Лекция Философияның пайда болуы және дамуы- 4сағат. 1-2 апта
жүктеу/скачать 3.51 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қоғамдық қатынастарды
| сезімін соған сәйкес қалыптастырады. Яғни, қоғамдық болмыс қоғамдық сана-сезімнің
қалыптасуына шешуші ықпал жасайды. Сонымен, қоғамдық қатынастар деп адамдардың арасында қалыптасатын тұрақты да қайталанатын байланыстарды айтуымызға болады. Мысалы, екі бір-бірімен таныс емес адам кездейсоқты кездесіп, біреуі «Аблай хан көшесі қай жақта?»,- десе, екіншісі «Сіз қайдан келдіңіз?»,- деп сұрауы мүмкін. Әрине, олар байланысқа түсіп, ақпарат алмасты. Бірақ бұл кездейсоқты байланысты «қоғамдық қатынас»,- деп айту асыра сілтеушілік болар. Егер де біз профессордың күнбе-күнгі студенттермен кездесіп білім беруін алсақ, оларды қоғамдық қатынастарға әбден жатқызуға болады. Қоғамдық қатынастарды жалпы түрде алғанда горизонтальды және вертикальды деп екіге бөліп талдауға да болады. Студенттердің оқу барысындағы бір-бірімен қарым-қатынасы, әрине, горизонтальды. Ал, студенттер мен профессордың арасындағы қатынастар – вертикальды. Ол қатынастар – заңмен бекітілген. Оқытушы мен кафедра меңгерушісі, соңғының оқу орнының басшысымен қарым-қатынасы да вертикальды. Өйткені, оның негізінде әр-түрлі дәрежедегі билік лауазымы жатыр. Олай болмайынша қоғам хаосқа айналып, ешқандай тәртіп орнамас еді. Қоғамдық қатынастар қажетті түрде әр-түрлі әлеуметтік рөлдерді тудырады. «Студент», «профессор», «кафедра меңгерушісі», «ректор», т.с.с. қоғам өмірінде мыңдаған рөлдер бар. Тұлға жаңғыз ғана бір рөлді ойнап қоймай, оның сан-алуанына ие болады. Мысалы, профессор сонымен қатар «әке», «ата», «саяси қайраткер», «спортсмен», «театрсүйгіш» т.с.с. сияқты рөлдерді атқаруы мүмкін. Сонымен, тек актерлер ғана театр сахнасында ойнап қоймай, әр адам белгілі бір рөлдерді ойнайды, оның сахнасы - әлеуметтік кеңістікте. Оқырманның байқағанындай, әр-түрлі рөлдер бір-біріне тең емес, әрбіреуінің өз «бағасы» бар. Оны әлеуметтануда статус (алатын орны) деген ұғыммен береді. Мысалы, қарапайым мұғалім мен ректордың статусы екі түрлі. Бірақ, сол қарапайым мұғалім ректорлық жұмысқа тағайындалса, ол дереу сол статустың дәрежесіне сай келуі керек. Яғни, статус оның мінез-құлқына, жүріс-тұрысына, ой-өрісі мен сөйлеген сөздеріне, іс- әрекетіне т.с.с. өз әсерін тигізбей қоймайды. Әлеуметтік статусы жағынан тең тұлғалар бір-бірімен горизонтальдық қоғамдық қатынастарға түсіп, еңбек нәтижелерімен алмасып, өз мұқтаждықтарын өтейді. Әлеуметтік статусы тең емес жағдайда вертикальдық байланыстар пайда болады. Бұл жағынан алғанда, қоғам құрылымының иерархиялық (жоғарғы-төменгі дәрежеде), яғни теңсіздік түрде өмір сүретінін байқауға болады. Жоғарғы, орта деңгейдегі және төмендегі әлеуметтік топтар деп адамдардың ойнайтын рөлдері мен статусы бойынша қоғам құрылымын анықтауға болады. Сонымен, статус адамның қай әлеуметтік топқа жататынын көрсететін категория. жүктеу/скачать 3.51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|