Лайпанов б. А

ТАМБЛАГЪА КЪАРАЙ

Акъ Минги Тауну башында

Къарачай къралны байрагъын

Хар кече сайын кёреме тюшюмде.

Къарачай кърал да джокъ,

Байракъ да джокъ,

Джангыз Минги Тау сюеледи.

Бизникимиди ол да ансы?
Аны да сыйырыб кюрешелле бизден.

Минги Тау а – бош тау тюлдю:

Бизни байрагъыбыз, орайдабыз, тамгъабыз да олду.
Кёк-кёк Кёк бла

Джашил нюрню арасында

Учуб баргъан чыммакъ акъ къанатлы –

Эльбрус тауубуз, Минги Тауубуз:

Олду бизни

Байрагъыбыз, Орайдабыз, Мухурубуз да.

Джер тюбюнден Джер башына чыгъаргъан,

Кёкге джууукълашдыргъан

Акъ къушубуз, нарт къушубуз – Минги Тау.

Бир-бирде уа – мыдах бет алады – чамланады, къаралады –

Анга тыйыншлы болуб туралмагъаныбыз ючюн,

Аны да, кесибизни да къоруулаялмагъаныбыз ючюн.

Алан, Къарачай къралланы эсге тюшюреди ол –

Ахсынады, джюрексинеди, боранлайды ол.
Чингисхан бла, Тимур бла сермешген аланланы эсге тюшюреди,

Къарчаны, Адурхайны, Будиянны, Наурузну, Трамны

Эсге тюшюреди,

Тау бийлени, бийчелени да тюшюреди эсге,

Хасаукачы джигитлени да тюшюреди эсге.
Нарт Ёрюзмекден Къаншау бийге дери,

Сатанайдан Гошаях бийчеге дери,

Къарашауайдан батыр Джатдайгъа дери –

Барын тюшюреди эсге.

Анга махтау салгъан Семенлени Джырчы Сымайылны да,

Анга шийир атагъан назмучу Къайсынны да

Минги Тау тюшюреди эсге.

Минги Тауну джарыйды бети.

Минги таулуланы туудукъларына –

Бюгюннгю таулу халкъгъа –

Умут бла, ийнаныб, ышаныб къарайды.
Мен да къарайма Минги Таугъа.

Къачан болса да, аны башында

Къарачайны кърал байрагъын кёрлюгюмю биле,

Асры къууаннгандан ёллюгюмю, тириллигими да биле,

Мен да къарайма Минги Таугъа.
Сезимим-сёзюм да, ишим-кюрешим да, джашауум-джаным да

Ол иннетге къурман.

ТЕНГИЗДЕ

Къайры къарасам да – тенгиз.

Кёрюнмейди джагъа.

Алай болса да, умут отун джагъа,

Тартама къалакъланы.
Шын туруб келген толкъунлада

Чёбча чайкъалады къайыкъ.

Тенгиз да – душман,

Тенгиздегиле да – джау.

Мычхытиш чабакъла

Къуршалагъанла къайыкъны тёгерегин.

Ёрге-ёрге секириб,

Къабаргъа кюрешелле мени.

Къалакъланы сындыргъанма

Дуппукъ башларын тюе аланы.

Энди къалакъсыз къалгъанма –

Толкъун сюрген джанына барады къайыкъ.

«Къачан ашатырыкъса кесинги» дегенча,

Тенгиз къушла къычырыкъ этелле.

Джыртхыч чабакъла да ёрге-ёрге чынгаб,

Алагъа бермезликлерин айталла мени.

Меннге уа не башхасы барды –

Суудан, джерден, Кёкденми келеди ёлюм?

Чайкъалады тенгиз, чайкъалады къайыкъ,

Чайкъалады кёлюм.

Алай а, ахыргъа дери

Кюреширге болгъанма хазыр.

Тенгиз чайкъалгъан да бир тохтар,

Кюн да бир аязыр.

Ёзге, ала мени оноуумда тюлле.

Къайгъым къоркъуугъа кёчед –

Кёзюмю, сёзюмю да байлай,

Къысылады кече.

Къайыкъны къууушуна сыртымдан тюшюб,

Къарайма Кёкге.

Тёгерекде джокъду бир джан:

Башым – Кёк, тюбюм – тенгиз.

Некме джангыз?… неме…

Къайдады халкъ, къайдады кеме?

Сау къалсам – айтырма хапар.

Алай а – кимге?

КЪЫЗЫЛ КЪАЛАДА

1970-ЧИ ДЖЫЛНЫ БИР КЮНЮН ЭСГЕРЕ

Бир нюрлю, кюнлю джангур джауады,

Табигъат зикир эте тургъанча.

Джарыкъ джангур, – ышара, кюле, – джауады,

Кёк Джерге алгъыш эте тургъанча.
Джалан баш, джалан аякъ сабийле,

Чабадыла къууаныб орамлада.

Къозучукъла да улакълагъа эришиб,

Секириб, ойнайла джаргамлада.

Джерге, малгъа, адамгъа да

Не насыбды акъ джангурда джибиген.

Ата джуртну ташын джалаб, сууун ичиб турса да,

Учунады туугъан джерде джюрюген.

Гошаях бийчени къаласына къарайма –

Таза, джылы джангургъа ол да къууанады.

Бирде Гошаях бийчени чачыча тёгюледи джангур,

Бирде уа – аны кёз джашларыча къуюлады.

Гошаях бийчени кёрлюкча кесин,

Къая башында аны Къызыл Къаласына къарайма.

Эшитеме аны акъ къанатлы кюуюн –

Керти сюймекликни ауазына тынгылайма.

Бир нюрлю, кюнлю джангур джауады,

Табигъат зикир эте тургъанча.

Джарыкъ джангур, – ышара, кюле, – джауады,

Кёк Джерге алгъыш эте тургъанча.

ШАЙЫРНЫ ДЖОЛУ

Таш – Терек – Къанатлы – Сёз.

Сёз – Къанатлы – Терек – Таш.

ТАШНЫ БАРДЫ ДЖАНЫ

Кёкден джулдуз таш бла тюшгенди Ёрюзмек.

Джулдуз ташдан чыкъгъанды Ёрюзмек.

Къадау ташдан туугъанды Сосуркъа.

Джерде къуллукъларын тындырыб,

Нартла ызларына кетгенле Кёкге.

Нартланы заманындан бери

Бизге бирча багъалыды джулдуз бла таш.

Ташны барды джаны.

Нарт халкъым биледи аны.

Ата джуртум биледи аны.

Ана тилим биледи аны.

Кимди, неди ташны джаны?

Сын ташлагъа соругъуз аны.

Джазыулу ташлагъа соругъуз аны.

АЧЫКЪ СЁЗ

Нартланы заманында тиширыула къой,

Къысыр ташла огъуна табаелле сабий.

Аллай эркишиле эдиле нартла,

Нарт урлугъу кючлю эди алай.
Энди нек болгъанды сабий туугъан аз?

Къатынла унамаймылла болургъа бууаз?

Унамаймылла табаргъа сабий?

Не болгъанды, эркишиле, бизге?

Къатынларыбыз айланалла базарлада,

Сабийлерибиз ёселле орамлада,

Къуруй барады адет, намыс, бет.

Тюб бола барады миллет.

Хахай этерча зат тюлмюдю ол?

Кимдеди гюнах, кимдеди терслик?

Джангыз бизде – эркишиледе.
Эркиши эркиши болса,

Айландырырмы къатынын базарлада?

Игиге, аманнга тюбей ол да тышында…

Бедишлик тюлмюдю ол?

Джаш адамла къарынлары салыныб,

Ичкиге, тютюннге, хаулеге, лахоргъа берилиб,

Къатынлары келтирген ачхагъа къууаныб…

Бедишлик тюлмюдю ол?

Къайда эркишилик, муслиманлыкъ къайда?

Эркиши, эркишилик къуруй барады Къарачайда.

Аны ючюн айланалла тиширыула сатыуда,

Аны ючюн къалалла сабийле да хатагъа.

Эркиши эркиши орнун тутмаса,

Ахрат азабдан, дуния намысдан да бурунча къоркъмаса,

Къатынына, юйюне, сёзюне, джуртуна да

Сакъ болмаса, ие болмаса,

Сора эркишимиди ол?
Эркиши Эркиши болмаса,

Тиширыу къайдан боллукъду Тиширыу?

Эркишиле сакъламасакъ, эсгермесек кесибизни,

Халкъыбыз-джуртубуз къалай сакъланыр бизни?

Тюшюндюрсюн Керти сёз, Тюз сёз – тийсе да кюч.

Адам болайыкъ – муслиман болайыкъ, эркиши болайыкъ –

Болгъунчу кеч.

жүктеу/скачать 2.02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: