Лекция 1 Өсімдіктер экологиясының Ғылым ретінде қалыптасу тарихы. ӨСімдіктер экологиясы пәНІ
ЛЕКЦИЯ 2 ӨСІМДІКТЕРДІҢ ҚОРШАҒАН ОРТАМЕН ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
жүктеу/скачать 0.52 Mb. Pdf көрінісі
|
| ЛЕКЦИЯ 2
ӨСІМДІКТЕРДІҢ ҚОРШАҒАН ОРТАМЕН ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫҢ ӘСЕР ЕТУ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ. Кез-келеген тірі организм өзін айнала қоршаған табиғи ортамен тығыз байланыста ғана өмір с‰ре алады. Олар топырақ, су, минералды заттар жер бедері және атмосфералық әр т‰рлі құбылыстар. Табиғи ортаның компонентері тірі организмдерге оң немесе теріс әсер етуі м‰мкін. Сондықтан әрбір организмнің өзіне ғана қолайлы ортасы немесе мекені болуы тиіс. Сонымен орта дегеніміз- организмнің өсіп көбеюіне, тірішілігіне , дамуы мен таралуына тікелей жанама әсер ететін айнала қоршаған орта компоненттерінің жиынтығы. Ал, организмге қажетті жағдайлар деп тек сол организм ‰шін жинастыруға келмейтін табиғи ортаның элементттерін айтамыз. Экологиялық факторлар организмге жеке дара емес, өзара тығыз байланыстағы бір кешен ретінде əсер етеді. Əйтседе, олардың қайсыбір элементтері оған аса ерекше əсер етіп, өзіндік таңба қалдырады (ссалады). Мұнан басқа кешенді жағдайда оның кейбір элементтері басым болуы мүмкін. Сондықтанда, əр факторлардың экологиялық мəнін анықтау үшін оларды жекелеп қарастырған жөн. Шимпер (A. Schimper, 1898) уақытысынан бастап организмді қоршаған ортаның барлық факторларын үш топқа: ауа-райлы (климаттық), топырақты (эдафикалық) жəне биотикалық болып бірігеді (бөлінеді). Кейіндеу бұл классификацияны жетілдіріп, қосымша енгізілгеннен соң, қазіргі таңда көптеген экологтар мына төмендегідей классификацияны қолдайды: 1. Ауа-райы (жылу, жарық, ылғал, жауын-шашын); 2. Топырақты (эдафикалық) механикалық құрамы, жер топырақтың химиялық жəне физикалық қасиетері; Бұл топқа М.С. Двораковский (1953) бойынша топырақтың микрофлрасы қосылады. Біздің ойымызша жоғарғы сатыдағы өсімдіктер мен топырақ микроорганизмдерінің өзара қарым-қатынасын биотикалық факторларға қосып қарастырған жөн сияқты. 3. Биотикалық (жануарлар, өсімдіктер, саңырауқұлақтар жəне микроорганизмдер); 4. Жер бедері топографиялық (жер бедері жəне тау баурайларының экспозициясы); 5. Аэрологиялық (ауа құрамы, оның қозғалысы жəне ылғалдығы); 6. Антропогендік; 7. Тарихи; 8. Көптеген зерттеушілер ионизациялық радиацияны ерекше фактор ретінде бөліп қарастырады, сондықтанда бұл бағытқа көптеген экспериментальды жұмыстар арналған. Соңғысын мұндай бөліп қарастыру шартты екендігін ескерген жөн. Өсімдікке оның атмосферадағы жəне топырақтағы жағдайы мен мөлшері өте маңызды. Ал аэрологиялық факторды климаттық топқа қосқан дұрыс. Əр фактор сапа жағынан ерекше, сандық тұрғыдан анық, белгілі бір жиілік жəне көлемді сипатта əсер етеді. Жалпы мысалы ана немесе мына организмге жылулықтың, ылғалдылықтың, жарықтың əсерінің сипаты туралы айту мүмкін емес. Керісінше организмге əсер етуші оң немесе теріс температура, белгілі ылғалдылық жəне жарық бар. жүктеу/скачать 0.52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|