Алматы «Экономикс» 2001г. – 512 с.
    
19. 
    Токсеитов Р.К. «Экономикалық сөздік – анықтама». Қарағанды «Болашақ – Баспа» 2000 ж. – 240 б.
    
20. 
    Финансово-экономический словарь /Под ред. Назарова М.Г. – Москва: «Финстатин- фором», 2000г. – 224 с.
    
21. 
    Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы» І – бөлімі. Алматы «Экономикс» 2003ж. – 435 б.
    
22. 
    Ілиясов Қ.Қ. «Қаржы». Алматы «Экономикс» 2003ж. – 460 б.
    
23. 
    Ілиясов Қ.Қ., «Қаржы». Алматы «Экономикс» 1994ж. – 136 б.
    
24. 
    Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы» ІІ – бөлімі. Алматы «Экономикс» 2003ж. – 436б.
    
25. 
    Экономист. №11, 2003 ж.
    

27.Банкродство: реабилитационные процедуры и ликвидация: Сб. Нормативных документов /сост. Балмуканова С.У. и др. Под. ред. Молоканова А.А. – Алматы: МЧНВП «Гамма», 1997.

28.Ержанов М.С., Ержанова С.М. Учетная политика на казахстанском предприятии (практический сапект). – Алматы: Издателький дом «БИКО», 1997.

29.Методические рекомендации по составлению финансовой отчетности. Учереждены директором Департамента методологии бухгалтерского учета и аудита. Министерства финансов Республики Казахстан 21.05.97 г., №7 /Бюллетень бухгалтера, 1997., №29.

30.Об организации работы по предоставлению предприятиям и организациям кредитов, выделяемых на пополнение собственных оборотных средств. Постановление Кабинета Министров Республики Казахстан от 7 января 1993 г., №19.

31.О банкродстве. Закон Республики Казахстан от 07.04.95 г. №2173.

32.Правила краткосрочного кредитования экономики Республики Казахстан. Утверждены Правлением Национального банка Республики Казахстан от 11 февраля 1994 г. №1 /бюллетень бухгалтера, 1994 г. №4(5). Справочник серия.

33.Радостовец В.К. Финансовый и управленческий учет на предприятии. – Алматы: НАК «Центраудит», 1997.

34.Русак Н.А. Анализ финансового положения предприятия. В учебнике «Анализ хозяйственной деятельности в промышленности». Под общ. ред. В.И. Стражева – Минск: Вышэйшая школа, 1995.

35.Финансовый анализ деятельности фирмы. – М.: ИСТ-Сервис, 1994.