Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

(ишлаб чиқариш) тушунилади. Рақобатдаги устунлик 
— бу ифодаланган омилкорлик бўлиб, ўз мижозла- 
рини жалб қилдириш ва сақлаб қолиш имконидир.
Ишлаб чиқариш соҳасидаги бош ечим компания- 
ларнинг бош режалари билан амалга оширилади. Бу 
ечимлар қуйидаги тоифаларда бўлиши мумкин:
— ишлаб чиқариш жараёнини танлаш. Йиғув кон- 
вейери. Меҳнатни ихтисослаштириш;
— ишлаб чиқариш қуввати бўйича ечимлар. Қан- 
дай ўлчамдаги корхона;
— вертикал бирлашув. Бошлангич материалларни 
сотиб олиш ёки чиқариш;
— ишчи кучини ташкил қилиш. Меҳнатни ихти­
сослаштириш;
— технология. Раҳнамолик ёки бошқа тажрибалар- 
ни ишлатиш;
— моддий-техник захиралар. Омборхонага ёки му­
айян буюртмаларга ишлаб чиқариш;
— жойланиш ўрни. Бозорга яқин жойдами ёки хом 
ашё манбалари яқинидами.
Халқаро рақобат ишлаб чиқариш соҳасидаги «иш­
лаб чиқариш — истеъмолчиларнинг эҳтиёжи» занжир- 
часига эътибор беришга мажбур қилмоқда. Халқаро. 
рақобат «олдинги асосларга қараб қайтишни» маж­
бур қилмоқда, яъни ишлаб чиқаришнинг бош талаб- 
ларидан оддийликка таяниш, кичик кўламда маҳсу- 
лот чиқариш, йиғув буюмларини тез-тез етказиб ту­
риш, ишлаб чиқариш захираларини камайтириш, 
бошлаб қўйиладиган ишларни камайтириш, қоғоз 
ишларининг ҳажмини камайтириш, бод-бод текши- 
риш, ҳар хил иш турларини камайтириш ва шунга 
ўхшаш қўйилмоқда.
Хулоса қилиб айтиш мумкинки, ишлаб чиқариш- 
да бош (муҳим) ҳамда курашиш усулининг ечимла- 
ри қўлланилади. Халқаро рақобатлаша ол ишнинг му- 
ваффақиятли фойдаланилаётган учта муҳим тамо- 
йи ллари га «ан и қ вақтда», си ф атн и маж муавий 
назорат тамойили, таъмирлов — олдини олиш хиз- 
матининг мажмуавий тамойили киради.
295
www.ziyouz.com kutubxonasi

Ишлаб чиқаришни бошқаришда буюм ва жараён- 
ларни лойиҳалаш ҳал қилувчи ўрин тутади. Унинг ба­
жарилишида лойиҳаларнинг мезонлари ва танлов 
жараёнларига, буюм ва жараёнларни ҳаёт даврига; 
ишлаб чиқариш тизимининг замонавий тараққиёт 
даражасига катта аҳамият берилиши лозим.
Буюмларни лойиҳалашдаги мезонлари: қиймат; 
фойдаланишнинг фойдалилиги; сифат; ўлчам; қув- 
ват ёки маҳкамлик; хизмат муддати; фойдаланишда 
ишончлилик; хизмат кўрсатишга талаблари, унинг 
содда (қулай)лиги; фойдаланишда хавфсизлиги.
Лойиҳалаш вариантларини танлаш: ўлчамлари ва 
шакллари; материаллари; хавфсизлик унсурлари ва 
ҳоказолар.
Ишлаб чиқариш жараёнини лойиҳалаш мезони: 
ишлаб чиқариш қуввати; иқтисодий самарадорлик; 
мослашувчанлик; унумдорлик; ишончлилик; таъмир- 
лашга яроқлилик; ишчиларнинг ҳаётий эҳтиёжлари- 
ни қондириш кабилар.
Ишлаб чиқариш жараёнларининг вариантларини 
танлаш: қайта ишлаш тизимининг турлари (лойиҳа- 
лаш тизими, кичик ҳажмда ишлаб чиқариш, омма­
вий ишлаб чиқариш , узлуксиз ишлаб чиқариш , 
юқорида келтирилган вариантларнинг комбинация- 
си); ўзи ишлаб чиқариш ёки буюмларини ташқари- 
дан олиб тўлдириш; қайта ишлаш усуллари; механи- 
зациялаш ва автомаглашжриш даражаси; ишчи жойи- 
нинг ихтисосланиши.
Буюмларнинг ишланмачилари ва ишлаб чиқариш 
жараёнининг ишланмачилари ўзаро бир-бирлари би­
лан ҳамкорликда ишлашлари керак.
Ишлаб чиқариладиган маҳсулот ҳам, ишлаб чи- 
қариш жараёни ҳам ўзининг ҳаёт даврларига эгадир. 
Ишлаб чиқариш жараёнининг бориши ва тараққий 
этиши бозордаги маҳсулотнинг етилиш даражаси ва 
рақобат талаблари билан бир текис бориши лозим.
А втоматик ишлаб чиқариш да керагича ўзгара 
олишни таъминлайдиган замонавий ишлаб чиқариш 
тизимига лойиқалаштириш тизимини автоматлашти-
296
www.ziyouz.com kutubxonasi

риш, ишлаб чиқаришни автоматик тизимли бошқа- 
риш, мураккаб ҳаракатни бажарувчи қурилма ва ав­
томатик омборхона кабил ар киради. Истиқболдаги 
заводлар автоматлаштирилган бир бутун қилиб бир- 
лаштирилган ишлаб чиқариш тизимига эга бўлади- 
лар.
Юқорида келтирилган, ишлаб чиқаришни бошқа- 
ришда операцияли тизимни тузишдаги ҳолатлардан 
ташқари, қуйидаги омилларга эътибор берилади:
— хизмат кўрсатиш соҳасида маҳсулот ва жараён- 
ларни лойиҳалашга (хизмат кўрсатиш соҳаларининг 
тавсифига, хизмат кўрсатишни лойиҳалаш хусусият- 
ларига, хизмат кўрсатиш соҳасида операцияларни 
такомиллаштиришга);
— ишлаб чиқариш қуввати, жойланиши, лойиҳа 
ечимларига (корхоналарнинг сони ва қувватига, кор- 
хоналарнинг жойланишига, корхоналарни лойиҳа- 
лашга);
ишларни лойиҳалаш ва меҳнатни меъёрлашга (иж­
тимоий-техник йўлга, меҳнатни ташкил этиш усул- 
ларини ўрганишга, меҳнатни белгиланган меъёри- 
га).

жүктеу/скачать 5.78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: