Мақсат – субъект санасында оның қоршаған ортамен өзара ықпал байланысынан туындайтын әрекеттің нәтижесі туралы ой болжамы. Демек, мақсат – жағдайлар себепті пайда болуынан, нақты болмыстан алынатындықтан – ол объективті құбылыс.
Мақсат объективті себептерден бастау алумен бірге субъективтік те категория, себебі ол сана туындысы, ол адам ойында пайда болып, әр нақты тұлғаның сана сезімдік ерекшеліктерінің көрінісін береді. Мақсат болжау проблемасы – тәрбиелі адамның идеалды образының дараланған саналардағы көптеген баламаларын қамтыған мақсаттың мүмкіндігінше нұсқасын анықтау – байсалды зердемен қоса, көп уақытт та, мамандық күш салуды да талап етеді. Өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбиелеу мақсаты – кең әлеумет пен ғылымның араласуымен тек мемлекет белгілейтін педагогикалқ саясаттың басты құрылым бірлігі. Жарияланатын тәрбиелік мақсаттардың экономикалық-құқықтық және ұйымдастыру шарттарын қамтамасыз ету мемелекеттің міндеті. Мақсаттың жалпыланған сипаты жағдайлардың әр түрлі көрініске енуіне тәуелсіз, оның іске асып отыруын қамтамасыз етеді. Мақсат әрекеті адамның саналық (идеялық) өнімі болғандықтан өте құбылмалы, тез өзгеріске түседі, себебі ол үздіксіз ауыспалы дүниемен, сонымен бірге өзгерістегі тұлғамен де әрекеттік-қозғалмалы байланыста болады. Мақсаттың өзгермелі қозғалысы педагогикалық үдерісте өте айқын көрінеді, себебі, баланың сыныптан сыныпқа қарай, жастан жасқа дамып өзгеруі қас қағымдай, сондықтан өсіп келе жатқан жеке адамның әлеуметтік-психологиялық жаңа құрылымдары бір мақсаттың ысырылып, орнына екіншісінің қойылуы табиғи талаптар дамуының нәтижесі болып есептеледі.
ТҮ көпқырлылық, иерархиялық, статистикалық, өзін-өзі басқару сияқты қасиеттермен сипатталады. ТҮ-де мазмұндық және үдеріссуалдық жақтары анықталады. Тәрбиенің мақсаты заманға сай өзгеріп отырады. Қазіргі кездегі тәрбиенің мақсаты – полимәдениетті, конкурентті тұлғаны тәрбиелеу. Мақсаттың қозғалмалылығы оның ешқашан шектелмейтінін көрсетеді. Мақсаттың бітуі – рухани не заттай жойылу деген сөз. Мақсат - өз қызметін атқару үшін жалпы сипатқа ие болуы тиіс. Сонда ғана тәрбие мақсатының жалпы тәрбие үдерісіне байланысты орны нақ көрінеді: мақсат – бастау көзі, педагогтың кәсіби қызметінің бірінші элементі. Схема түрінде бұл былайша сипатталады:
Достарыңызбен бөлісу: |
